Szlachetna oprawa Biblioteki Bernardynów i Sali Królewskiej. Przebudowa i nowy wystrój części pomieszczeń Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy z lat 1934-1937
Agnieszka Wysocka
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9795-952X
Abstrakt
W zbiorach Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy znajduje się od 1907 roku księgozbiór pochodzący z klasztoru Bernardynów. W latach 30. XX wieku dyrektor Witold Bełza postanowił stworzyć we wnętrzach książnicy pomieszczenie przypominające średniowieczne skryptorium, w którym bezcenne dzieła miały być przechowywane. W realizację projektu zaangażowani byli: Jerzy Rupniewski, malarz, Wiktor Zabielski, architekt, Edward Kwiatkowski, witrażysta, Anastazy Czarnecki, stolarz oraz miejscowe cechy rzemieślnicze i prywatni fundatorzy. Prace trwały od 1934 do 1936 roku. W tym samym czasie prawnik i kolekcjoner Kazimierz Kierski przekazał do zbiorów Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy kolekcję dokumentów i rękopisów. Dla nich w sąsiedztwie Biblioteki Bernardynów powstała tzw. Sala Królewska, nad wystrojem której pracował ten sam zespół projektantów. Została ona otwarta dla czytelników i zwiedzających w 1937 roku. Oba wnętrza, które szczęśliwie przetrwały II wojnę światową, pozostają oryginalną pamiątką po czasach, kiedy miasto szukało swojej przedrozbiorowej historii, wpisując własną tożsamość w dzieje II Rzeczypospolitej.
Słowa kluczowe:
Bydgoszcz, Biblioteka Bernardynów, Sala Królewska, Biblioteka Miejska w Bydgoszczy, Witold Bełza, Jerzy Rupniewski, lata międzywojenneBibliografia
Źródła archiwalne
Biblioteka Główna UMK w Toruniu:
sygn. 1267/1/III, s. 33, Rękopisy Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Edward Kwiatkowski, Droga do sztuki pomorskiego witrażysty (rękopis), Toruń 1955.
Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy:
Akta Zarządu Miejskiego w Bydgoszczy, Sprawozdania Roczne, 1920-1925.
Akta Zarządu Miejskiego w Bydgoszczy, Sprawozdania Roczne, 1935-1939.
Archiwum WiMBPB, Biblioteka Bernardyńska. Demontaż i zabezpieczenie, 1984.
Materiały Działu Administracji, Renowacja wystroju wnętrz i wyposażenia Sali Królewskiej i Bernardyńskiej, 1993.
Zbiory Specjalne, Bernardyna. Projekty dekoracyjne do Sali Bernardyńskiej, sygn. 982(2), 1937.
Zbiory Specjalne, Biblioteka Bernardynów, sygn. DżS XVI, l.20.
Archiwum Państwowe w Bydgoszczy:
Kartoteka Meldunkowa Miasta Bydgoszczy: Czarnecki Anastazy.
Kartoteka Meldunkowa Miasta Bydgoszczy: Zabielski Wiktor.
Dokumentacja konserwatorska
Kujawsko-Pomorski Konserwator Zabytków w Toruniu/delegatura w Bydgoszczy Wojewódzka i Miejska Biblioteka Publiczna w Bydgoszczy, Stary Rynek 24, Karta Ewidencyjna Zabytku Architektury i Budownictwa, oprac. E. Sekuła-Tauer, 1995.
Budynek Sądu, ob. biblioteka, ul. Długa 41, Karta Ewidencyjna Zabytku Architektury i Budownictwa, oprac. A. Klugowska, 2001.
Prasa
Bełza Witold, Kroniki bydgoskie. O bydgoskiej bibliotece pobernardyńskiej, „Kurjer Warszawski”, nr 11, 11 stycznia 1932, s. 7-8.
Bełza Witold, Kroniki Bydgoskie. Pomnik przeszłości Bydgoszczy. Bibljoteka Bernardyńska, „Kurjer Warszawski”, nr 110, 22 kwietnia 1936, s. 8.
Brandowski Teodor, Wskrzeszone dzieło Bernardynów bydgoskich. Dzieje i losy cennego księgozbioru z XVI wieku t.zw. „Bibliotheca Bernardina”, „Dziennik Bydgoski”, nr 81, 5 kwietnia 1936, s. 15.
Kowalkowski Zygfryd, Sanktuarium wiedzy Bernardynów bydgoskich. Wśród białych kruków nowootwartej biblioteki, „Express Poranny”, nr 95, 4 kwietnia 1938, s. 5.
Biblioteka sprzed 400 lat. Wznowienie księgozbioru Bernardynów Bydgoskich w Bibliotece Miejskiej w Bydgoszczy, „Kurier Bydgoski”, nr 149, 28 czerwca 1936, s. 11.
W piątek przybył do Bydgoszczy pan wojewoda pomorski, „Dziennik Bydgoski”, nr 46, 25 lutego 1936, s. 8.
Wizyta J. E. Kardynała Hlonda w celi bernardyńskiej, „Dziennik Bydgoski”, nr 154, 5 lipca 1936, s. 11.
Opracowania
Bydgoski słownik biograficzny, red. J. Kutta, t. I-II, Bydgoszcz 1994-1995.
Eis Justyna, Kazimierz Kierski i jego kolekcja, „Bibliotekarz Kujawsko-Pomorski”, (1996) nr 1, s. 44-55.
Frycz Jerzy, Wspomnienie pośmiertne: Edward Kwiatkowski (1904-1971), „Acta Universitatis Nicolai Copernici. Zabytkoznawstwo i Konserwatorstwo”, 6 (1977) z. 77, s. 11-13.
Kierski Kazimierz, Autografy i pieczęcie królewskie, „Przegląd Bydgoski”, (1937) z. 3/4, s. 137-138.
Klein Jan, ks., Bibljoteka Bernardynów w Bydgoszczy, w: Na dziesięciolecie Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy, red. W. Bełza i T. Brandowski, Bydgoszcz 1931, s. 66-74.
Kronika Bernardynów Bydgoskich, wyd. ks. K. Kantak, „Roczniki Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, 33 (1907) s. 1-333.
Kutta Janusz, Społeczeństwo Bydgoszczy w latach 1920-1939, w: Historia Bydgoszczy, t. II, cz. 1 (1920-1939), red. M. Biskup, Bydgoszcz 1999, s. 177-231.
Malewski Zygmunt, Bibliotheca Bernardina, „Przegląd Bydgoski”, (1936) z. 3-4, s. 53-66.
Mincer Franciszek, Biblioteka bernardynów bydgoskich i jej ofiarodawcy, „Kronika Bydgoska”, 11 (1989) [druk 1991] s. 221-236.
Ociepa Jolanta, Katalog inkunabułów Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej w Bydgoszczy, Bydgoszcz 1999.
Pokorzyńska Elżbieta, Z dziejów introligatorni Wojewódzkiej i Miejskiej Biblioteki Publicznej im. dr. W. Bełzy w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2013.
Polski słownik biograficzny, t. XXXIII, red. H. Markiewicz, Wrocław-Kraków 1991-1992.
Rył Jadwiga, Losy Biblioteki Bernardynów w Bydgoszczy po kasacie klasztoru w świetle odnalezionych dokumentów, „Studia Gnesnensia”, 7 (1982-1983) [druk 1983] s. 337-348.
Sarnowska Klara, Bibliotheca Bernardina, w: Z życia i pracy bydgoskiej książnicy. Księga pamiątkowa Biblioteki Miejskiej w Bydgoszczy 1903-1963, red. J. Wiśniowski, Bydgoszcz 1965, s. 69-80.
Sójkowska Danuta, Roman Stobiecki – bydgoski kolekcjoner, „Materiały do dziejów kultury i sztuki Bydgoszczy i regionu”, (2000) z. 5, s. 48-59.
Sudziński Ryszard, Uwarunkowania i czynniki rozwoju Bydgoszczy w II Rzeczypospolitej (1920-1939), w: Historia Bydgoszczy, t. II, cz. 1 (1920-1939), red. M. Biskup, Bydgoszcz 1999, s. 25-46.
Szmańda Edward, Rozwój i stan bydgoskiej Biblioteki Bernardyńskiej, „Kronika Bydgoska”, 6 (1974-1975) [druk 1982] s. 211-224.
Szmańda Edward, Nowe badania nad Bartłomiejem z Bydgoszczy, „Kronika Bydgoska”, 7 (1976-1979) [druk 1986] s. 268-284.
Wysocka Agnieszka, Z dziejów bydgoskich witraży – realizacje Edwarda Kwiatkowskiego, „Kronika Bydgoska”, 38 (2017) s. 263-273.
Zimna-Kawecka Karolina, Działalność konserwatorska na terenie Bydgoszczy w latach 1920-1939, „Kronika Bydgoska”, 28 (2006) [druk 2007] s. 151-201.
Uniwersytet Kazimierza Wielkiego w Bydgoszczy https://orcid.org/0000-0002-9795-952X
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
