Post-Gregorian Monody in Płock Liturgical and Musical Codices
Piotr Wiśniewski ks.
The John Paul II Catholic University of Lublin , Polandhttps://orcid.org/0000-0001-8225-7552
Tomasz Moskal ks.
The John Paul II Catholic University of Lublin , Polandhttps://orcid.org/0000-0002-0174-893X
Abstract
The liturgical-musical codices of Płock are an important source of knowledge for the study of Gregorian monody and the post-Gregorian forms derived from it. Transmitting (in addition to the classical structures of Latin monody) local works in the form of rhymed offerings, tropes, sequences, hymns, liturgical dramas and even the earliest local folk songs, they prove the high level of musical culture of Płock during the Middle Ages. The unique nature of these sources constitutes the primary phase for undertaking detailed analytical research on the Latin monody of the Płock region and the history of liturgical music in Poland. The books from Płock, in which the achievements of the West have been reproduced to varying degrees, allow us to grasp the process of formation of the local liturgical and musical tradition. The article presents a selection of the chants of the Mass liturgy most distinctive of the Płock sources (alleluia verses, sequences, tropes) and breviary liturgy (rhymed offices, tropes, hymns, liturgical dramas), as well as the so-called Płock Easter tropes – the oldest church songs based on Latin hymns and sequences. The recalled liturgical compositions, through their specificity, testify to the high rank of the Płock region. This study is only an attempt to summarize the results of research published so far in this area, showing the qualities of Płock liturgical and musical manuscripts.
Keywords:
post-Gregorian monody, Płock, liturgical and musical codices, rhymed offices, tropes, sequences, hymns, liturgical dramas, songsReferences
Źródła
Biblioteka Seminarium Duchownego w Płocku (BSDPł)
sygn. MsEPI 11, Antiphonale de Sanctis, XV wiek, incipit: „aevia mors sanctorum eius”, https://manuscripta.pl (dostęp: 7.02.2024).
sygn. MsEPI 12, Antiphonale de Sanctis, XV wiek, incipit: „Fidelis servis et prudens”, https://manuscripta.pl (dostęp: 11.02.2024).
sygn. MsEPI 13, Antiphonale de Sanctis, XV wiek, incipit: „In conspectu omnis”, https://manuscripta.pl (dostęp: 10.02.2024).
sygn. MsEPI 14, Antiphonale de Tempore, XV wiek, incipit: „Fili quid fecisti nobis”, https://manuscripta.pl (dostęp: 5.11.2023).
sygn. MsEPI 15, Antiphonale de Tempore, XV wiek, incipit: „Hodie nobis de caelo”, https://manuscripta.pl (dostęp: 17.01.2024).
sygn. MsEPI 5, Graduale Ordinis Fratrum Minorum, XIII wiek, ms. 3IV5B, https://manuscripta.pl (dostęp: 15.07.2023).
sygn. MsEPI 10, Graduale, XV wiek, https://manuscripta.pl (dostęp: 3.12.2023).
sygn. MsEPI 16, Graduale Erazma Ciołka, 1509 rok, https://manuscripta.pl (dostęp: 18.01.2024).
sygn. MsEPI 4, Pontificale Plocense z XII-XIII wieku, https://manuscripta.pl (dostęp: 16.01.2024).
sygn. MsEPI 7a-b, Pontificale Plocense II i III, XIV wiek, https://manuscripta.pl (dostęp: 9.01.2024).
Biblioteka Seminarium Duchownego w Kielcach (BSDK)
sygn. Ms s.n., Antiphonale Kielcense, 1372 rok, https://manuscripta.pl (dostęp: 14.11.2023).
Biblioteka Jagiellońska w Krakowie (BJK)
sygn. Ms 2057, Pontificale, XI wiek, https://manuscripta.pl (dostęp: 15.01.2024).
München, Bayerische Staatsbibliothek (MBS)
sygn. BSB Clm 3914, Graduale, druga połowa XIII wieku, https://cantus.uwaterloo.ca/source/123867 (dostęp: 16.01.2024).
St. Gallen, Stiftsbibliothek
Cod. Sang. 390, Antiphonarium officii (X/XI wiek), https://www.e-codices.unifr.ch/en/list/one/csg/0390 (dostęp: 17.11.2023).
Codicologica et Hymnologica Bohemica Liturgica (CHOBOL), Index Sequentiarum Bohemiae Medii Aevi, https://hymnologica.cz (dostęp: 25.02.2024).
Guido Maria Dreves, Analecta Hymnica Medii Aevi, t. 10, Liturgische Prosen des Mittelalters, Leipzig 1891.
Guido Maria Dreves, Analecta Hymnica Medii Aevi, t. 2, Hymnographi latini. Leitenische Hymnendichter des Mittelalters, Leipzig 1907.
Opracowania
Adamko Rastislav, Príspevok k problematike kalendára v Misáli R. 387., „Slovenská hudba, Revue pre hudobnú kultúru”, 32 (2006) nr 2, s. 144-151.
Apel Willi, Gregorian Chant, Bloomington a. London 1958.
Bednáriková Janka, The Hymn Rex Sanctorum Angelorum in Notated Missal Ms. 387 and Its Partial Meaning in the Search of the Provenance of the Manuscript, „Roczniki Humanistyczne”, 68 (2020) z. 12, s. 7-24. (Crossref)
Bodzioch Beata, Antyfonarze Andrzeja Piotrkowczyka z lat 1600-1645 jako przekaz polskich tradycji liturgiczno-muzycznych na przykładzie oficjów rymowanych (Studium źródłoznawczo-muzykologiczne), Lublin 2005 [mps pracy doktorskiej w Archiwum Uniwersyteckim KUL].
Davison Archibald Thompson, Hymn, w: Harvard Dictionary of Music, red. W. Apel, Cambridge 1973, s. 397.
Feicht Hieronim, Muzyka liturgiczna w polskim średniowieczu, w: Studia nad muzyką polskiego średniowiecza, red. Z. Lissa, Kraków 1975, s. 270-325.
Feicht Hieronim, Płockie średniowieczne rękopisy muzyczne (Próba charakterystyki), „Notatki Płockie”, 6 (1961) nr 19, s. 7-11.
Feicht Hieronim, Polska pieśń średniowieczna, w: Musica Medii Aevi, t. 2, red. J. Morawski, Kraków 1968, s. 52-70.
Feicht Hieronim, Studia nad muzyką polskiego średniowiecza, Kraków 1975.
Gładysz Bronisław, O łacińskich oficjach rymowanych z polskich źródeł średniowiecznych, „Pamiętnik Literacki”, (1933) nr 30, s. 313-351.
Heikkinen Seppo, The Resurrection and Afterlife of an Archaic Metre. Bede, the Carolingians and the Trochaic Septenarius, „Classica et Mediaevalia”, 65 (2014) s. 241-281.
Hiley David, Chorał gregoriański i neogregoriański. Zmiany stylistyczne w śpiewach oficjów ku czci średniowiecznych świętych, „Muzyka”, 48 (2003) nr 2, s. 3-15.
Hofmann-Brandt Helma, Die Tropen zu den Responsorien des Officiums, t. 1, Erlangen-Nürnberg 1971.
Jonsson Ritva, Historia. Études sur la genèse des offices versifiés, Stockholm 1968.
Knape Joachim, Zur Benennung der Offizien im Mittelalter, „Archiv für Liturgiewissenschaft”, 26 (1984) s. 305-320.
Korolko Mieczysław, Geneza i rozwój średniowiecznych pieśni wielkanocnych w Polsce, w: Polskie pieśni wielkanocne. Średniowiecze i wiek XVI, red. J. Nowak-Dłużniewski, t. 1, Teksty i komentarze, Warszawa 2001, s. 7.
Korolko Mieczysław, Średniowieczna pieśń religijna polska, Wrocław 1980.
Kothe Josef, Die deutschen Osterlieder des Mittelalters, Wrocław 1939.
Kowalak Władysław, Graduał Erazma Ciołka z 1509 r. Studium paleograficzno-muzykologiczne, Lublin 1964 [mps pracy licencjackiej w Archiwum Uniwersyteckim KUL].
Kowalewicz Henryk, Hymny polskie, w: Musica Medii Aevi, t. 8, red. J. Morawski, Kraków 1991, s. 10-141.
Kubieniec Jakub, Akwizgrański przekaz „Ad festa pretiosi”, „Muzyka”, 45 (2000) nr 2, s. 81-87.
Lewański Julian, Liturgiczne łacińskie dramatyzacje Wielkiego Tygodnia XI-XVI w., Lublin 1999.
Maciejewski Tadeusz, Graduał z Chełmna, w: Musica medii Aevi, t. 4, red. J. Morawski, Kraków 1973, s. 164-248.
Miazga Tadeusz, Antyfonarz kielecki z 1372 roku pod względem muzykologicznym, Graz 1977.
Miazga Tadeusz, Skryptorzy ksiąg choralnych w Polsce, „Studia Sandomierskie”, 3 (1982) s. 305-342.
Michalak Józef, Zarys liturgiki, Płock 1939.
Morawski Jerzy, Historia muzyki polskiej, t. 1, Średniowiecze, cz. 1 (do roku 1320), Warszawa 2006.
Norel Jerzy, Graduał franciszkański z Płocka. Studium źródłoznawcze, Kraków 2007.
Nowowiejski Antoni Julian, Płock. Monografia historyczna, Płock 1930.
Pawlak Ireneusz, Graduały piotrkowskie jako przekaz chorału gregoriańskiego w Polsce po Soborze Trydenckim, Lublin 1988.
Pawlak Ireneusz, Rola chorału gregoriańskiego w kształtowaniu polskiej religijnej kultury muzycznej, „Annales Lublinenses pro Musica Sacra”, 3 (2012) nr 3, s. 107-132.
Pawlak Ireneusz, Śpiewy „Alleluia” w graduale Macieja Drzewickiego z 1536 roku, w: Musica Medii Aevi, t. 7, red. J. Morawski, Kraków 1986, s. 117-183.
Pikulik Jerzy, Indeks sekwencji w polskich rękopisach muzycznych, Warszawa 1974.
Pikulik Jerzy, Polskie oficja rymowane o św. Wojciechu, w: Stan badań nad muzyką religijną w kulturze polskiej, red. J. Pikulik, Warszawa 1973, s. 279-340.
Pikulik Jerzy, Sekwencje polskie, w: Musica Medii Aevi, t. 4, red. J. Morawski, Kraków 1973, s. 7-128.
Pikulik Jerzy, Sekwencje polskie. Transkrypcja i opracowanie, w: Musica Medii Aevi, t. 5, red. J. Morawski, Kraków 1976, s. 6-29.
Pikulik Jerzy, Święty Wojciech w polskiej muzyce średniowiecznej, Warszawa 1996.
Polskie pieśni wielkanocne. Średniowiecze i wiek XVI, red. J. Nowak-Dłużniewski, t. 1, Teksty i komentarze, Warszawa 2001.
Schmid Bernhold, Der Gloria – Tropus Spiritus et Alme bis zur Mitte des 15. Jahrhunderts, Tutzing 1988.
Sinka Tadeusz, Polska pieśń w liturgii, „Nasza Przeszłość”, 60 (1983) z. 4, s. 235-272. (Crossref)
Stäblein Bruno, Monumenta Monodica Medii Aevi, t. 2, Hymnen, Kassel und Basel 1956.
Szymonik Kazimierz, Oficjum rymowane o św. Stanisławie „Dies adest celebris” i hymn „Gaude Mater Polonia” w polskich antyfonarzach przedtrydenckich. Studium muzykologiczne, Niepokalanów 1996.
Wiśniewski Piotr, Das Reimoffizium von der Hl. Katharina im Pontificale von Płock aus dem 12. Jahrhundert, „Seminare. Poszukiwania naukowe”, 40 (2019) nr 3, s. 171-183. (Crossref)
Wiśniewski Piotr, Oficjum rymowane o św. Zygmuncie w antyfonarzach płockich z przełomu XV/XVI wieku. Studium historyczno-muzykologiczne, Lublin 2006.
Wiśniewski Piotr, Psalmodia w Pontificale Plocense z XII wieku jako istotne kryterium identyfikacji proweniencji źródeł liturgiczno-muzycznych, „Liturgia Sacra”, 24 (2018) nr 2, s. 463-481.
Wiśniewski Piotr, Sekwencje mszalne – jedna z klasycznych form śpiewów postgregoriańskich, „Teologia i Człowiek”, 20 (2012) s. 141-153. (Crossref)
Wiśniewski Piotr, Śpiewy późnośredniowieczne w antyfonarzach płockich z przełomu XV/XVI wieku na podstawie responsoriów Matutinum, Lublin 2010.
The John Paul II Catholic University of Lublin https://orcid.org/0000-0001-8225-7552
The John Paul II Catholic University of Lublin https://orcid.org/0000-0002-0174-893X
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0 International License.
