Polish Faience from Ćmielów Factory in the Collections of the Diocesan Museum in Sandomierz
Wojciech W. Kowalski
National Institute of Cultural Heritage , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-6532-9796
Abstrakt
Obiekty sakralne rzadko wykonywano z ceramiki, dlatego też nie są często spotykane w muzeach kościelnych. Takim wyjątkiem jest Muzeum Diecezjalne w Sandomierzu, w którym znajduje się interesujący i zróżnicowany zespół 21 naczyń fajansowych z połowy XIX wieku. Jest to zbiór bardzo wartościowy, daje bowiem obraz produkcji fajansu w połowie XIX wieku w Ćmielowie i poniekąd w całej Polsce. Znajdujemy w nim wszystkie trzy podstawowe rodzaje modnej ówcześnie podszkliwnej dekoracji drukowanej, a mianowicie motywy obce, widoki polskie i ornament „tapetowy”. Szczególnie cenne są okazy z widokami polskimi, gdyż są bardzo rzadkie w zbiorach muzealnych, a praktycznie w ogóle nie występują na rynku antykwarycznym. Autor szczegółowo analizuje te obiekty, przy czym skupia się przede wszystkim na widokach polskich, podając ich graficzne pierwowzory, czas produkcji oraz pochodzenie. Omawia także bliżej kwestie technologii druku podszkliwnego, którym pokryte są wszystkie obiekty w kolekcji.
Słowa kluczowe:
fajans, Ćmielów, druk podszkliwny, polskie widoki, Muzeum Diecezjalne w SandomierzuBibliografia
Balicka-Knotz Renata, Fajans w zbiorach Muzeum Okręgowego w Rzeszowie. Katalog, Rzeszów 2000.
Béraldi Henri, Les Graveurs du XIXe siècle: guide de l’amateur d’estampes modernes, vol. 5, Paris 1886.
Cambareri Marietta, Della Robbia. Sculpting with Color in Renaissance Florence, Musem of Fine Art, Boston 2016.
Chojnacka Halina, Fajanse polskie XVIII–XIX wieku, Warsaw 1981.
Cosyns Etienne, La Faïence fine. L’évolution des décors au XIXe siécle, Belgium 2006. van Dam Jan D., Gedateerd Delfts aardewerk, Zwolle 1991.
Drakard David, Holdway Paul, Spode Printed Ware, London–New York 1983.
widoków miasta Kraków i jego okolic zdjętych podług natury przez J. N. Głowackiego wraz z opisami historycznemi oraz plan miasta i mappa jeograficzna okręgu, Litografie Godefroy Engelmann Paris, nakładem Daniela Edwarda, Friedleina w Krakowie 1836.
Erdner Hans, Nagel Gert K., Die Fayencefabrik zu Schrezheim 1752–1865, Ellwangen 1972.
Hotel des Ventes de Clermont-Ferrand, Le Samedi 18 novembre 1978, Faiences populaires, ABC No. 169, November 1978.
Jastrzembska Urszula, Fajans polski XVIII–XIX w. Katalog zbiorów Muzeum Zamkowego w Malborku, Malbork 1985.
Jastrzembska Urszula, Polski fajans w zbiorach Muzeum Zamkowego w Malborku. Katalog, Malbork 2004.
Kołodziejowa Bolesława, Stadnicki Zbigniew M., Zakłady Porcelany Ćmielów, Kraków 1986.
Kostuch Bożena, Architektoniczne dekoracje drukowane na polskich fajansach z kolekcji Muzeum Narodowego w Warszawie, “Rozprawy Muzeum Narodowego w Krakowie. Seria Nowa”, 6 (2013), pp. 257–280.
Kowalski Wojciech W., Josiah Wedgwood i początki fajansu delikatnego na przykładzie obiektów z polskich zbiorów prywatnych, in: O rzeczach pięknych. Rzemiosło artystyczne na przestrzeni wieków, eds. Agnieszka Bender, Małgorzata Wrześniak, Lublin 2015.
Kowalski Wojciech W., Europejski fajans delikatny z XIX wieku. Kolekcja profesora Wojciecha W. Kowalskiego, Pszczyna 2023.
Kowalski Wojciech W., Fajanse angielskie od połowy XVIII do końca XIX wieku, Białystok 2020.
Kowecka Elżbieta, Wytwórnie i produkcja ceramiki szlachetnej w regionie sandomiersko-kieleckim w XIX wieku, Wrocław–Warsaw–Kraków 1968.
Marcinek Roman, Myczkowski Zbigniew, Propozycja rewaloryzacji ogrodów Wyższego Seminarium Duchownego (dawniej klasztory PP Benedyktynek) w Sandomierzu, “Monument: Studia i Materiały Krajowego Ośrodka Badań i Dokumentacji Zabytków”, (2004) issue 1, pp. 201–216.
Moniewski Jerzy, Fabryka fajansu w Ćmielowie za dyrekcji Adolfa Fryderyka Vatkego 1808–1837, Radom 1992.
“Pamiętnik Rolniczo-Technologiczny Poświęcony Gospodarstwu Wiejskiemu i Domowemu, Sztukom, Rzemiosłom i Rękodzielniom,” vol. 3, Warsaw 1832.
Rokoszny Józef, ks., Przewodnik po Sandomierzu, Sandomierz 1909.
Snyder Jeffrey B., Romantic Staffordshire Ceramics, Atglen 1997.
Sobieszczański Franciszek M., Wycieczka archeologiczna w niektóre strony guberni radomskiej odbyta w miesiącu wrześniu 1851 roku przez F.M. Sobieszczańskiego, Warszawa 1852.
Sozańska Jolanta, Fajans z wytwórni europejskich. Katalog zbiorów, Wrocław 2022.
Starzewska Maria, Jeżewska Maria, Polski fajans, Wrocław 1978.
Stępień Urszula, Dzieje Muzeum Diecezjalnego od lat trzydziestych do 1937 r. Geneza i rozwój kolekcji (in print).
Śniegulska-Gomuła Magdalena, Od manufaktury magnackiej do przemysłu. Ceramika ćmielowska w zbiorach Muzeum Narodowego w Kielcach, Kielce 2015.
Verboomen Monique, Schoute van Roger, Dictionnaire des motifs de la faïence fine imprimé en Belgique. Racine, Bruxelles 2006.
Wiślicki Adam, Opatowskie pod względem rolniczym i przemysłowym, in: Jana Jaworskiego Kalendarz Astronomiczno-Gospodarski na rok 1861 mający dni 365, Warsaw 1861, pp. 65–71.
Wójcik Walenty, Ks. Józef Rokoszny (1870–1931), “Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 10 (1965) pp. 281–293. (Crossref)
Załęska W., O kolekcjonowaniu porcelany. R. St. Ryszard’s archive as a document of the history of the collection and the collector’s expertise and workshop, in: M. Białonowska, M. Bryl, A. Frąckowska, Polskie kolekcjonerstwo rzemiosła artystycznego, Warsaw 2018, pp. 51–57 .
Zbiór widoków sławnieyszych pamiątek narodowych, jako Zwalisk Zamków, Świątyń, Nadgrobków, starożytnych Budowlii mieysc pamiętnych w Polsce przez Zygmunta Vogel, professora rysunku w Liceum J.K.Mci Warszawskiem, członka zgromadzenia Przyjaciół Nauk, z natury rysowany, a przez Jana Frey sztychowany, Warszawskiemu Towarzystwu Przyjaciół Nauk przypisany, W Warszawie 1806 w Drukarni No 646 przy Nowolipiu.
National Institute of Cultural Heritage https://orcid.org/0000-0001-6532-9796
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
