Druki z oficyn niemieckich w księgozbiorze dominikańskim w Różanymstoku. Przyczynek do obiegu książki w Europie w XVII-XIX wieku
Abstrakt
Celem artykułu jest ukazanie fragmentu obiegu książki w XVII-XIX wieku w Europie, ze szczególnym uwzględnieniem przepływu druków z oficyn niemieckich na tereny Polski. Przedmiotem analizy jest zbiór książek należących do zakonu dominikanów w Różanymstoku na pograniczu Korony Polskiej i Wielkiego Księstwa Litewskiego. Podstawę badawczą stanowią rękopiśmienne inwentarze biblioteki dominikańskiej z 1828 i 1846 roku. Księgozbiór został przeanalizowany pod kątem geografii wydawniczej i chronologii oraz porównany z innymi bibliotekami dominikańskimi w Borku Starym, Kalwarii Żmudzkiej, Lwowie, Poporciach i Wrocławiu. Analizy pozwoliły zidentyfikować 75 druków niemieckich, tj. 12,88% badanego księgozbioru. Druki te pochodziły z drukarń niemieckich w Augsburgu, Dillingen, Frankfurcie nad Menem, Kolonii, Lipsku, Moguncji, Norymbergii, Paderbornie i Salzbachu. Zaproponowane badania wskazują na konkretne przykłady bibliotek w Europie Środkowo-Wschodniej, do których docierała produkcja wydawnicza oficyn niemieckich oraz wskazane zostały kanały transferu treści kulturowych i religijnych z konkretnych ośrodków wydawniczych w badanym okresie.
Słowa kluczowe:
geografia wydawnicza, obieg książki, transfer kulturowy, druki niemiecki, Polska – XVII-XIX wiek, dominikanie (Różanystok), księgozbioryBibliografia
Źródła archiwalne
Archiwum i Muzeum Archidiecezjalne w Białymstoku
Archiwum Klasztoru Dominikańskiego w Różanymstoku [bez sygn.].
Biblioteka Litewskiej Akademii Nauk w Wilnie
F. 43/15864, Wizyta generalna kościoła parafialnego różanostockiego archidiecezji mohylewskiej guberni białostockiej powiatu i dekanatu sokólskiego w skutek przedpisu archidiecezjalnej administracji przez W.JX. Bagińskiego Deputata Bielskiego wizytatora, w myśl kolegialnego 15. grudnia 1819 i konsystorskich lutego 1820 i sierpnia 1828 ukazów uczyniona 1828 r. miesiąca listopada 21 dnia, k. 11v-20: Biblioteka.
Bibliografie
Das Verzeichnis der im deutschen Sprachraum erschienenen Drucke des 17. Jahrhunderts [VD 17], Berlin-Wolfenbüttel-München 2007-, http://www.vd17.de/ (dostęp: 20.01.2024).
Estreicher Karol, Bibliografia polska, Kraków 1872-1951, https://www.estreicher.uj.edu.pl/home/ (dostęp: 20.01.2024).
Heinsius Wilhelm, Allgemeines Bücher-Lexikon oder vollständiges alphabetisches Verzeichnis aller von 1700 bis zu Ende 1892 erschienenen Bücher..., Graz 1962-1963.
Opracowania
Benzig Josef, Die Buchdrucker des 16. und 17. Jahrhunderts im deutschen Sprachgebiet, Wiesbaden 1963.
Brzozecki Sławomir, Litewska prowincja dominikanów, w: Dominikanie, Gdańsk, Polska, Europa. Materiały z konferencji międzynarodowej pt. Gdańskie i Europejskie Dziedzictwo zakonu dominikanów w dziejach Gdańska, red. A. Dekański, Gdańsk-Pelplin 2003, s. 139-164.
Corsten Severin, Kinckius, Johann, w: Neue deutsche Biographie, t. 11, Berlin 1977, s. 611, https://www.deutsche-biographie.de/pnd133476456.html#ndbcontent (dostęp: 12.01.2021).
Głombiowski Karol, Biblioteka franciszkanów w Nysie w świetle inwentarza z roku 1678, Wrocław 1953.
Kułak Aneta, Pierwszy kościół w Różanymstoku – fundatorzy i donatorzy, „Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego”, (2007) z. 13, s. 51-70.
Niedziela Maurycy Lucjan, Spis książek klasztoru Dominikanów w Borku Starym z drugiej połowy XVIII wieku, w: Kartki z dziejów Tyczyna i okolic, Tyczyn 2008, s. 123-148.
Miławicki Marek, Biblioteki w protokołach wizytacyjnych klasztorów dominikańskich diecezji kamienieckiej z 1824 roku, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia”, 11 (2013) s. 124-143.
Pacevičius Arvydas, Vienuolunų bibliotekos Lietuvoje 1795-1864 metais, Vilnius 2005.
Pacevičius Arvydas, W poszukiwaniu tożsamości. Kultura książki w Wielkim Księstwie Litewskim w dobie oświecenia, w: Kultura książki ziem wschodniego i południowego pogranicza Polski (XVI-XX wiek), red. J. Gwioździk, E. Różycki, Katowice 2005, s. 41-57.
Pacevičius Arvydas, Žemaičių Kalvarijos dominikonų bibliotekos autoriai ir knygos 1820 metais, „Knygotyra”, 36 (2000) s. 290-309.
Pidłypczak-Majerowicz Maria, Biblioteki zakonne ziemi grodzieńskiej do końca XVIII w., w: Matèryâly drugìh knìgaznaučyh čytannâu, rèdkal. L.G. Kìruhìna [i in.], Mìnsk 2002, s. 142-149.
Płaszczyńska-Herman Katarzyna, Książka Mikołaja Sępa Szarzyńskiego. Słów kilka o odkryciu dokonanym w Bibliotece oo. Dominikanów w Krakowie, „Terminus”, 15 (2013) z. 4, s. 445-462.
Świętochowski Robert, Chruszczewski Adam, Polonia Dominicana apud extreneos: 1520-1800, w: Studia nad historią dominikanów w Polsce 1222-1972, red. J. Kłoczkowski, t. 2, Warszawa 1975, s. 467-572.
Szostek Irena, Biblioteka dominikanów lwowskich w świetle katalogu z roku 1776, w: Studia nad historią dominikanów Polsce, red. J. Kłoczowski, t. 2, Warszawa 1975, s. 409-466.
Szot Adam, Biblioteka dominikańska w Różanymstoku, „Bibliotekarz Podlaski”, (2004) nr 8, s. 64-78.
Witkowska Aleksandra, The Cult of the Virgin Mary in Polish Religiousness from the 15-th to the 17-th Century, w: The Common Christian Roots of the European Nations. An International Colloqium in the Vatican, t. 2, Florence 1982, s. 467-478.
Wróbel Wiesław, Biblioteka klasztoru dominikanów w Choroszczy w 1828 r. i starodruk St-47 ze zbiorów Biblioteki Uniwersyteckiej im. Jerzego Giedroycia w Białymstoku, w: Małe miasta. Ślady przeszłości, red. M. Zemło, Lublin-Strzyków-Supraśl 2017, s. 267-273.
Zawadzka Krystyna, Biblioteka klasztoru Dominikanów we Wrocławiu (1226-1810), w: Studia nad historią dominikanów Polsce, red. J. Kłoczowski, t. 2, Warszawa 1975, s. 289-390.
Zawadzka Krystyna, Biblioteki klasztorne dominikanów na Śląsku (1239-1810), Wrocław 1999.
Zimnoch Katarzyna, Historyczna biblioteka dominikańska w Różanymstoku w świetle dziewiętnastowiecznych źródeł inwentarzowych – język i proweniencja wydawnicza księgozbioru, „Studia Podlaskie”, 21 (2013) s. 127-147. (Crossref)
Zoepfl Friedrich, Bencard, Johann Caspar, w: Neue deutsche Biographie, t. 2, Berlin 1955, s. 34 i nn, https://www.deutsche-biographie.de/pnd130558974.html#ndbcontent (dostęp: 12.01.2021).
Neteografia
CERL Thesaurus, https://data.cerl.org/thesaurus/_search (dostęp: 20.01.2024).
The Library of Congress Name Authority File, https://id.loc.gov/authorities/names.html (dostęp: 20.01.2024).
Uniwersytet w Białymstoku https://orcid.org/0000-0002-4237-9675
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
