Materials on the History of Neo-Union in the State Archives of Volyn Oblast
Rev. Oleksandr Fedczuk
Wołyńskie Seminarium Duchowne UPC , Ukrainahttps://orcid.org/0000-0002-8494-9066
Abstrakt
Publikacja poświęcona jest problematyce neounii, czyli ruchu religijnego rozwijającego się w międzywojennej Polsce od 1924 roku, a w województwie wołyńskim od 1925 roku. Celem artykułu jest analiza materiałów działu bezpieczeństwa Wołyńskiego Urzędu Wojewódzkiego, przechowywanych w Archiwum Państwowym Obwodu Wołyńskiego (Łuck, Ukraina), gdzie znajdują się informacje o neounii. O przydatności takich badań świadczy brak kwerend naukowych odnoszących się do tego tematu, a także do zagadnienia o ogólnym rozwoju neounii na Wołyniu. Z przeprowadzonej analizy zasobu archiwalnego wynika, że nie ma w nim zbyt wielu materiałów niezbędnych do badania historii neounii, ale mimo tego ma on istotną wartość. Chodzi o archiwalia opisujące rozwój parafii neounijnych, a także ocenę ruchu neounijnego na Wołyniu przez władze administracji wojewódzkiej i starostwa. Szereg dokumentów wyraźnie charakteryzuje duchowieństwo neounijne spośród byłych kapłanów prawosławnych, których słusznie uznaje się za winnych upadku ruchu neounijnego na Wołyniu. Nie da się przeprowadzić badań jakościowych poszczególnych parafii unickich, które powstały w latach 30. XX wieku bez wykorzystania dokumentów ze wspomnianego zasobu archiwalnego. Źródła te dostarczają niezbędnego wglądu w dynamikę i ewolucję neounii w tym regionie.
Słowa kluczowe:
neounia, Cerkiew prawosławna, województwo wołyńskie, starosta powiatowy, bp Adolf SzelążekBibliografia
Archive sources
State Archives of Volyn Oblast, Fonds 46, Inventory 9.
File 983. Correspondence with starosta offices about Uniates and the Orthodox Church, 67 sheets.
File 1853. Information from starosta offices on the activities of religious parishes, 111 sheets.
File 1868. Personal file of priest Euzebiusz Slozko-Dorogiński, 20 sheets.
File 1889. Lists of Greek Catholics living in the powiats of the Volhynian Voivodeship, 14 sheets.
File 3044. Personal file of priest Witalis Sahajdakowski, 18 sheets.
File 4129. Correspondence with starosta offices on the supervision of Greek Catholic priests’ activities, 20 sheets.
File 4419. Monograph of the East Slavic rite in the territory of the Vilna Voivodeship, 33 sheets.
Studies
Kovalìv Vìtolʹd-Josif, ‘Lìkvìdacìâ neounìï v Lucʹkìj dìêcezìï,’ Naukovì zapiski Nacìonalʹ-nogo unìversitetu “Ostrozʹka akademìâ.” Serìâ: Ìstoričnì nauki 2007, 8, pp. 271–288.
Kramar Ûrìj, ‘Neounìjnij ruh na Zahìdnìj Volinì v mìžvoênnu dobu (1921–1939),’ in: Studìï ì materìali z ìstorìï Volinì, ed. V. Sobčuk, Kremenecʹ 2015, pp. 206–215.
Kramar Ûrìj, ‘Problema neounìï na Volinì v mìžvoênnij perìod,’ Naukovij vìsnik VDU. Ìstoričnì nauki 1998, 1, pp. 68–73.
Krasowski Krzysztof, Episkopat katolicki w Drugiej Rzeczypospolitej, Warszawa–Poznań 1992.
Kučerepa Mikola, ‘Neouniâ na Volini. “Da vsì êdino budut,” ’ in: Mìžnarodna naukova konferencìâ, prisvâčena istoriï Greko-Katolicʹkoï Cerkvi na Volini, Lucʹk–Volodimir-Volinsʹkij 2010, pp. 134–141.
Mróz Maciej, Katolicyzm na pograniczu. Kościół katolicki wobec kwestii ukraińskiej i białoruskiej w Polsce w latach 1918–1925, Toruń 2003.
Papierzyńska-Turek Mirosława, ‘Akcja neounijna i kontrowersje wokół rozumienia polskiej racji stanu,’ in: eadem, Między tradycją a rzeczywistością. Państwo wobec prawosławia 1918–1939, Warszawa 1989, pp. 404–441.
Papierzyńska-Turek Mirosława, ‘Vìzantinìzm či latinstvo? Diskusìâ v ukraïnsʹkìj presì Galičini Galičini mìžvoênnogo perìodu pro kulʹturnì cìnnostì,’ Kovčeg. Naukovyj zbirnik z cerkovnoï istoriï 2000, 3, pp. 403–413.
Rzemieniuk Florentyna, Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego (neounia), Lublin 1999.
Skakun Roman, ‘“Nova unìâ” u Drugìj Rečì Pospolitìj (1924–939),’ Kovčeg. Naukovij zbìrnik z cerkovnoï ìstorìï 2007, 5, pp. 204–247.
Stępień Stanisław, ‘Nowa Unia kościelna. Obrządek bizantyńsko-słowiański,’ in: Polska-Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, ed. S. Stępień, Przemyśl 1996, vol. 2, pp. 141–194.
Stokolos Nadìâ, ‘Neounìâ âk eksperiment shìdnoï polìtiki Vatikanu v Polʹŝì (1923–1939 rr.),’ Ukraïnsʹkij ìstoričnij žurnal 1999, 4, pp. 74–89.
Waszkiewicz Zofia, ‘Neounia – nieudany eksperyment?,’ in: 400-lecie zawarcia Unii Brzeskiej (1596–1996). Materiały z sesji naukowej zorganizowanej w dn. 28–29.11.1996, ed. S. Alexandrowicz, T. Kempa, Toruń 1998, pp. 115–146.
Wołyńskie Seminarium Duchowne UPC https://orcid.org/0000-0002-8494-9066
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
