The Provostry of Kielce in the Sixteenth Century: The Faithful and the Clergy
The Provostry of Kielce in the Sixteenth Century: The Faithful and the Clergy
Waldemar Zbigniew Kowalski
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach , PolandAbstract
The article discusses the cure of souls in the Kielce Provostry in the sixteenth century. The source-base comprises the 1529 benefice taxation register of the Cracow Diocese, the records of the local consistory court, the Kielce collegiate parish registers, which date back to the 1560s, and the 1590s visitation protocols. There were twenty-nine parishes in the territory under the provost of the Kielce collegiate chapter. It was predominantly a rural area with only seven towns, whose economic and administrational roles were limited to the demesnes in which they were located. With a few exceptions, the local landowners were ecclesiastical institutions, first and foremost the Bishop of Cracow, the Benedictine monastery of the Holy Cross and the Cistercian monastery at Wąchock. Thus Reformation ideas did not spread in the Provostry, in contrast to neighbouring lands, where noble patronage played a key role. The parish benefices in the Provostry of Kielce were among the best endowed in the whole diocese. The majority of pastors employed curates, usually one, though occasionally two. The number of parishes with curates fell from 79 to 62 percent between the 1520s and the 1590s. In 1529, 44 percent of curates enjoyed higher incomes than the Provostry average, but in 1597 parish priests with above-average incomes constituted only 27 percent. There is no straight correlation between the level of parish incomes and the decision to employ a curate. Although the salaries of the lower clergy were usually only around 15 percent of the overall annual parish revenues, there was no move to raise them. Salaries were supplemented with fees for administering sacraments, but all we know about them is that they were on the decrease througho ut the century. The salaries of the Kielce lower chapter that substituted for non-resident canons and prelates constituted only 16 per cent of its total annual income. The curates’ testaments confirm the impression that generally, if their lives were far from luxurious, they were certainly not poor. The majority of rectors and curates in the Provostry were born to burgher or peasant families of the Cracow diocese, and those of noble birth constituted at most 20 percent. The lowest reaches of Polish society completed elementary education at most, hence mass literacy was uncommon. As no more than 15 percent of the Provostry clergy enrolled at Cracow University, training under the guidance of the local parish priest was the only route to ordination for most of them. The lower clergy were aware of the importance of books for the cure of souls, and a breviary, not necessarily the Roman Breviary, was commonly relied upon. Pre-Tridentine liturgical manuals were in use in some parishes down to the end of the sixteenth century. Rarely did visitations list sermon collections, which suggests that the priests must have relied on homilies published as part of diocesan guides (agendæ). Parish and private libraries were usually small, mostly containing only liturgical manuals and books useful on an everyday basis; catechisms are rarely mentioned. There is no straight correlation between the variety of books in the parish library and the quality of the cure of souls, as is demonstrated by the case of the Kielce collegiate parish. From the 1560s through to the end of the century the six to eight local chapter vicars exercised care only over a minority of local parishioners, perhaps some 5,500. In 1597–98, religious brotherhoods were active only in around 20 percent of parishes, and efforts to expand their activities were frequently in vain. It was clearly difficult to engage parishioners beyond Sunday mass attendance, and to do more than persuade them to memorise the rudiments of the faith and contribute to bringing offertories. In the second half of the sixteenth century, religious life in the Kielce Provostry was still to a considerable extent a continuation of the mediaeval world, in which the programme of reform was limited to the strengthening of Church discipline.
Keywords:
Cracow diocese, Church reform, cure of souls, libraries, testaments, Church disciplineReferences
Ariès P., Człowiek i śmierć, Warszawa 1989, s. 73-81.
Biedrzycka A., Roman K., Szyszkowski Marcin h Ostoja, w: Polski słownik biograficzny, t. 50, red. A. Romanowski, Warszawa-Kraków 2014-2015, s. 392-406.
Bogucka M., Samsonowicz H., Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław 1986.
Boniecki A., Herbarz polski, cz. 1, t. 1-13, Warszawa 1899-1909.
Bracha K., Commentaries on the Decalogue in the Late Middle Ages: Between Method and Catechesis. Poland in the European Context, w: Glossae – Scholia – Commentarii. Studies on Commenting Texts in Antiquity and Middle Ages, red. M. Mejor, K. Jażdżewska, A. Zajchowska, Frankfurt am Main 2014, s. 183-190.
Bracha K., Nauczanie kaznodziejskie w Polsce późnego średniowiecza. Sermones dominicales et festivales z tzw. kolekcji Piotra z Miłosławia, Kielce 2007.
Bracha K., Leńczuk M., Słowo-Pismo-Sacrum. Cztery studia z dziejów kultury religijnej w Polsce późnego średniowiecza, Warszawa 2020.
Bylina S., Chrystianizacja wsi polskiej u schyłku średniowiecza, Warszawa 2002.
Chachaj J., Bliżej schizmatyków niż Krakowa... Archidiakonat lubelski w XV i XVI wieku, Lublin 2012.
Cossar R., Clerical „Concubines” in Northern Italy during the Fourteenth Century, „Journal of Women’s History”, 23 (2011) s. 111-132.
Derwich M., Erem św. Katarzyny pod Łysicą i benedyktyni świętokrzyscy, w: Ludzie – Kościół – Wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze – wczesna epoka nowożytna), red. W. Iwańczak, S.K. Kuczyński, Warszawa 2001, s. 135-144.
Derwich M., Materiały do słownika historyczno-geograficznego dóbr i dochodów dziesięcinnych benedyktyńskiego opactwa św. Krzyża na Łysej Górze do 1819 r., Wrocław 2000.
Derwich M., Opactwo świętokrzyskie w epoce przedrozbiorowej, w: Klasztor na Świętym Krzyżu w polskiej kulturze narodowej, red. D. Olszewski, R. Gryz, Kielce 2000, s. 49-69.
Długosz T., Sprawy liturgiczne w XVI w. w diecezji krakowskiej, „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, 4 (1951) nr 4, s. 297-318. https://doi.org/10.21906/rbl.2449
Dola K., Duchowieństwo w społeczeństwie polskim w przededniu reformacji (1450–1520), w: Studia nad początkami reformacji protestanckiej na Śląsku, Opole 2009, s. 23-49.
Dunin-Wąsowiczowa A., Charakter i wielkość osiedli, w: Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku, red. W. Pałucki, cz. 2: Komentarz, indeksy, Warszawa 1993, s. 77-86.
Dyl J., Książki teologiczne polskich drukarń XV i XVI wieku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 69 (1998) s. 101-170. https://doi.org/10.31743/abmk.8799
Flaga J., Bractwa religijne w archidiakonacie lubelskim do początków XVII wieku (1604), „Roczniki Humanistyczne”, 21 (1973) s. 141-169.
Flaga J., Bractwa religijne w Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku, Lublin 2004.
Garbacik J., Wizytacja kolegiaty kieleckiej przez kardynała Jerzego Radziwiłła 2 września 1598, „Radostowa”, 3 (1938) s. 64-67.
Glemma T., Wizytacje diecezji krakowskiej z lat 1510-1570, „Nasza Przeszłość”, 1 (1946) s. 43-96.
Główka D., Majątek osobisty duchowieństwa katolickiego w Koronie w XVII i XVIII wieku, Warszawa 2004.
Górski K., Zarys dziejów duchowości w Polsce, Kraków 1986.
Grabkowski M., Kształtowanie się sieci parafialnej w prepozyturze kieleckiej w czasach średniowiecza, „Res Gestae”, 12 (2012) s. 77-109.
Guzowski P., Chłopi i pieniądze na przełomie średniowiecza i czasów nowożytnych, Kraków 2008.
Guzowski P., Stan i perspektywy badań nad gospodarstwem chłopskim przełomu średniowiecza i czasów nowożytnych, w: Folwark – wieś – latyfundium. Gospodarstwo wiejskie w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, red. J. Muszyńska, S. Kazusek, J. Pielas, Kielce 2009, s. 9-18.
Hanusiewicz-Lavallee M., Dawne i nowe. Tożsamość wyznaniowa katolików świeckich w potrydenckiej Rzeczypospolitej, w: Formowanie kultury katolickiej w dobie potrydenckiej. Powszechność i narodowość katolicyzmu polskiego, red. J. Dąbkowska- Kujko, Warszawa 2016, s. 103-144.
Inglot S., Stan i rozmieszczenie uposażenia biskupstwa krakowskiego w połowie XV wieku. Próba odtworzenia zaginionej części Liber beneficiorum Długosza, Lwów 1925.
Izydorczyk-Kamler A., Praca najemna na wsi małopolskiej w XVI i pierwszej połowie XVII wieku, „Kwartalnik Historyczny”, 97 (1990) nr 1-2, s. 3-31.
Jabłońska A., Obraz duchowieństwa parafialnego w świetle wizytacji Wincentego de Seve (1608-1609) – wybrane aspekty, „Roczniki Humanistyczne”, 65 (2017) nr 2: Historia, s. 5-22.
Justyniarska-Chojak K., Książki w mieszczańskich inwentarzach pośmiertnych z terenu Małopolski (XVI-XVII wiek), w: Historia magistra vitæ est… Studia z dziejów społeczno-politycznych, gospodarczych i kulturalnych. Księga jubileuszowa dedykowana prof. zw. dr. hab. Wiesławowi Cabanowi z okazji 45-lecia pracy zawodowej, red. L. Michalska-Bracha, M. Przeniosło, B. Wojciechowska, Kielce 2016, s. 57-66.
Kamler A., Chłopi jako pracownicy najemni na wsi małopolskiej w XVI i w pierwszej połowie XVII wieku, Warszawa 2005.
Kaniewska I., Lanckoroński (Wodzisławski) Krzysztof h. Zadora, w: Polski Słownik Biograficzny, red. E. Rostworowski, t. 16, Wrocław 1971, s. 443-445.
Internetowy Polski Słownik Biograficzny, https://www.ipsb.nina.gov.pl/a/biografia/krzysztof -lanckoronski-h-zadora (dostęp: 17.09.2020).
Karbownik H., Ciężary stanu duchownego w Polsce na rzecz państwa od 1381 do połowy XVII wieku, Lublin 1980. Kardyś Piotr, Parafie w średniowieczu na obszarze obecnej diecezji kieleckiej: stan i perspektywy badań, „Kieleckie Studia Teologiczne”, 13 (2014) s. 49-68.
Kardyś P., Przyczynki do dziejów księgozbioru Kolegiaty Kieleckiej w średniowieczu i okresie wczesnonowożytnym, „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 56-57 (2006- 2007) s. 17-44.
Kardyś P., Z dziejów miasta klasztornego Wąchocka w średniowieczu i okresie wczesnonowożytnym: warstwa źródłowa i interpretacje historyczne, „Nasza Przeszłość”, 123 (2015) s. 247-263.
Kiryk F., Urbanizacja rejonu między Iłżanką, Kamienną i Wisłą do końca XVI stulecia, „Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis, Studia Logopaedica IV: Język – kultura – edukacja”, 96 (2011), s. 242-256.
Kłoczowski J., Problem mendykantów i kaznodziejstwa w Polsce średniowiecznej, w: Ludzie – Kościół – Wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze – wczesna epoka nowożytna), red. W. Iwańczak, S.K. Kuczyński, Warszawa 2001, s. 145-149.
Koczerska M., Testament kanonika tarnowskiego i plebana Wszystkich Świętych w Krakowie, w: Ludzie – Kościół – Wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze – wczesna epoka nowożytna), red. W. Iwańczak, S. K. Kuczyński, Warszawa 2001, s. 237-254.
Koperek S., Mszał, w: Encyklopedia katolicka, t. 13, red. E. Gigilewicz, Lublin 2009, kol. 461-463.
Korzo M.A., Wzory kazań w składzie agend. Przyczynek do reformy katolickiej w Rzeczypospolitej drugiej połowy XVI wieku, w: Z historii kultury staropolskiej. Studia ofiarowane Urszuli Augustyniak, red. A. Bartoszewicz, A. Karpiński, M. Ptaszyński, A. Zakrzewski, Warszawa 2020, s. 235-244.
Kowalska H., Jan Sienieński z Pomorzan, h. Dębno, w: Polski Słownik Biograficzny, t. 37, red. E. Rostworowski, Kraków 1996-1997, s. 183-188.
Kowalski M.D., Dzieje autografu katedralno-kolegiackiej części Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis Jana Długosza, „Studia Źródłoznawcze”, 46 (2009) s. 83- 94.
Kowalski W., Jan Długosz a tzw. szlachecki antyklerykalizm w siedemnastowiecznej Rzeczypospolitej, w: Jan Długosz – w kręgu badań historyków i literaturoznawców, red. T. Giergiel, Sandomierz 2017, s. 187-207.
Kowalski W., Man and God: The First Three Commandments in the Polish Catholic Catechisms of the 1560s–1570s, w: The Ten Commandments in Medieval and Early Modern Culture, red. Y. Desplenter, J. Pieters, W. Melion, Leiden-Boston 2017, s. 219-238. https://doi.org/10.1163/9789004325777_013
Kowalski W., Peasants and ‘Sectarians’. On the Ineffectiveness of Evangelical Persuasion in Sixteenth-Century Poland, w: Bridging the Historiographical Divides, red. É. Boillet, I. Johnson, Turnhout 2021 (w druku).
Kowalski W., Trydenckie wyzwania a duszpasterstwo w kieleckiej parafii kolegiackiej drugiej połowy XVI wieku, w: Jednostka, rodzina i struktury społeczne w perspektywie historycznej. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Cezaremu Kuklo, red. P. Łozowski, R. Poniat, Warszawa 2021 (w druku).
Kowalski W., Uposażenie parafii archidiakonatu sandomierskiego w XV-XVIII wieku, Kielce 1998.
Kracik J., Najstarsze akta kongregacji dekanalnych w Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 29 (1974) s. 261-272. https:// doi.org/10.31743/abmk.7028
Kracik J., Potrydencki system rekrutacji duchowieństwa w diecezji krakowskiej XVI- XVIII wieku, „Analecta Cracoviensia”, 10 (1978) s. 471-493.
Kracik J., Prawie wielebni, Kraków 2011.
Kracik J., Przeciw reformacji, w: Kościół krakowski w tysiącleciu, Kraków 2000, s. 169-303.
Kracik J., Raków katolicki, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce”, 30 (1985) s. 95-110.
Kracik J., Zasoby Archiwum Kurii Metropolitalnej w Krakowie, „Analecta Cracoviensia”, 9 (1977) s. 476-477.
Krawiec A., Seksualność w średniowiecznej Polsce, Poznań 2000.
Kumor B., Dzieje diecezji krakowskiej do roku 1795, red. J. Urban, t. 2, 4, Kraków 1999, 2002.
Kumor B., Statuty Bractwa Kapłańskiego Oficjałatu Pilzneńskiego przy kościele św. Jana Chrzciciela w Pilznie, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 5 (1962) s. 385-392. https://doi.org/10.31743/abmk.6402
Kuśmierczyk R., Problem braku duchowieństwa parafialnego w archidiakonacie włocławskim w końcu XVI w., w: Nad społeczeństwem staropolskim, t. 1: Kultura, instytucje, gospodarka w XVI-XVIII stuleciu, red. K. Łopatecki, W. Walczak, Białystok 2007, s. 359-371.
Kuśmierczyk R., Problematyka „Listu pasterskiego” kard. Jerzego Radziwiłła z roku 1593, „Nasza Przeszłość”, 100 (2003) s. 223-256.
Kwaśniewski A., Księgozbiór kanonika kieleckiego Wojciecha Strzemeskiego († 1602 r.) w świetle inwentarza z 1650 roku, „Rocznik Kolbuszowski”, 12 (2012) s. 87-107.
Kwaśniewski A., Księgozbiór kapituły kieleckiej w świetle inwentarza z 1598 r., „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 99 (2013) s. 43-92.
Kwaśniewski A., Księgozbiory prywatne zachowane w bibliotece kapituły kieleckiej (XV-XVIII wiek), „Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej”, 62 (2012) s. 69-95.
Leksykon liturgii, oprac. B. Nadolski, Poznań 2006.
Litak S., Od reformacji do oświecenia. Kościół katolicki w Polsce nowożytnej, Lublin 1994. Litak Stanisław, Parafie w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku. Struktura, funkcje społeczno- religijne i edukacyjne, Lublin 2004.
Małecki A., „Historyków nie zaniechaj czytać…”: studia nad twórczością historyczną Marcina Kromera i jej renesansową recepcją, Poznań 2013.
Massaut J.-P., Josse Clichtove, l’humanisme et la réforme du clergé, vol. 1-2, Paris 1968.
M[erczyng] H., Zbory i senatorowie protestanccy w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa 1904. Michałowska Teresa, Średniowiecze, Warszawa 1995.
Modzelewska B., Teofilakt z Ochrydy, w: Encyklopedia katolicka, t. 19, red. E. Gigilewicz, Lublin 2013, kol. 649.
Muessig C., The Stigmata in Medieval and Early Modern Europe, Oxford 2020.
Noga Z., Krakowska rada miejska w XVI wieku. Studium o elicie władzy, Kraków 2003.
Nowak A., Przeobrażenia struktury społecznej ludności wiejskiej w Polsce w okresie panowania systemu folwarczno-pańszczyźnianego (XV-XVIII wieku). Próba ujęcia modelowego, w: Badania nad historią gospodarczo-społeczną w Polsce (Problemy i metody), Warszawa-Poznań 1978, s. 131-146.
Nowakowska N., From Strassburg to Trent: Bishops, Printing and Liturgical Reform in the Fifteenth Century, „Past and Present”, 213 (2011) s. 3-39.
Osial W., Historia katechizmu. Geneza i rozwój katechizmu w Kościele katolickim od I do XVI wieku, Warszawa 2013.
Ottone A., Pastoral Care and Cultural Accuracy: Book Collections of Secular Clergy in Three Southern Italian Dioceses, w: Documenting the Early Modern Book World Inventories and Catalogues in Manuscript and Print, red. M. Walsby, N. Constantinidou, Leiden-Boston 2013, s. 231-260.
Ozorowski E., Szyszkowski Marcin h Ostoja, w: Słownik polskich teologów katolickich, red. H.E. Wyczawski, t. 4, Warszawa 1983, s. 296-298.
Pałucki W., Przynależność własnościowa osad, w: Województwo sandomierskie w drugiej połowie XVI wieku, cz. 2: Komentarz, indeksy, red. W. Pałucki, Warszawa 1993, s. 87-98.
Pietras T., Produkcja katolickiej książki liturgicznej w Polsce od końca XV do połowy XVII wieku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 39 (1979) s. 169-189.
Poniewozik L., Średniowieczny kościół i parafia w Bodzentynie, w: Bodzentyn. Studia z dziejów miasta, red. K. Bracha, B. Wojciechowska, Kielce 2005, s. 99-110.
Pośpiech A., Pułapka oczywistości. Pośmiertne spisy ruchomości szlachty wielkopolskiej z XVII wieku, Warszawa 1992.
Prokop K.R., Fabrica ecclesiae. Budowa i utrzymanie katolickich miejsc kultu w diecezji krakowskiej w czasach nowożytnych, Warszawa- Kraków 2011.
Przybyszewski B., Krakowskie duchowieństwo parafialne przy końcu średniowiecza, „Folia Historica Cracoviensia”, 2 (1994) s. 31-39. https://doi.org/10.31743/ abmk.7255
Repertorium biblicum medii aevi, t. 3: Commentaria, red. F. Stegmüller, Matritii 1981.
Rickauer H.-Ch., Rechtfertigung und Heil. Die Vermittlung von Glaube und Heilshandeln in der Auseinandersetzung mit der reformatorischen Lehre bei Konrad Klinge (1483/84-1556), Leipzig 1986.
Rojewski A., Recepcja ksiąg liturgicznych soboru trydenckiego w archidiakonacie dobrzyńskim w latach 1597-1609, „Studia Płockie”, 7 (1979) s. 187-203.
Samek M., Kielce XVII-XVIII wiek. Słownik biograficzny, Kielce 2003. Skierska Izabela, Obowiązek mszalny w średniowiecznej Polsce, Warszawa 2003.
Skierska I., Pleban w późnośredniowiecznej Polsce, w: Kolory i struktury średniowiecza, red. W. Fałkowski, Warszawa 2004, s. 155-182.
Sczaniecki P., Służba Boża w dawnej Polsce. Studia o Mszy świętej, Kraków 2020.
Słowiński J.Z., Katechizmy katolickie w języku polskim od XVI do XVIII wieku, Lublin 2005.
Szady B., Prawo patronatu w Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych. Podstawy i struktura, Lublin 2003.
Szanser J., Ustrój miasta Kielc na przełomie XVI i XVII wieku, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach”, 12 (1982) s. 27-53.
Szczygielski K., Problematyka konkubinatu w uchwałach soborów powszechnych XII–XVI wieku, w: Miscellanea historico-iuridica, t. 4, red. A. Lityński, P. Fiedorczyk, Białystok 2006, s. 41-57.
Szczyglak M., Klasztor ojców bernardynów w Świętej Katarzynie, w: Kościół katolicki w Małopolsce w średniowieczu i we wczesnym okresie nowożytnym, red. W. Kowalski, J. Muszyńska, Kielce-Gdańsk 2001, s. 97-113.
Ślusarska M., Odnowa życia kościelnego i pogłębienie świadomości religijnej wiernych w świetle zaleceń przedstawicieli episkopatu Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII wieku – rekonesans, w: Wiek XVIII – między tradycją a oświeceniową współczesnością. Hermeneutyka wartości religijnych, red. B. Kuczera-Chachulska, T. Chachulski, współpraca J. Snopek, Warszawa 2017, s. 105-155.
Terlikowski A., Ograniczenia wolności zawierania małżeństw ludności chłopskiej wynikające ze stosunku poddaństwa w Polsce nowożytnej na tle wybranych krajów europejskich, w: Prawo blisko człowieka: z dziejów prawa rodzinnego i spadkowego. Ma teriały konferencji zorganizowanej przez Sekcję Historii Państwa i Prawa Towarzystwa Biblioteki Słuchaczów Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 7-8 marca 2007 r., red. M. Mikuła, Kraków 2008, s. 49-57.
Topolski J., Przełom gospodarczy w Polsce XVI wieku i jego następstwa, Poznań 2000.
Trawkowski S., Ku odległym początkom i dawnym dziejom Bodzentyna, w: Bodzentyn. Z dziejów miasta w XII-XX wieku, red. K. Bracha, Kielce 1998, s. 11-23.
Tyrawa J., Nowopolczyk, Nowopolski, Novicampianus Wojciech, w: Encyklopedia katolicka, t. 14, red. E. Gigilewicz, Lublin 2010, kol. 77.
Universal Short Title Catalogue (USTC), https://www.ustc.ac.uk/.
Urban W., Gabriel z Przemyśla, sandomierski renesansowy księżyna, prawnik i pieniacz, w: Ludzie – Kościół – Wierzenia. Studia z dziejów kultury i społeczeństwa Europy Środkowej (średniowiecze – wczesna epoka nowożytna), red. W. Iwańczak, S.K. Kuczyński, Warszawa 2001, s. 283-286.
Urban W., Reformacja w życiu wsi małopolskiej, „Kieleckie Studia Historyczne”, [1] (1976) s. 7-28.
Werner, Cling, Konrad, w: Allgemeine Deutsche Biographie, vol. 4, Berlin 1876, s. 333-334, https://www.deutsche-biographie.de/pnd118815911.html#adbcontent (20.07.2020).
Wiślicz T., „Jak gdyby wśród pogan lub heretyków”. Polityka potrydenckiego Kościoła wobec religii ludowej i jej osobliwości w Rzeczypospolitej, w: Staropolski ogląd świata. Rzeczpospolita między okcydentalizmem a orientalizacją. Przestrzeń wyobrażeń, red. R. Kołodziej, F. Wolański, t. 2, Toruń 2009, s. 31-42.
Wiślicz T., Shepherds of the Catholic Flock: Polish Parochial Clergy, Popular Religion, and the Reception of the Council of Trent, w: Gelehrte Geistlichkeit – geistliche Gelehrte. Beiträge zur Geschichte des Bürgertums in der Frühneuzeit, red. L. Schorn- Schütte, Berlin 2012, s. 25-52.
Wiśniewski J., Dekanat iłżecki, Radom 1911.
Wiśniowski E., Liczebność duchowieństwa diecezjalnego na ziemiach polskich w pierwszej połowie XVI w., „Roczniki Humanistyczne”, 16, 2 (1968) s. 43-77.
Wiśniowski E., Materiały do stanu liczebnego duchowieństwa i służby kościelnej w diecezji krakowskiej w pierwszej połowie XVI w., „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 18 (1969), s. 189-288.
Wiśniowski E., Parafie w średniowiecznej Polsce. Struktura i funkcje społeczne, Lublin 2004.
Wiśniowski E., Wartość beneficjów plebańskich w diecezji krakowskiej w świetle księgi dochodów beneficjów z roku 1529, „Roczniki Humanistyczne”, 35 (1987) s. 71-81.
Witkowska A., Kult jasnogórski w formach pątniczych do połowy XVII wieku, „Studia Claromontana”, 5 (1984) s. 148-223.
Wood R.A., The Ownership of Books amongst the London Rectors in the Late Fourteenth and Fifteenth Centuries, „Medieval Prosopography”, 33 (2018) s. 195-208.
Wójcik W., Organizacja i działalność oficjalatu okręgowego w Kielcach w latach 1551-1635, „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 10 (1963) z. 3, s. 29-37.
Wółkiewicz E., The ecclesiastical proletariat? The income of the lesser clergy in the late Middle Ages exemplified with the accounting book of St. Martin’s altar in Nysa, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 67 (2019) s. 3-16.
Wyczawski H.E., Biblioteki parafialne w diecezji krakowskiej u schyłku XVI wieku, „Polonia Sacra”, 6 (1953-1954) z. 2, s. 114-142.
Wyczawski H.E., Biblioteki parafialne w diecezji krakowskiej u schyłku XVI wieku, „Polonia Sacra”, 7 (1955) z. 1-2, s. 27-68, 159-173.
Wyczawski H.E., Studia nad wewnętrznymi dziejami kościelnymi w Małopolsce na schyłku XVI wieku, „Prawo Kanoniczne”, 7 (1964) s. 45-126.
Wyrobisz A., Małe miasta i ich mieszkańcy w późnośredniowiecznej i wczesnonowożytnej Polsce, „Przegląd Historyczny”, 95 (2004) nr 1, s. 101-108.
Zahajkiewicz M.T., Miejsce zakonów w duszpasterstwie średniowiecznych miast, w: Klasztor w mieście średniowiecznym i nowożytnym, red. M. Derwich, A. Pobóg -Lenartowicz, Wrocław-Opole 2000, s. 309-314.
Zalewski Z., Pobożność eucharystyczna, jej cechy i charakter, „Ruch Biblijny i Liturgiczny”, 39 (1986) nr 4, s. 305-316. https://doi.org/10.21906/rbl.1612
Zumkeller A., Hoffmeister, Johannes, w: Neue Deutsche Biographie, t. 9, Berlin 1972, s. 441, https://www.deutsche-biographie.de/pnd115447075.html#ndbcontent (dostęp: 10.07.2020).
Zygner L., Późnośredniowieczne synody narzędziem reformy Kościoła, w: Ecclesia semper reformanda. Kryzysy i reformy średniowiecznego Kościoła, red. T. Gałuszka, T. Graff, G. Ryś, Kraków 2013, s. 423-441.
Zygner L., Synody diecezjalne metropolii gnieźnieńskiej na przełomie XIV i XV wieku (Gniezno – Kraków – Płock – Poznań – Włocławek), w: Kultura prawna w Europie Środkowej, red. A. Barciak, Katowice 2006, s. 177-192.
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
