ABMK

The will of the parish priest of Stolec, dean of Sieradz Józef de Sotro, 1822.

Piotr Szkutnik

University of Lodz , Poland
https://orcid.org/0000-0001-6086-2655


Abstract

A will is only one type of notarial deed, introduced in the Polish lands in 1808. The wills of clergymen make up a small percentage of the total of such documents. The last will of Rev. Józef de Sotro constitutes a handwritten will, written personally by the testator, which is rare among this category of records. The clergyman is distinguished by his position as head of the deanery, his French origin, his noble status and his long tenure (37 years) in the parish of Stolec, where he lived with his parents and sister. J. De Sotro’s will, carefully written in 1822, was found after his death in 1828. In it, the testator asked for prayers for the soul, giving details of the funeral, for which, as well as for the poor, he allocated appropriate sums. He also described his assets, consisting of movables and receivables. He ordered that the rectory’s inventory be retrofitted, and that the sum from the sale of its property be divided into three equal parts: for the church, for the relatives (for the sister and the Bęczkowski nephews), and for the executors, whom he appointed a total of four, including a nephew-priest.

Keywords:

Stolec, will, 19th century, dean, clergy, notarial deeds, source edition



Źródła rękopiśmienne

Archiwum Diecezjalne we Włocławku (ADWł)

sygn. KM p. Stolec 4.

sygn. KM p. Stolec 5.

Archiwum Państwowe w Łodzi (APŁ)

Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Czastarach, sygn. 89, https://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=3&zs=1449d&sy=1847&kt=3&plik=121-126.jpg (dostęp: 27.08.2022).

Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Sieradzu, sygn. 34, https://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=3&zs=1663d&sy=1828&kt=1&plik=184-191.jpg (dostęp: 26.08.2022).

Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Stolcu, sygn. 31, 39, 46, https://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=3&zs=1679d&sy=1828&kt=3&plik=068-075.jpg (dostęp: 25.08.2022), https://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=3&zs=1679d&sy=1832&kt=3&plik=183-186.jpg (dostęp: 21.08.2022), https://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=3&zs=1679d&sy=1837&kt=3&plik=019-022.jpg (dostęp: 29.08.2022).

Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Rudlicach, sygn. 58, https://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=3&zs=1652d&sy=1835&kt=3&plik=001-002.jpg#zoom=1&x=0&y=0 (dostęp: 29.08.2022).

Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Wieluniu, sygn. 79, 85, https://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=3&zs=1719d&sy=1834&kt=3&plik=003-006.jpg (dostęp: 3.09.2022), https://metryki.genealodzy.pl/metryka.php?ar=3&zs=1719d&sy=1837&kt=3&plik=128-131.jpg (dostęp: 26.08.2022).

Archiwum Państwowe w Łodzi Oddział w Sieradzu (APŁoS)

Akta notariusza A. Pstrokońskiego w Sieradzu, sygn. 20.

Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Koninie (APPoK)

Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej Chwalborzyce, sygn. 2, 5, https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/en/jednostka/-/jednostka/1824962#scan13 (dostęp: 14.07.2022), https://www.szukajwarchiwach.gov.pl/en/jednostka/-/jednostka/1824995#scan18 (dostęp: 14.07.2022).

Źródła drukowane

Cui contingit nasci, restat mori. Wybór testamentów staropolskich z województwa sandomierskiego, oprac. M. Lubczyński, J. Pielas, H. Suchojad, Warszawa 2005.

Directorium officii divini ac missarum ad usum Almae Ecclesiae Metropolitanae & Archidioecesis Gnesnensis pro anno domini MDCCCX 1810…, Poznań [1809].

Directorium officii divini ac missarum juxta rubricas generales breviarii & missalis Romani nec non decreta S. R. C. ad usum Almae Ecclesiae Metropolitanae & Archi-diaecesis Gnesnensis accommodatum pro anno domini MDCCCVII 1807…, Poznań [1806].

Directorium officii divini ac missarum juxta rubricas generales breviarii & missalis Romani nec non decreta S. R. C. ad usum Almae Ecclesiae Metropolitanae & Archi-diaecesis Gnesnensis accommodatum pro anno domini MDCCCVIII 1808…, Poznań [1807].

„Gazeta Rządowa Królestwa Polskiego”, (1844) nr 255, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/282045/display/Default (dostęp: 21.07.2022).

Jamiołkowski Stanisław, Introdukcja, w: Encyklopedja kościelna podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego z licznemi jej dopełnieniami przy współpracownictwie kilkunastu duchownych i świeckich osób, t. 8, wyd. M. Nowodworski, Warszawa 1876, s. 227-228, https://polona.pl/item/encyklopedja-koscielna-podlug-teologicznej-encyklopedji-wetzera-i-weltego-z-licznemi,NDA3Mzg0NzQ/7/#info:metadata (dostęp: 16.02.2022).

Kalendarzyk polityczny na rok 1841, wyd. F. Radziszewski, Warszawa 1841, https://bcul.lib.uni.lodz.pl/dlibra/publication/88845/edition/79743/content (dostęp: 4.09.2022).

„Kościołowi mojemu jako ukochanej oblubienicy mojej”. Wybór testamentów duchownych małopolskich z XVII wieku, wyd. E.E. Wróbel, Kraków 2010.

„Kurjer Warszawski”, (1844) nr 305, https://fbc.pionier.net.pl/details/nnTq4kr (dostęp: 21.07.2022).

Linde Samuel Bogumił, Słownik języka polskiego, t. 3, Warszawa 1812, https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/8182/edition/13038/content (dostęp: 15.08.2022).

Ordo divini officii ad usum dioecesis Vladislavie-Calisiensis pro anno 1823, Warszawa [1822].

Ordo divini officii ad usum dioecesis Vladislaviensis seu Calisiensis Pro A. 1 post Bissextilem 1829, Warszawa [1828].

Ordo divini officii ad usum universi cleri saecularis dioecesis Vladislaviensis seu Calisiensis pro anno Bissextili MDCCCXX, Warszawa [1819].

Powszechne prawo kraiowe dla państw pruskich, t. 2, Poznań 1826, https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/show-content/publication/61980/edition/77797/ (dostęp: 25.07.2022).

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 2, red. F. Sulimierski, W. Walewski, B. Chlebowski, Warszawa 1881; t. 11, red. B. Chlebowski, Warszawa 1890, http://dir.icm.edu.pl/Slownik_geograficzny/ (dostęp: 9.09.2022).

Słownik języka polskiego, t. 2, red. J. Karłowicz, A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Warszawa 1902; t. 6, Warszawa 1915, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/2654/display/Default (dostęp: 21.07.2022), https://crispa.uw.edu.pl/object/files/8908/display/Default (dostęp: 25.07.2022).

Tabella miast, wsi, osad Królestwa Polskiego z wyrażeniem ich położenia i ludności alfabetycznie ułożona w Biórze Kommissyi Rządowey Spraw Wewnętrznych i Policyi, t. 2, Warszawa 1827, https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/show-content/publication/edition/110117?id=110117 (dostęp: 10.09.2022).

Topografičeskaâ karta Carstva Pol’skago, Topograficzna karta Królestwa Polskiego, Kwatermistrzostwo Generalne Wojska Polskiego, Warszawa 1839-[1843], sektor K2S5 Sieradz, https://rcin.org.pl/dlibra/publication/12313/edition/831/content (dostęp: 10.09.2022).

„Wiedząc dobrze to z wyroków Boga Najwyższego, iż kto się rodzi, umierać musi...”. Testamenty z pierwszej połowy XIX wieku w świetle akt notariuszy częstochowskich. Część I, oprac. D. Złotkowski, Częstochowa 2005.

„Wiedząc dobrze to z wyroków Boga Najwyższego, iż kto się rodzi, umierać musi...”. Testamenty z pierwszej połowy XIX wieku w świetle akt notariuszy częstochowskich. Część II, oprac. D. Złotkowski, Częstochowa 2006.

„Wiedząc dobrze to z wyroków Boga Najwyższego, iż kto się rodzi, umierać musi...”. Testamenty z połowy XIX wieku w świetle akt notariuszy częstochowskich. Część III. 1834-1865, oprac. D. Złotkowski, Częstochowa 2011.

„Wszyscy śmiertelni jesteśmy i dlatego rozrządzamy majętności swoje”. Wybór testamentów z ksiąg miejskich województwa sandomierskiego (XVI-XVIII wiek), oprac. K. Justyniarska-Chojak, Kielce 2014.

Opracowania

Bieda Justyna, Testament – prawo a praktyka Królestwa Polskiego w świetle akt notariuszy zgierskich w latach 1826-1875, Łódź 2013. (Crossref)

Bieda Justyna, Testamenty publiczne na ziemiach Królestwa Polskiego w świetle praktyki notarialnej na przykładzie działalności kancelarii notarialnych w Zgierzu w latach 1826-1875, Łódź 2011.

Chorążyczewski Waldemar, Rosa Agnieszka, Egodokumenty – egodokumentalność – analiza egodokumentalna – spuścizna egodokumentalna, w: Egodokumenty. Tradycje historiograficzne i perspektywy badawcze, red. W. Chorążyczewski, A. Pacevičius, S. Roszak, Toruń 2015, s. 11-21.

Głąb Zbigniew, Bractwo literackie w Lutomiersku w świetle testamentu Pawła Dawida z 1604 roku, „Rocznik Łódzki”, 61 (2014) s. 181-188, http://roczniklodzki.uni.lodz.pl/rocznik_61/Rocznik_Lodzki_61.pdf (dostęp: 9.09.2022).

Główka Dariusz, Majątek osobisty duchowieństwa katolickiego w Koronie w XVII i XVIII wieku, Warszawa 2004.

Gołaszewski Łukasz, Knyszyńskie testamenty składane ustnie wobec władz miejskich na przełomie XVII i XVIII wieku. Teksty autorstwa umierających, czy też pisarzy miejskich?, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 62 (2014) nr 3, s. 345-366, https://www.rcin.org.pl/dlibra/publication/75147/edition/54970/content (dostęp: 25.07.2022).

Ihnatowicz Ireneusz, Andrzej Biernat, Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, Warszawa 2003.

Instrukcja wydawnicza dla źródeł historycznych od XVI do połowy XIX wieku, red. K. Lepszy, Wrocław 1953.

Jaroszek Kazimierz, Problematyka włościańska w testamentach właścicieli ziemskich guberni radomskiej w pierwszej połowie XIX wieku, „Biuletyn Kwartalny Radomskiego Towarzystwa Naukowego” (Wieś między Wisłą a Pilicą w XIX wieku. Wieś – dwór – plebania w kręgu wzajemnych oddziaływań), 37 (2002) z. 1-4, s. 61-68.

Jawor Grażyna, Stałe formuły w testamentach polskich, „Rozprawy Komisji Językowej”, 12 (1981) s. 217-233.

Jemielity Witold, Czwarta część majątku po zmarłych proboszczach dla parafii w Królestwie Polskim, „Prawo Kanoniczne”, 37 (1994) nr 1-2, s. 259-268, https://docplayer.pl/25693565-Witold-jemielity-czwarta-czesc-majatku-po-zmarlych-proboszczach-dla-parafii-w-krolestwie-polskim.html (dostęp: 10.09.2022).

Jemielity Witold, Diecezja augustowska czyli sejneńska w latach 1818-1872, Lublin 1972.

Jougan Alojzy, Słownik kościelny łacińsko-polski, Warszawa 1992.

Jurek Jakub, Aleksandra Salamończyk, Nieznany zabytek Sieradza – kancelaria wybitnego archiwisty, rejenta Antoniego Paparona Pstrokońskiego (1773-1843), „Na Sieradzkich Szlakach”, (2015) nr 3, s. 20-23, https://cyfrowa.pbp.sieradz.pl/teka/doc/2852/online (dostęp: 25.08.2022).

Kazimierski Józef, Akty notarialne i ich znaczenie dla badań historycznych XIX wieku, „Studia Źródłoznawcze”, 4 (1959) s. 109-124.

Klint Paweł, Edycje testamentów szlacheckich z ksiąg grodzkich wielkopolskich i ziemi halickiej z XVII w., „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 63 (2015) nr 4, s. 647-660, https://rcin.org.pl/Content/62507/WA308_81862_P329_Edycje-testamentow_I.pdf (dostęp: 22.07.2022).

Kobielus Stanisław, Kolegiata, w: Encyklopedia katolicka, t. 9, red. B. Migut, Lublin 2002, kol. 327.

Kołdowski Józef Kalasanty, Wiadomość o kościele i infułacji w Łasku, w: Łask. Dzieje miasta, red. J. Śmiałowski, Łask 1998, s. 526.

Kosiński Józef, Antoni Paparona Pstrokoński i o. Zefiryn Kołomyjski – słynne postacie Z historii Sieradza, „Na Sieradzkich Szlakach”, (1992) nr 4, s. 15-18, https://cyfrowa.pbp.sieradz.pl/teka/doc/29/online (dostęp: 24.08.2022).

Kowalik Joanna, Ludność miast i wsi w świetle dokumentacji kancelarii notarialnych miasta Biała Podlaska z XIX i początku XX wieku, „Radzyński Rocznik Humanistyczny”, 9 (2011) s. 40, s. 33-41, http://radzynskirocznik.pl/wp-content/uploads/2017/02/kowalik-1.pdf (dostęp: 16.04.2016).

Kozak Szczepan, Akta notarialne jako źródło historyczne. Metodologia i kierunki badań, postulaty badawcze, „Studia Źródłoznawcze”, 46 (2009) s. 141-152, https://rcin.org.pl/Content/28592/WA303_41861_B88-SZ-R-46-2009_Kozak.pdf (dostęp: 9.09.2022).

Kozłowska Teresa, Walewscy herbu Kolumna z Kobylnik w świetle akt notarialnych z lat 1810-1834, w: Notariat i akta notarialne na ziemiach polskich w XIX-XX wieku, red. S. Piątkowski, K. Skupieński, Radom 2004, s. 63-67.

Krochmal Jacek, Przemyskie testamenty staropolskie, „Rocznik Historyczno-Archiwalny”, 6 (1989) s. 133-160.

Kujawski Witold, Kościelne dzieje Sieradza, Włocławek 1998.

Kujawski Witold, Parafie diecezji włocławskiej. Okres kujawsko-kaliski 1818-1925, Włocławek 2018.

Łosowski Janusz, Kancelaria grodzka chełmska od XV do XVIII wieku. Studium o urzędzie, dokumentacji, jej formach i roli w życiu społeczeństwa staropolskiego, Lublin 2004.

Majdański Jacek, Kościół św. Wawrzyńca w Stolcu, „Na Sieradzkich Szlakach”, (1987) nr 4, s. 9-10, https://cyfrowa.pbp.sieradz.pl/teka/doc/9/online (dostęp: 16.07.2022).

Malec Dorota, Dzieje notariatu polskiego, Kraków 2007.

Mazurkiewicz Józef, Znaczenie akt notarialnych dla badań nad własnością w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim, „Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio F. Nauki Filozoficzne i Humanistyczne”, 20 (1965) s. 115-126.

Milczarek Jan, Grób Antoniego Paparony Pstrokońskiego na cmentarzu rzymskokatolickim w Sieradzu, „Na Sieradzkich Szlakach”, (2013) nr 4, s. 36-37, https://cyfrowa.pbp.sieradz.pl/teka/doc/2271/online (dostęp: 25.08.2022). (Crossref)

Moczulska Agnieszka, Inwentarze, protokoły licytacji, intercyzy i testamenty zawarte w aktach notarialnych z obszaru Królestwa Polskiego w XIX wieku, „Studia Źródłoznawcze”, 22 (1977) s. 217-224.

Morys-Twarowski Michael, Testament Jana Śliwki z 1873 roku, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne”, (2012) nr 139, s. 169-174, https://ruj.uj.edu.pl/xmlui/bitstream/handle/item/73695/morys-twarowski_testament_jana_sliwki_2012.pdf (dostęp: 31.08.2022).

Nejman Elżbieta Halina, Szlachta sieradzka XIX wieku. Herbarz, Zduńska Wola 2017, http://www.tpzw.pl/files/herbarz/c-f.pdf (dostęp: 26.12.2019).

Od redakcji, Tablica dla Antoniego Pstrokońskiego, „Na Sieradzkich Szlakach”, (2018) nr 4, s. 2, https://cyfrowa.pbp.sieradz.pl/teka/doc/2965/online (dostęp: 24.08.2022).

Popiołek Bożena, Woli mojej ostatniej testament ten... Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, Kraków 2009.

Różański Mieczysław, Duchowieństwo parafialne archidiakonatu uniejowskiego w XVIII wieku. Studium prozopograficzne, Łódź 2010.

Skupieński Krzysztof, Notariat i akta notarialne jako przedmiot badań historyka, w: Notariat i akta notarialne na ziemiach polskich w XIX-XX wieku, red. S. Piątkowski, K. Skupieński, Radom 2004, s. 11-18.

Suchojad Henryk, Metodologiczne i praktyczne uwarunkowania edycji testamentów – kilka uwag na kanwie publikacji Cui contingit nasci, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 63 (2015) nr 4, s. 603-609, https://www.rcin.org.pl/dlibra/publication/81857/edition/62502/content (dostęp: 22.07.2022).

Sumowski Marcin, Duchowni w testamentach mieszczańskich – mieszczanie w testamentach duchownych. Zapisy ostatniej woli jako źródła do badania powiązań (Prusy, XV – początek XVI wieku), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 68 (2020) nr 3, s. 315-334, https://journals.iaepan.pl/khkm/article/view/2486/2361 (dostęp: 22.07.2022). (Crossref)

Szkutnik Piotr, Akta dziekana brzeźnickiego 1819-1867. Studium urzędu i dokumentacji, Łódź 2012.

Szkutnik Piotr, Duchowieństwo dekanatu szadkowskiego w roku 1835, „Biuletyn Szadkowski”, 7 (2007) s. 27-60, https://czasopisma.uni.lodz.pl/biuletynszadkowski/article/view/13713/13248 (dostęp: 10.09.2022). (Crossref)

Szkutnik Piotr, Legaty na rzecz bractw kościelnych w Szadku w latach 50-tych XIX w., „Biuletyn Szadkowski”, 16 (2016) s. 63-75, https://repozytorium.uni.lodz.pl/bitstream/handle/11089/21160/0_3_%5B63%5D_75_Szkutnik.pdf (dostęp: 10.09.2022). (Crossref)

Szkutnik Piotr, Testament mieszczanki szadkowskiej Doroty Czygańskiej z Lipińskich z 1693 r., „Biuletyn Szadkowski”, 14 (2014) s. 97-111, https://czasopisma.uni.lodz.pl/biuletynszadkowski/article/view/13791/13328 (dostęp: 10.09.2022). (Crossref)

Szubzda Józef, Kościoły charłupskie i ich twórcy, „Na Sieradzkich Szlakach”, (2007) nr 2, s. 32-41, https://cyfrowa.pbp.sieradz.pl/teka/doc/136/online (dostęp: 4.09.2022).

Szymańska Halina, Śmiałowski Józef, Akta notarialne z terenu Królestwa Polskiego i ich wartość naukowa, „Archeion”, 30 (1959) s. 43-67, https://www.archiwa.gov.pl/poznaj/publikacje/archeion/ (dostęp: 9.09.2022).

Tandecki Janusz, Kopiński Krzysztof, Edytorstwo źródeł historycznych, Warszawa 2014.

Tomaszewicz Andrzej, Zapisy testamentowe i darowizny na cele dobroczynne w guberni kaliskiej 1865-1914, „Studia z Historii Społeczno-Gospodarczej XIX i XX wieku”, 6 (2009) s. 79-122, https://dspace.uni.lodz.pl/bitstream/handle/11089/11352/06Tomaszewicz.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp: 25.07.2022). (Crossref)

Tymiakin Leszek, O formułach w XVII-wiecznym testamencie przemyskim, „Rocznik Przemyski”, 27 (1990) s. 141-145.

Wlaźlak Władysław Piotr, Dzieje kościelne Pajęczna, Pajęczno 2005.

Włodarczyk Agnieszka, Notariat. Przeszłość i możliwości naukowej eksploracji (na przykładzie spuścizny notariuszy wieluńskich w XIX w.), „Rocznik Wieluński”, 9 (2009) s. 215-228, https://bazhum.muzhp.pl/media//files/Rocznik_Wielunski/Rocznik_Wielunski-r2009-t9/Rocznik_Wielunski-r2009-t9-s215-228/Rocznik_Wielunski-r-2009-t9-s215-228.pdf (dostęp: 17.12.2021).

Włodarczyk Zdzisław, Wieluńskie w dobie Prus Południowych 1793-1806, Wieluń 2005.

Wróbel Elżbieta Elena, Istotne pytania związane z edycją testamentów duchownych okresu staropolskiego, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 63 (2015) nr 4, s. 577-584, https://www.rcin.org.pl/dlibra/publication/81855/edition/62500/content (dostęp: 22.07.2022).


Published
2024-06-29


Szkutnik, P. (2024). Testament proboszcza parafii Stolec, dziekana sieradzkiego Józefa de Sotro z 1822 r. Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 122, 373–398. https://doi.org/10.31743/abmk.14507