Kościół i klasztor Bernardynów w Mścisławiu
Andrei Miacelski
Instytut Historii Narodowej Akademii Nauk Białorusi , Białoruśhttps://orcid.org/0000-0003-3254-2747
Aleg Trusau
Białoruski Państwowy Uniwersytet Kultury i Sztuki , Białoruśhttps://orcid.org/0009-0005-0280-5069
Abstrakt
Bernardyni pojawili się w Mścisławiu na początku XVIII wieku, ale ich klasztor powstał dopiero w 1727 roku dzięki pomocy miejscowej szlachty. Pierwotny kościół i klasztor były drewniane. Kościół funkcjonował do 1821 roku, kiedy został zastąpiony nowym, murowanym i zbudowanym nieco z dala od pierwszego. Pierwszy kościół wzmiankowano w opisie wizytacji, a kościół wybudowany na początku XIX wieku znany jest nie tylko z pisemnych opisów i zachowanych planów, ale również z badań archeologicznych. Zespół budynków klasztornych znajdował się zawsze w jednym miejscu, ale pod koniec XVIII wieku został przebudowany. Świadczą o tym nie tylko opisy wizytacyjne i badania archeologiczne, ale również zachowane i obecnie udostępniane piwnice klasztoru. Po stłumieniu powstania listopadowego (1830-1831) kościół i klasztor Bernardynów w Mścisławiu zostały zamknięte przez władze carskie, a zakonnicy przeniesieni do innych konwentów. Budynki pobernardyńskie przez długi czas pozostawały opuszczone, chociaż prawa do nich rościły sobie zarówno miejscowa parafia prawosławna, jak i władze wojskowe. Podczas pożaru Mścisławia w 1858 roku kościół pobernardyński uległ poważnemu zniszczeniu. Mimo to świątynia została przejęta przez Cerkiew prawosławną, z planem dostosowania budynku do sprawowania liturgii wschodniej. Na przełomie lat 60. i 70. XIX wieku w miejscu klasztoru bernardynów wybudowano nową cerkiew św. Aleksandra Newskiego, a kościół rozebrano na prośbę prawosławnych.
Słowa kluczowe:
Mścisław, bernardyni, kościół, klasztor, cerkiew prawosławna, BiałoruśBibliografia
Źródla
Arhiv naučnoj arheologičeskoj dokumentacii Instituta istorii NAN Belarusi
(Архив научной археологической документации Института истории НАН Беларуси)
Ed. hr. 974d., Trusov O.A. Arheologičeskij otčët o provedenii raskopok na territorii pamâtnikov arhitektury byloj cerkvi Aleksandra Nevskogo v g. Mstislavle v avguste-sentâbre 1986 g.
Ed. hr. 1077, Trusaў A. A. Spravazdača ab pravâdzennі arhealagіčnyh dasledavannâў ў lіpenі 1988 g. na pomnіku arhіtèktury HІH st. byloj carkvy A. Neўskaga ў g. Mscіslave Ed. hr. 1145v., Trusaў A.A. Spravazdača ab pravâdzennі arhealagіčnyh dasledavannâў u lіpenі 1989 g. Kn. 1
Lietuvos Mosklu Akademijos Bibliotekas Skyrius (LMABS).
F. 16. Bibl. 127. Sbornik materialov,kasaûŝihsâ topografičeskogo opisaniâ uezdov Mogilëvskoj gubernii za 1784 g.
Nacionalny Gistaryczny Archiw Belarusi (NGAB).
F. 1297. Op. 1. Sygn. 6523. Delo po otnošeniû stats-sekretarâ Bludova o sobranii svedenij o rimsko-katoličeskih monastyrâh i ob uprazdnenii ih.
F. 1297. Op. 1. Sygn. 7450. Delo po otnošeniû stats-sekretarâ Bludova o sobranii svedenij o rimsko-katoličeskih monastyrâh i ob uprazdnenii ih. Delo po predpisaniû Mogilevskogo graždanskogo gubernatora ob otdače zamli prinadležaŝej Mstislavskomu bernardinskogo monastyrû dlâ postrojki učiliŝnogo na onoj doma.
F. 1729. Op. 1. Sygn. 45. k. 469–471 v. – Akt testamentu postfataiego milosci Theodora Borodzieja.
F. 1781. Op. 26. Sygn. 1395 – Vizity bernardinskih monastyrej Vitebskoj, Mogilevskoj gubernij za 1818 god.
F. 1781. Op. 26. Sygn. 1407 – Opisi imuŝestvennyh dokumentov bernardinskih monastyrej Vitebskoj, Mogilevskoj gubernij za 1820 god.
F. 1781. Op. 26. Sygn. 1411 – Vizity bernardinskih monastyrej Vitebskoj, Mogilevskoj gubernij za 1823 god.
F. 1781. Op. 28. Sygn. 22 – Cmety i vedomosti o kapitalʹnom remonte kostelov i postroek novyh zdanij dlâ nih.
F. 2001. Op. 1. Sygn. 137 – Delo o uprazdnenii Mstislavskogo bernardinskogo monastyrâ, mestečka Mstislavlâ.
F. 2001. Op. 1. Sygn. 138 – Delo o uprazdnenii Mstislavskogo karmelitskogo monastyrâ, mestečka Mstislavlâ.
F. 2001. Op. 1. Sygn. 732 – Delo o požare proizošedšem v gorode Mstislavle 4 iûnâ 1858 g.
F. 2001. Op. 1. Sygn. 1026 – Delo o vybore mesta dlâ postrojki cerkvi v m. Mstislavle.
F. 3157. Op. 1. Sygn. 10 – Perepiska s Ministerstvom prosveŝeniâ, mogilevskim gubernatorom i Mogilevskoj direkciej učiliŝ o zakrytii duhovnyh i učreždenii svetskih učiliŝ v g. Orše i Mstislavle.
F. 1355. Op. 1. Sygn. 721 – Èkonomičeskie primečaniâ na 339 dač, opisanie g. Mstislavlâ i alfavity dač i vladelʹcev.
F. 173. Op. 1. Sygn. 524 – Delo o perestrojke bernardinskogo kostela v g. Mstislavle v pravoslavnuû cerkovʹ s proektom.
F. 797. Op. 11. Sygn. 29152 – O peredače v pravoslavnoe vedomstvo uprazdnennogo monastyrâ bernardincev v Mstislavle s cerkovʹû i stroeniâmi.
F. 797. Op. 36. OtdelenieIV. Sygn. 246 – Po otnošeniû mogilevskogo gubernatora o postrojke v Mstislavle Afanasʹevskoj i Kazimiro-slobodskoj cerkvej.
F. 822. Op. 12. Sygn. 2593 – Vizity Mogilevskoj eparhii 1816 goda.
Opracowania
Architektura Bielarusi. Narysy evaliucyi va ŭschodnieslavianskim i jeŭrapiejskim kantekscie, t. 3, kniha 2: Druhaja palova CHICH – pačatak CHCH st., Minsk 2007.
Baravy R.V., Jakimovič Ju. A., Kaštoŭny dakumient pa historyi bielaruskaj hrafiki i architektury XVIII st. // Pomniki kuĺtury. Novyja adkrycci, Minsk 1985, C. 113–122.
Grudziński K., Mścisław, w: Klasztory bernardyńskie w Polsce w jej granicach historycznych, red. H.E. Wyczawski, Kalwaria Zabrzydowska 1985, s. 227–228.
Kalamajska-Saeed M., Rosyjskie pomiary klasztorów skasowanych w roku 1832, t. 2, Warszawa 2021.
Kantak K., Bernardyni polscy, t. 2, Lwów 1933.
Miacieĺski A.A., Muravanyja pravaslaŭnyja chramy CHICH st. u Mscislavie // Mscislaŭ i Mscislaŭski kraj: historyja, padziei, liudzi, Minsk 2021, C. 143–159.
Piatrovič N., Mscislaŭski kliaštar biernardzincaŭ // Histaryčna-archiealahičny zbornik – Minsk 1996. – № 8. – C. 189–193.
Slûnʹkova I.N., Monastyri vostočnoj i zapadnoj tradicii. Nasledie arhitektury Belarusi – M.: Progress-tradiciâ, 2002.
Tkačev M.A., Zamki Belarusi, Minsk 2002.
Trusaŭ A.A., Evaliucyja budaŭničych materyjalaŭ i techniki manumientaĺnaha dojlidstva Bielarusi CHI–CHVIII stst., Minsk 2020.
Instytut Historii Narodowej Akademii Nauk Białorusi https://orcid.org/0000-0003-3254-2747
Białoruski Państwowy Uniwersytet Kultury i Sztuki https://orcid.org/0009-0005-0280-5069
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
