Biskupstwo Freising a kształtowanie się życia parafialnego w Groß-Enzersdorf aż do działalności biskupa Bertholda z Wehingen

Arkadiusz Borowski

Abstrakt

Temat artykułu nawiązuje do początku panowania biskupów z Freising (Bayern) na południe od rzeki Dunaj, w miejscowości Groß-Enzersdorf, w regonie zwanym Marchfeld, i ich wpływu na życie religijne. Problematyka ta sięga czasów cesarza Henryka II, który w dokumencie z 14 listopada 1021 r. przekazał benedykteńskiemu klasztorowi Weihenstephan na własność część wyspy (łac. insula Sahsonaganc), ramię Dunaju w pobliżu Wiednia. Jednak w krótkim czasie doszło do wymiany dóbr pomiędzy klasztorem Weihenstephan a biskupstwem Freising – na jego własność przeszła druga część wyspy Sachsengang oraz dobra ziemskie w tym regionie. Pierwsza wzmianka nazwy miejscowości, mianowicie Enzinesdorf albo Enzeinesdorf, pojawiła się w dokumencie (Urbar; Besitzrechtsverzeichnis) z 1160 r. Warto zauważyć, że przedrostek Groß (duży, wielki) został dodany później, aby odróżnić miejscowości o tej samej nazwie. Brakuje informacji o budowie pierwszej kaplicy w tej miejscowości, jednakże Codex Lonsdorfianus obejmujący księgi datowane na rok 1202/1203 zawiera wzmiankę na temat drewnianego budynku Capella, co oznaczało w tamtym czasie mały kościół. W dostępnej literaturze opisującej ten okres jest mowa o kościele, a nie o parafii, więc dokładny czas erygowania (łac. erigo) nie jest znany. Przyjmuje się jednak, że na miejscu owej budowli został w późniejszym czasie wzniesiony kościół parafialny. Wiadomo też, że najstarsza zachowana część pochodzi z XIII wieku. Kwestia początków budowy świątyni pozostawia otwarte pytania i daje możliwość dalszych badań. Należy wspomnieć, iż parafia Groß-Enzersdorf ma swoje korzenie w parafii Stadlau-Kagran, która w tamtym czasie obejmowała 23 miejscowości. Z niej wywodzą się również parafie Raasdorf, Deutsch-Wagram i w późniejszym czasie – Gerasdorf. Pierwsza wzmianka na temat duchownego o imieniu Leopold w Enzersdorf pochodzi z 1256 r., jest on wymieniony jako świadek w sporze pomiędzy biskupstwami Freising i Passau o prawo do dóbr, zysków i patronatu, jak i prawa do obsadzania zamożnej parafii Probstdorf. Jego imię pojawia się jeszcze kilka razy w dokumentach. Innym wspomnianym duchownym jest proboszcz Henryk. Szczegóły, oprócz jego imienia, nie są znane. Interesującą kwestią jest to, że duchowny został wymieniony wraz ze swoim bratem, który pełnił na zamku w Enzersdorf funkcję kusznika, co pozwala na przypuszczenie, że pochodzili z owej miejscowości. Nie są znane bliższe fakty historyczne z życia i działalności pracujących w parafii w tym okresie księży, jak i z zakresu życia religijnego. Biskup Freising Bertold von Wehingen, któremu miejscowość wiele zawdzięcza, rozpoczął rozbudowę kościoła w stylu gotyckim. Mając przywilej „targowy” (łac. ius fori, niem. Marktrecht), wybudował mur obronny i pozostawił po sobie herb, który do dziś jest herbem miasta. Jak wspomina proboszcz Widenhofer w swojej Historii, ukończonej w 1833 r., wszelkie dokumenty, zapiski, jak i kroniki parafialne uległy zniszczeniu (spaleniu) w trakcie oblężenia przez armię cesarza Napoleona w 1809 r. Panowanie biskupów z Freising przekładało się na rozwój życia w Enzersdorf zarówno gospodarczego, społecznego, jak i religijnego. Trzeba też wspomnieć, że region Marchfeldu w zarządzaniu dobrami ziemskimi był pod wpływem biskupstwa Freising, natomiast co do jurysdykcji kościelnej – Passau. Na tym gruncie dochodziło do sporów, których ślady znajdujemy w różnych dokumentach na temat miejscowości i życia religijnego. Powyższy artykuł opiera się na dostępnej literaturze miejscowej i przedstawia zarys początków powstania życia religijnego i parafii pod rządami biskupów z Freising.