Prasa katolicka w Polsce w latach 1989-2023. Zarys problematyki
Małgorzata Bańkowska
Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-5343-3836
Magdalena Przybysz-Stawska
Uniwersytet Łódzki , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-5868-6840
Abstrakt
Artykuł jest pierwszym z planowanego cyklu prezentującego wyniki autorskich badań nad prasą katolicką wydawaną w Polsce po 1989 roku w ujęciu całościowym. Przedstawiono w nim aktualny stan badań nad tym typem prasy, jej zarys historyczny, definicje, typologię i funkcje. Opracowanie jest wstępem do badań nad znaczeniem prasy katolickiej w Polsce oraz analizą formalno-treściową wybranych tytułów. Zaprezentowano w nim naczelne pytania i obszary badawcze oraz wskazano na główne problemy związane z badaniami prasy katolickiej.
Słowa kluczowe:
prasa wyznaniowa, pisma religijne, czasopisma katolickie, Kościół katolickiBibliografia
Opracowania
Bajor Agnieszka, Żmigrodzki Zbigniew, Tygodnik katolicki „Niedziela” 1926-1939, Częstochowa 2002.
Banaś Ewa, Dzienniki katolickie w Polsce do 1939 r., „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, 25 (1986) nr 1, s. 47-68.
Bednarz-Grzybek Renata, Kabacińska-Łuczak Katarzyna, Wydawcy i redaktorzy czasopism katolickich dla dzieci i młodzieży w latach 1864-1914, w: Oświatowe i edukacyjne aspekty działalności wydawniczej w XIX i początkach XX wieku, red. I. Michalska, G. Michalski, Łódź 2010, s. 135-152.
Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce 1945-1989, oprac. D. Wielgat, Lublin 1996.
Biełaszko Mirosław, Rola prasy w kształtowaniu się środowisk katolickich w latach 1945-1948: casus „Tygodnika Powszechnego”, „Tygodnika Warszawskiego” i „Dziś i Jutro”, w: Aparat represji wobec inteligencji w latach 1945-1956, pod red. R. Habielskiego i D. Rafalskiej Warszawa 2010, s. 155-181.
Brzoza Czesław, Krakowska prasa katolicka w okresie międzywojennym, Kraków 1990.
Chrapek Jan, Zadania Kościoła w Polsce wobec transformacji mediów, w: Transformacja mediów (1989-1995), red. A. Słomkowska, t. 26, Warszawa 1996, s. 74-78.
Dziuba Andrzej F., Kościół Katolicki w Polsce: informator 1995, Warszawa 1995.
Encyklopedia katolicka, t. 1-16, Lublin 1973-2012.
Encyklopedia wiedzy o prasie, pod red. J. Maślanki, Wrocław 1976.
Filas Ryszard, Dwadzieścia lat przemian polskich mediów (1989-2009) w ujęciu periodycznym, „Zeszyty Prasoznawcze”, 53 (2010) nr 3-4, s. 27-54.
Filas Ryszard, Dziesięć lat przemian mediów masowych w Polsce (1989-1999): propozycja periodyzacji, „Zeszyty Prasoznawcze”, 42 (1999) nr 1-2, s. 31-58.
Filas Ryszard, Od duopolu do monopolu: dzienniki regionalne w Polsce w XXI wieku: próba bilansu, „Rocznik Prasoznawczy”, 11 (2017) s. 61-78.
Gierula Marian, Prasa parafialna jako typ prasy lokalnej, w: Media wyznaniowe w Polsce 1989-2004, red. E. Kossewska, J. Adamowski, Warszawa 2004, s. 133-141.
Glogier Marek, Międzywojenne periodyki kościelne metropolii lwowskiej: przegląd typologiczno-statystyczny „Rocznik Naukowo-Dydaktyczny. Prace Bibliotekoznawcze”, 7 (1993) nr 155, s. 117-126.
Goban-Klas Tomasz, Niepokorna orkiestra medialna: dyrygenci i wykonawcy polityki informacyjnej w Polsce po 1944 roku, Warszawa 2004.
Grusiewicz Mirosław, Problematyka powszechnej edukacji muzycznej w prasie polskiej okresu międzywojennego, „Annales Universitatis Mariae-Curie Skłodowska. Sectio L”, 11 (2013) nr 1, s. 69-90. (Crossref)
Guzek Damian, Media katolickie w polskim systemie medialnym, Toruń 2016.
Guzek Damian, Struktura mediów katolickich jako element systemu medialnego w Polsce po 1989 roku, Katowice 2014 [mps w Bibliotece Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach].
Guzewicz Wojciech, Prasa diecezjalna w Polsce północno-wschodniej jako źródło wiedzy o społecznej nauce Kościoła (1989-2009), Ełk 2012.
Gzella Alojzy L., Współczesna prasa katolicka w Polsce: katalog wystawy, Lublin 1984.
Habowski Mirosław, Nauka społeczna Kościoła w świetle prasy katolickiej w Polsce (1989-1995): wybrane problemy, Wrocław 2002.
Informator katolicki 89/90, [oprac.] ks. Andrzej F. Dziuba, Warszawa 1990.
Kaleta Andrzej, Polskie katolickie czasopiśmiennictwo misyjne w II Rzeczypospolitej, Kalisz 2001.
Katalog prasy katolickiej w Polsce, oprac. A. Lepa, Łódź 1994.
Lepa Adam, Prasa katolicka w Polsce – szanse i zagrożenia, w: Pięciolecie transformacji mediów, pod red. A. Słomkowskiej, Warszawa 1995, s. 171-180.
Klima Ewa, Struktury Kościoła rzymskokatolickiego w Polsce, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Geographica Scio-Oeconomica”, 11 (2011) s. 45-77.
Kokociński Dariusz, Nikodema Cieszyńskiego „Roczniki Katolickie” w latach 1923-1939: analiza zawartości, Poznań 2009.
Kolasa Władysław M., O krakowskiej prasie katolickiej u schyłku XX wieku, „Annales Academiae Paedagogicae Cracoviensis, Studia Ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia”, 4 (2006) s. 105-120.
Kolasa Władysław M., „Tygodnik Powszechny” w nowej rzeczywistości (1989-1999), w: Kraków – Lwów, książki, czasopisma, biblioteki XIX i XX wieku, t. 5, pod red. J. Jarowieckiego, Kraków 2001, s. 689-707.
Kościół katolicki w Polsce: informator: aktualne adresy i telefony z uwzględnieniem nowego podziału diecezji, oprac. A.F. Dziuba, Warszawa 1993.
Kościół o środkach komunikowania myśli, oprac. J. Góral, K. Klauza, Częstochowa 1997, s. 332-365.
Lechicki Czesław, Polska prasa katolicka 1945-1948, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, 22 (1983) nr 2, s. 65-87.
Lechicki Czesław, Polskie czasopiśmiennictwo katolickie w latach 1833-1914, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej, 22 (1983) nr 1, s. 19-42.
Lechicki Czesław, Prasa katolicka Drugiej Rzeczypospolitej, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, 23 (1984) nr 2, s. 45-69.
Lechicki Czesław, Rzut oka na sto lat polskiego czasopisma katolickiego (1833-1939), „Novum”, 16 (1975) nr 1/3, s. 76-92.
Leksykon teologii pastoralnej, red. R. Kamiński, W. Przygoda, M. Fiałkowski, Lublin 2006.
Lubiński Józef, Najważniejsze zasady i cele polityki PZPR w dziedzinie komunikowania w latach 1948-1971, „Kwartalnik Historii Prasy Polskiej”, 30 (1991) nr 2, s. 119-140.
Maj Ewa, Katolicka, katolicko-narodowa i narodowa prasa dla kobiet w Polsce międzywojennej: cechy czasopiśmiennictwa światopoglądowego, „Czasopismo Naukowe Instytutu Studiów Kobiecych”, 10 (2021) nr 1, s. 71-96. (Crossref)
Mały rocznik statystyczny Polski, Warszawa 2023.
Mazurek Józef, Stwórzmy prasę katolicką: czyli przyczyńmy się do rozszerzania Towarzystwa dla Popierania Prasy Katolickiej, Kraków 1914.
Media i Kościół: polityka informacyjna Kościoła, red. M. Przybysz, K. Marcyński, Warszawa 2011.
Media religijne i wyznaniowe w Polsce i na świecie, pod red. J. Sobczaka i J. Skrzypczaka, Poznań 2015.
Media religijne i wyznaniowe w polskim systemie medialnym, pod red. J. Kani, Z. Kroplewskiego, Szczecin 2013.
Media wyznaniowe w Polsce 1989-2004, pod red. E. Kossewskiej i J. Adamowskiego, Warszawa 2004.
Michalczyk Stanisław, Media lokalne w systemie komunikowania: współczesne tendencje i uwarunkowania rozwojowe, Katowice 2000.
Mielczarek Tomasz, Między monopolem a pluralizmem: zarys dziejów środków komunikowania masowego w Polsce w latach 1989-1997, Kielce 1998.
Mielczarek Tomasz, Monopol, pluralizm, koncentracja. Środki komunikowania masowego w Polsce w latach 1989-2006, Warszawa 2007.
Mielczarek Tomasz, Prasa w systemie politycznym Drugiej Rzeczypospolitej (1918-1939), Sosnowiec 2009.
Mysłek Wiesław, Kościół katolicki w Polsce w latach 1918-1939: zarys historyczny, Warszawa 1966.
Niparko Romuald, „Miesięcznik Katechetyczny i Wychowawczy” 1911-1939, Poznań 2000.
Orszulik Alojzy, Znaczenie prasy w życiu Kościoła i stan prasy katolickiej w Polsce, „Pismo Okólne – Biuletyn Prasowy Episkopatu Polski”, (1988) nr 24, s. 18-31.
Paczkowski Andrzej, Prasa polska 1918-1939, Warszawa 1980.
Pawłowicz Zygmunt, Kościół i Państwo w PRL (1944-1989), Gdańsk 2004.
Pietkiewicz Jakub, „Mały Dziennik” jako przedsięwzięcie medialne: geneza i zarys charakterystyki czasopisma, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 95 (2015) s. 125-147. (Crossref)
Plis Jerzy, Kościół katolicki w Polsce a prasa, radio i film: 1918-1939, Lublin 2001.
Płachetka Anita, Prasa parafialna w Archidiecezji Poznańskiej w latach 1992-2002, „Przegląd Politologiczny”, 9 (2004) nr 2, s. 115-126.
Pokorna-Ignatowicz Katarzyna, Instrukcja duszpasterska communio et progressio o środkach społecznego przekazu: refleksje w trzydziestą rocznicę jej przyjęcia, „Zeszyty Prasoznawcze”, 43 (2000) nr 3-4, s. 159-171.
Popławski Marcin, Wrocławska prasa osiedlowa, parafialna i uczelniana jako odpowiedź na potrzeby społeczności sublokalnych, „Annales Silasiae”, 30 (2000) s. 99-125.
Raś Dariusz, Woźniak Marta, Inspiracje krakowskiej prasy katolickiej w dobie odzyskiwania niepodległości w początkach II Rzeczpospolitej, „Studia Środkowoeuropejskie i Bałkanistyczne”, 28 (2019) s. 77-95. (Crossref)
Religia a mass media: znaczenie środków społecznego przekazu w kulturze religijnej Polski: materiały z konferencji zorganizowanej przez Wydział Kościelnych Nauk Historycznych i Społecznych ATK przy współudziale Instytutu Statystyki Kościoła Katolickiego SAC i Sekcji Socjologii Religii PTS w Ołtarzewie w dniach 15-16 grudnia 1995, pod red. W. Zdaniewicza, Ząbki 1997.
Romanow Andrzej, „Pielgrzym” pelpliński w latach 1869-1920, Gdańsk 2007.
Rudnicki Daniel Bernard, Prasa parafialna w Bydgoszczy (1989-1998), „Kronika Bydgoska”, t. spec. (1999) s. 129-146.
Słownik terminologii medialnej, red. W. Pisarek, Kraków 2006.
Sołyga Przemysław, Prasa jako czynnik kształtujący doktrynę medialną XIX i XX wieku, „Res Gestae”, 3 (2016) s. 170-193.
Sołyga Przemysław, Prasa katolicka w Polsce międzywojennej i jej rewerencje w nauczaniu Kościoła, „Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce”, 137 (2022) s. 177-196. (Crossref)
Stanaszek Bogdan, Prasa parafialna w diecezji sandomierskiej w latach 1992-2000, „Studia Sandomierskie”, 7 (1997/2000) s. 234-261.
Stefaniak Janusz, Polityka władz państwowych wobec prasy katolickiej w latach 1945-1953, Lublin 1998.
Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, DzU 1989, nr 29 poz. 154.
Warząchowska Bogumiła, Książka, prasa i biblioteka w działalności Kościoła katolickiego w województwie śląskim (1922-1939), Katowice 2012.
Warząchowska Bogumiła, Współczesna prasa parafialna Archidiecezji Katowickiej, w: Książka, biblioteka, informacja: między podziałami a wspólnotą 4, pod red. J. Dzieniakowskiej i M. Olczak-Kardas, Kielce 2015, s. 299-315.
Wasilewski Krzysztof, Prasa parafialna w diecezji zielonogórsko-gorzowskiej: rekonensans badawczy, „Zielonogórskie Studia Bibliotekoznawcze, 7 (2015) s. 141-152.
Wielgat Danuta, Prasa katolicka i religijna w Polsce w latach 1945-1989, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 66 (1996) s. 541-544. (Crossref)
Wiśniewska Joanna M., Ks. Józef Gawlina organizatorem Katolickiej Agencji Prasowej, „Roczniki Teologiczne”, 62 (2015) nr 4, s. 141-178. (Crossref)
Wiśniewski Piotr, Radiofonia i telewizja jako narzędzia służące wykonywaniu zadania nauczycielskiego Kościoła: gwarancje prawne i ich realizacja w Polsce po roku 1989, „Rocznik Nauk Prawnych”, 20 (2010) nr 1, s. 111-130.
Zdrowicka-Wawrzyniak Magdalena, Prasa katolicka diecezji kaliskiej, „Rocznik Kaliski”, 31 (2005) s. 215-224.
Zieliński Zygmunt, Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce 1918-1944, Lublin 1981.
Żmuda Ryszard, Bibliografia produkcji wydawniczej zakonów w Polsce: 1996-2000, t. 1: część 1-4, Warszawa 2000-2002.
Netografia
Communio et progressio – Instrukcja Duszpasterska o Środkach Społecznego Przekazu, https://images.elk.pl/1015/1716/ (dostęp: 20.10.2023).
Gazety drukowane kontra cyfrowe. Użytkownicy nie rezygnują z prasy papierowej, https://interaktywnie.com/biznes/artykuly/biznes/gazety-drukowane-kontra-cyfrowe-uzytkownicy-nie-rezygnuja-z-prasy-papierowej-259396 (dostęp: 12.08.2023).
Historia, https://www.przewodnik-katolicki.pl/O-nas/Historia (dostęp: 17.09.2023).
Informator Kościoła katolickiego w Polsce 1936-1937, Warszawa [1937], https://polona.pl/preview/d61e8316-a5bf-483c-b50d-ada1ab43c37d (dostęp: 15.11.2023).
Instrukcja o niektórych aspektach wykorzystania środków społecznego przekazu, https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19920330_istruzione-pccs_pl.html (dostęp: 31.10.2023).
Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego. Roczniki statystyczne, https://www.iskk.pl/badania/roczniki-statystyczne (dostęp: 20.10.2023).
Katolickie Stowarzyszenie Dziennikarzy. Oddział w Łodzi, https://www.katolickie.media.pl/polecane/kosciol-o-mediach/1700-list-jana-pawa-ii-il-rapido-sviluppo-szybki-rozwoj (dostęp:15.01.2023).
Konferencja Episkopatu Polski. Diecezje, https://episkopat.pl/diecezje-kosciola-katolickiego-w-polsce/ (dostęp: 15.11.2023).
Kościół katolicki w Polsce 1918-1990: rocznik statystyczny, Warszawa 1991, https://www.iskk.pl/badania/roczniki-statystyczne/207-rocznik-kosciola-1918-1990 (dostęp: 15.11.2023).
Kościół katolicki w Polsce 1991-2011: rocznik statystyczny, Warszawa 2014, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/roczniki-statystyczne/roczniki-statystyczne/kosciol-katolicki-w-polsce-1991-2011,12,1.html (dostęp: 15.11.2023).
Mirari vos – O liberalizmie: encyklika Ojca św. Grzegorza XVI: 15 VIII 1832 r., tłum. F. Rostfiński, Warszawa 2003, https://polona.pl/item-view/c4d568d2-0310-446cb638-2a7a7e30ff6d?page=NaN (dostęp: 15.11.2023).
Radziwiłł Franciszek, Znaczenie i potrzeby prasy katolickiej: referat wygł. na zjeździe Skargowskim w Krakowie, dnia 25 września 1912 roku, Kraków 1912, https://polona.pl/item-view/094edb73-ebe3-4155-b8b7-ca945bacd187?page=6 (dostęp: 27.10.2023).
Rerum Omnium Perturbationem: Liiterae Encyclicae: Pius PP XI: 1923-01-26, https://www.documentacatholicaomnia.eu/01p/1923-01-26,_SS_Pius_XI,_Encyclica._Rerum_Omnium_Perturbationem,_LT.pdf (dostęp: 15.11.2023).
Wyznania religijne w Polsce w latach 2019-2021, Warszawa 2022, https://stat.gov.pl/obszary-tematyczne/inne-opracowania/wyznania-religijne/wyznania-religijne-w-polsce-2019-2021,5,3.html (dostęp: 16.11.2023).
Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego
dr nauk humanistycznych w zakresie bibliologii, adiunkt w Instytucie Interdyscyplinarnych Badań Historycznych (Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego)
https://orcid.org/0000-0001-5343-3836Uniwersytet Łódzki https://orcid.org/0000-0001-5868-6840
Licencja

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.