The Attitude of State Authorities Towards the Roman Catholic Church in Opatów District in the Years 1933–1939
Bogdan Stanaszek ks.
The Pontifical University of John Paul II in Krakow , Polandhttps://orcid.org/0000-0001-6288-6298
Abstract
The article outlines the image of Roman Catholic Church in Opatów District in the years 1933–1939 in the light of the reports of starostes (district/country level official administrators). Some information was supplemented with documents from church archives. The subject matter concerns two issues: the Church’s internal problems and the intersection of public and religious affairs. The former group included church celebrations, construction projects, but also conflicts in parishes, security issues and personnel changes. The starostes’ attention was drawn to the celebrations with the participation of the bishops. Much space was devoted to the feast of Christ the King, the patron saint of Catholic Action, and the anniversaries of the coronation of Pope Pius XI. There were announcements about parish retreats and missions and the religious orders involved. Pilgrimages and construction projects were rarely mentioned. The state authorities were interested in the conflicts that occurred in the parishes. The reports noted several bandit attacks on parsonages and clergy, as well as vandalism and profanity. Personnel changes in the staffing of pastoral offices were noted for parish priests, and occasionally for vicars. The second part of the article presents topics on the socio-political activity of the clergy. The starostes noted the participation of priests in patriotic and secular ceremonies. Occasionally there were references to services related to sports competitions. Echoes of current political events and celebrations related to the cultivation of the memory of Marshal Józef Piłsudski were analysed. Attention was paid to the influence of the National Party among the clergy and the impact on Catholic youth. Information about conflicts between the clergy and the radical Sanation-oriented Youth Legion was also included in the research material. Disputes between the Roman Catholic and Polish Catholic clergy were noted. Attention was drawn to several public statements by clerics against Jews, criticizing their behaviour during the Corpus Christi procession. In the 1930s, there were cases of anti-Semitic attitudes related to boycotts of Jewish retail establishments.
Keywords:
Opatów District, Sandomierz Diocese, Kielce Province, Roman Catholic Church, interwar Poland, religious conflictsReferences
Źródła archiwalne
Archiwum Diecezji Sandomierskiej (ADS)
sygn. G-704, Akta domów katolickich w diecezji sandomierskiej (1937-1954).
brak sygn., Akta kościoła parafialnego św. Michała w Ostrowcu Świętokrzyskim z lat 1844-1983.
sygn. FB-84, Akta personalne ks. Borowiec Józef.
sygn. FC-77, Akta personalne ks. Czarkowski Antoni.
sygn. FD-9, Akta personalne ks. Dabrowski Jan.
sygn. FG-24, Akta personalne ks. Gąsiorowski Władysław.
sygn. FG-41, Akta personalne ks. Gluza Bolesław.
sygn. FG-46, Akta personalne ks. Głogowski Bronisław.
sygn. FK-1, Akta personalne ks. Kacperski Roman.
brak sygn., Akta personalne ks. Pieniążek Władysław.
brak sygn., Akta personalne ks. Pióro Szymon.
brak sygn., Akta personalne ks. Podwysocki Józef.
brak sygn., Akta personalne ks. Posłuszyński Paweł.
brak sygn., Akta personalne ks. Przygoda Jacek.
brak sygn., Akta personalne ks. Radzik Józef.
brak sygn., Akta personalne ks. Witkowski Jan.
brak sygn., Akta personalne ks. Wodecki Wacław.
brak sygn., Akta personalne ks. Wróblewski Jan.
brak sygn., Akta personalne ks. Zych Jan.
brak sygn., Księga misji parafialnych diecezji sandomierskiej założona w roku 1931.
Archiwum Parafii św. Michała w Ostrowcu Świętokrzyskim
brak sygn., Księga wizytacji kanonicznych.
Archiwum Państwowe w Kielcach. Oddział w Sandomierzu (APKOS)
Starostwo Powiatowe Opatowskie (SPO)
sygn. 24/3/1, Sprawozdania starosty opatowskiego (1933-1937).
sygn. 24/3/2, Sprawozdania starosty opatowskiego (1934-1939).
sygn. 24/3/3, Sprawozdania starosty opatowskiego (1938-1939).
Źródła drukowane
Listy pasterskie, orędzia, odezwy Episkopatu Polski 1918-1939, wydanie i opracowanie A. Gąsior, J. Królikowski, Kraków 2018.
Opracowania
Brzoza Czesław, Polska w czasach niepodległości i II wojny światowej, Kraków 2003.
Gapys Jerzy, Relacje polsko-żydowskie w województwie kieleckim w latach 1918-1939. Wybrane zagadnienia, „Kieleckie Studia Teologiczne”, 15 (2016) s. 159-184.
Kijek Kamil, Zanim stał się Przytyk. Ruch narodowy a geneza zajść antyżydowskich w wojewódzkie kieleckim w latach 1931-1935, „Zagłada Żydów. Studia i Materiały”, (2018) nr 14, s. 45-79. (Crossref)
Krasowski Krzysztof, Episkopat katolicki w II Rzeczypospolitej. Myśl o ustroju państwa – postulaty – realizacja, Warszawa 1992.
Markowski Mieczysław B., Między wojnami światowymi 1918-1939, w: Ożarów. Dzieje miasta i gminy, red. F. Kiryk, Kraków 2009, s. 409-444.
Mierzwa Janusz, Słownik biograficzny starostów Drugiej Rzeczypospolitej, t. 1, Łomianki 2018.
Osiemdziesiąt lat kościoła i parafii Najświętszego Serca Jezusowego w Ostrowcu Świętokrzyskim, red. M. Bryła-Mazurkiewicz, W Brociek, J. Grochala, Ostrowiec Świętokrzyski 2013.
Schenk Wacław, Służba Boża, w: Historia Kościoła w Polsce, red. B. Kumor, Z. Obertyński, t. 2, cz. 2, Poznań 1979, s. 109-113.
Sioma Marek, Myśl polityczna Legionu Młodych – Akademickiego Związku Pracy dla Państwa. Wprowadzenie do tematu, „Humanities and Social Sciences”, 20 (2015) nr 22(2), s. 133-153. (Crossref)
Sołdyga Przemysław, Główne płaszczyzny konfliktu Kościoła katolickiego z obozem piłsudczykowskim w Drugiej Rzeczypospolitej, „Res Historica”, 51 (2021) s. 569-560.
Stanaszek Bogdan, Duchowieństwo diecezji sandomierskiej w latach 1918-1939, Lublin 1999.
Stanaszek Bogdan, Nowakowski Ryszard, Tylec Piotr, Słownik biograficzny księży diecezji sandomierskiej XIX-XX w., t. 3, M-R, Sandomierz 2017.
Stanaszek Bogdan, Nowakowski Ryszard, Tylec Piotr, Słownik biograficzny księży diecezji sandomierskiej XIX i XX w, t. 4, S-Ż, biskupi i uzupełnienia, Sandomierz 2019.
Stanaszek Bogdan, Parafia św. Michała w Ostrowcu Kieleckim (Świętokrzyskim) w latach 1918-1945, w: Parafia św. Michała w Ostrowcu Świętokrzyskim 1614-2016, red. B. Stanaszek, Ostrowiec Świętokrzyski 2016, s. 137-245.
Stanaszek Bogdan, Usunąć biskupa! Władze PRL wobec ordynariusza diecezji sandomierskiej Jana Kantego Lorka, Sandomierz 2004.
Tomasiewicz Jarosław, Między „narodowym komunizmem” a „faszyzmem lewicy”. Ideologia Legionu Młodych (1930-1939), „Społeczeństwo i Polityka”, (2011) nr 1, s. 195-210, https://www.academia.edu/35600068/Ideologia_Legionu_M%C5%82odych_1930_1939_pdf (dostęp: 31.05.2022).
Tomaszewski Jerzy, Zarys dziejów Żydów w Polsce w latach 1918-1939, Warszawa 1990.
Tryk Krzysztof, Związek Stowarzyszeń Młodzieży Polskiej w diecezji sandomierskiej w latach 1919-1934, Lublin 2004 [mps w Bibliotece WSD w Sandomierzu i Bibliotece Uniwersyteckiej KUL].
Warchoł Edward, Polski Narodowy Kościół Katolicki w Polsce (1922-1952), Radom 1995.
Netografia
Gminy żydowskie, http://swietokrzyskisztetl.pl/asp/pl_start.asp?typ=14&menu=67&sub=9#strona (dostęp: 31.05.2022).
http://archpoznan.pl/pl/ksiadz-stanislaw-streich (dostęp: 9.02.2022).
The Pontifical University of John Paul II in Krakow https://orcid.org/0000-0001-6288-6298
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
