Ofiarność duchowieństwa i składki kościelne (parafialne) na rzecz związku Caritas diecezji tarnowskiej w latach 1939-1945
Jerzy Gapys
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-0097-0771
Abstrakt
Po początkowej destabilizacji akcji ofiarności Kościoła w diecezji tarnowskiej (subwencje kurii, osobiste datki księży i ofiary wiernych z parafii) na rzecz Caritas (głównie centrali) od 1942 r. obserwuje się wyraźny wzrost datków na tarnowską Caritas. Najszersze rozmiary przybrała akcja ofiar parafialnych (gotówka, naturalia) na centralę Caritas. W latach 1942-1944 na cele społeczne gotówkę i naturalia przekazywało ok. 30 parafii (ok. 30%), które znajdowały się na terenie 15 dekanatów (52%). Ogółem przekazano 351 445 zł, głównie z parafii w środkowym i zachodnim pasie diecezji tarnowskiej. Ofiarność duchownych z osobistych dochodów (iura stolae) kulminację osiągnęła w 1944 r., kiedy to ponad 480 księży (wobec 88 w 1940 r.) przekazało Caritasowi ponad 320 tys. zł. Wsparcie finansowe i rzeczowe, jak i datki wiernych na rzecz oddziałów parafialnych Caritas nie przybrały charakteru powszechnego, obserwowano raczej odosobnione przypadki na terenie diecezji tarnowskiej. Lokalnie jednak środki te były podstawą budżetu oddziałów, stanowiąc niekiedy nawet ¾ jego dochodów. Subwencje kurii tarnowskiej, dzięki polityce finansowej bp Komara, stanowiły najpoważniejszą pozycję w budżecie Caritas. Do 1944 r. kuria przekazała 2 472 000 zł. Było to prawie 60% ogółu przychodów Związku, ponad 78% zaś wszystkich ofiar ze strony Kościoła na stowarzyszenie.
Słowa kluczowe:
II wojna światowa, Kościół katolicki, diecezja tarnowska, CaritasBibliografia
Aleksandrowicz P., Diecezja siedlecka czyli podlaska w 150 rocznicę erekcji (1818 1968). Przyczynki i materiały do dziejów Diecezji Siedleckiej czyli Podlaskiej, Siedlce 1971.
Dzieje diecezji tarnowskiej Instytucje i wydarzenia, t. 2: Instytucje i wydarzenia, red. A. Gąsior, J. Królikowski, Tarnów 2012.
Fijałkowski Z., Kościół katolicki na ziemiach polskich w latach okupacji hitlerowskiej, Warszawa 1983.
Gapys J., „Caritas” w diecezji kieleckiej w latach II wojny światowej, w: Dobroczynność i pomoc społeczna na ziemiach polskich w XIX i XX i na początku XXI wieku, t. 2, red. M. i M. Przeniosło, Kielce 2010, s. 173-189.
Gapys J., Działalność charytatywna duchowieństwa diecezjalnego w Generalnym Gu-bernatorstwie 1939-1945, Kielce 2012.
Gretkowski A., Katolicyzm społeczny na przykładzie działalności charytatywno-społecznej w diecezji płockiej w I połowie XX wieku, Płock 2001.
Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832-1939, red. Cz. Strzeszewski, R. Bender, K. Turowski, Warszawa 1981.
Kępski C., Idea miłosierdzia a dobroczynność i opieka, Lublin 2002.
Kroll B., Rada Główna Opiekuńcza 1939-1945, Warszawa 1985.
Kumor B., Diecezja Tarnowska i jej stan w 1939 r. Zarząd i organizacja diecezji. Duchowieństwo 1939-1945, w: Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939-1945, red. Z. Zieliński, Warszawa 1982, s. 253-267.
Kumor B., Historia Kościoła, cz. 8: Czasy współczesne 1914-1992. Kościół katolicki w okresie systemów totalitarnych i odnowy soborowej, zniewolenie Kościołów wschodnich, sekularyzacja i rozdrobnienie Kościołów i wspólnot protestanckich, Lu¬blin 1995.
Kurlenda P., Działalność dobroczynna Kościoła katolickiego w Wielkopolsce i na Pomorzu w latach 1919-1939, Toruń 2001.
Leś E., Od filantropii do pomocniczości. Studium porównawcze rozwoju i działalności organizacji społecznych, Warszawa 2000.
Madajczyk C., Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia, Warszawa 1961.
Majka J., Chrześcijańska myśl i ruch charytatywny, w: Historia katolicyzmu społecznego w Polsce 1832-1939, red. Cz. Strzeszewski, R. Bender, K. Turowski, Warszawa 1981, s. 257-329.
Majka J., Kościelna działalność dobroczynna w Polsce w XIX i pierwszej połowie XX wieku, „Zeszyty Naukowe KUL”, 9 (1966) nr 1-2, s. 117-137. (Crossref)
Podgórski M., Powstanie i pierwsze lata działalności Caritas diecezji tarnowskiej, w: Misericors – 75 lat działalności Caritas diecezji tarnowskiej, red. P. Grzanka, Tar¬nów 2012, s. 271-281.
Podstołowicz R., Grzanka P., Wczoraj i dziś Caritas diecezji tarnowskiej, w: Misericors – 75 lat działalności Caritas diecezji tarnowskiej, red. P. Grzanka, Tarnów 2012.
Smoliński S., Rozwój detalicznych cen wolnorynkowych w Krakowie w latach w 1939-1946, „Rocznik Akademii Handlu w Poznaniu”, (1946/1947) s. 184-209.
Smoliński S., Przyczynek do zagadnienia wyżywienia miejskiej ludności polskiej w b. Generalnym Gubernatorstwie na tle ówczesnych warunków pracy i płacy, „Rocznik Akademii Handlowej w Poznaniu”, (1949/1950) s. 33-106.
Sugier E., Odpowiedzialność Kościoła za ubogich i chorych w świetle kościelnego prawodawstwa partykularnego w Polsce międzywojennej, Koszalin 2001.
Wilk S., Episkopat Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918-1939, Warszawa 1992.
Wójcik W., Ze studiów nad synodami polskimi, Lublin 1982.
Wójtowicz S., Związek „Caritas” Diecezji Tarnowskiej w służbie bliźnim w latach 1939- 1950, w: Dzieje diecezji tarnowskiej Instytucje i wydarzenia, t. 2, red. A. Gąsior, J. Królikowski, Tarnów 2012.
Życie religijne w Polsce pod okupacją hitlerowską 1939-1945, red. Z. Zieliński, Warszawa 1982
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach https://orcid.org/0000-0003-0097-0771
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Na tych samych warunkach 4.0 Międzynarodowe.
