Sources for prosopographic research on the clergy and their auxiliary personnel in the parishes of the Diocese of Włocławek in the early modern period
Tomasz Nowicki
Instytut Historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II , Polandhttps://orcid.org/0000-0003-1185-9358
Abstract
The sources regarding modern parishes record groups of people managing and supporting these centres. These were ministrii ecclesiae, that is priests and their auxiliary personnel. The priests – ministri sacramentorum – played the most important role in a parish; their work, however, extended beyond religious and pastoral duties. As far as laypeople are concerned, they assisted priests in parish work. They were sacristans, teachers, cantors, organists, organ pumpers, bell-ringers, gravediggers, midwives and altar servers.
The article presents the sources providing information on the groups mentioned above. The archival material that is analysed concerns the diocese of Włocławek in the pre-partition period. The most important and significant sources are the records of canonical visits, containing a great amount of information about the people involved in parish life. These records are not entirely consistent: they do not always include all parishes of the diocese, and above all, they differ in the scope of information, as they were produced on the basis of various questionnaires. Nevertheless, the ones containing a great number of details are invaluable sources for research on the parish clergy and their auxiliary personnel.
Other sources useful for research on the parish clergy are the records produced by consistory and episcopal offices. In the latter case, these are the books of episcopal pontifical duties, which, especially the ones of holy orders, are particularly significant for research purposes. In addition, register books constitute an exceptional source of information (although rather of an auxiliary nature) for prosopographical research on the clergy and the people who helped them. Parish offices created registers systematically from the Council of Trent onwards. Consequently, the continuity of the documentation enables a comprehensive description of the subject under study.
In addition, one can learn a lot about the clergy and parish auxiliary personnel from other types of sources: the records of colleges and theological seminaries, monastic books of the deceased, the description of churches and parishes provided by various authors, chapter records, diocesan schematisms (appearing at the end of the eigthteenth century), and secular records such as books from municipal offices.
Keywords:
prosopography, the clergy, auxiliary personnel, the diocese of WłocławekReferences
Chodyński S., Biskupi sufragani włocławscy, Włocławek 1906.
Chodyński S., Konsystorze w diecezji kujawsko-pomorskiej, Włocławek 1914.
Gręźlikowski J., Recepcja reformy trydenckiej w diecezji włocławskiej w świetle ustawodawstwa synodalnego, Włocławek 2000.
Jabłońska A., Funkcje społeczne parafii archidiakonatu gnieźnieńskiego w XVII wieku, Kielce 2013.
Karłowski K., Z dziejów zarządu majątku kościelnego, „Miesięcznik Kościelny. Organ Archidiecezji Gnieźnieńskiej i Poznańskiej”, 51 (1936) s. 209-212, 254-257.
Kloskowski G., Sylwetki cystersów pelplińskich w nekrologach i kronice, „Studia Pelplińskie”, 44 (2011) s. 151-302
Kopiczko A., Duchowieństwo katolickie diecezji warmińskiej l. 1525-1821, cz. 1, Olsztyn 2000.
Kracik J., Potrydencki system rekrutacji duchowieństwa w diecezji krakowskiej XVI-XVIII wieku, „Analecta Cracoviensia” 10 (1978) s. 471-493.
Kracik J., Vix venerabiles. Z dziejów społecznych niższego kleru parafialnego w archidiakonacie krakowskim w XVII-XVIII w., Kraków 1982.
Librowski S., Wizytacje diecezji kujawskiej, cz. 1: wizytacje diecezji kujawskiej i pomorskiej, t. 1: Opracowanie archiwalno-źródłoznawcze, z. 1: Wstęp ogólny, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 8 (1964) s. 5-186,
Librowski S., Wizytacje diecezji włocławskiej, cz. 1: wizytacje diecezji kujawskiej i pomorskiej, t. 1: Opracowanie archiwalno-źródłoznawcze, z. 2: Wizytacje w latach 1123-1421, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 10 (1965) s. 35-206.
Librowski S., Katalog rubrycel i schematyzmów diecezji i zakonów historycznej Polski znajdujących się w księgozbiorze podręcznym Archiwum Diecezjalnego we Włocławku, cz. 1 Rubrycele i schematyzmy diecezjalne, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 25 (1972) s. 39-113.
Litak S., Atlas Kościoła łacińskiego w Rzeczypospolitej Obojga Narodów w XVIII w., Lublin 2006.
Litak S., Kościół łaciński w Rzeczypospolitej około 1772 r., Lublin 1996.
Litak S., Parafie w okresie od końca XVI do XVIII w., w: Księga Tysiąclecia katolicyzmu w Polsce, red. M. Rechowicz, Lublin 1969, s. 99-110.
Litak S., Parafie w Rzeczypospolitej XVI-XVIII w., Lublin 2004.
Litak S., Struktura i funkcje parafii w Polsce, w: Kościół w Polsce, t. 2, red. J. Kłoczowski, Kraków 1969, s. 261-481.
Litak S., Zagadnienie parafii w XVI-XVIII w., „Znak”, 27 (1965) s. 1528-1562.
Nowicki T., Carbona ecclesiae – przyczynek do badań nad dochodowością kościołów parafialnych w archidiakonacie pomorskim na przykładzie wizytacji biskupa Rybińskiego z 1780-1781 roku, „Studia Pelplińskie”, 42 (2010) s. 249-259.
Nowicki T., Die territoriale Herkunft der katholischen Geistlichkeit im Archidiakonat Pommerellen im 18. Jahrhundert, „Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung”, 49 (2000) Hf. 1, s. 19-37.
Nowicki Tomasz, Dos ecclesiae and dos parochii illustrated with an example of the canonical visitation of the parishes in the diocese of Włocławek in the years 1710-1711, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 106 (2016) s. 101-112.
Nowicki T., Ministri ecclesiae. Służba kościelna i witrycy w diecezji włocławskiej w XVIII w., Lublin 2011.
Nowicki T., Plebani archidiakonatu pomorskiego w XVIII w., Lublin 2008.
Nowicki T., Słownik biograficzny rządców parafii archidiakonatu pomorskiego w osiemnastym wieku, Lublin 2004.
Nowicki T., Terminy święceń na przykładzie księgi czynności pontyfikalnych biskupa Wojciecha Bardzińskiego z lat 1709-1723, w: Kapłan, historyk, pedagog. Księga pamiątkowa ks. infułata dra Stanisława Grada z okazji 70-lecia urodzin i 35-lecia pracy dydaktycznej w Wyższym Seminarium Duchownym w Łodzi, red. M. Różański, Łódź 2013, s. 267-278.
Nowicki T., Terminy udzielania święceń kapłańskich w XVIII wieku na przykładzie księgi święceń biskupa Franciszka Kanigowskiego, w: Archiva temporum testes, Źródła historyczne jako podstawa pracy badacza dziejów. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Stanisławowi Olczakowi, red. G. Bujak, T. Nowicki, P. Siwicki, Lublin, 2008, s.-384-393.
Nowicki T., Uposażenie kleru parafialnego w archidiakonacie pomorskim w XVIII wieku, „Roczniki Humanistyczne”, 51 (2003) z. 2, s. 45-99.
Nowicki T., Źródła do badań biograficznych nad osiemnastowiecznym katolickim duchowieństwem parafialnym, „Studia Archiwalne”, 1 (2004) s. 101-107.
Olczak S., Zarządcy parafii diecezji poznańskiej w pierwszej połowie XVII w. (w świetle wizytacji kanonicznych), „Roczniki Humanistyczne”, 30 (1982) z. 2, s. 43-79.
Olczak S., Duchowieństwo parafialne diecezji poznańskiej w końcu XVI i w pierwszej połowie XVII w., Lublin 1990.
Olczak S., Jezuici otrzymujący święcenia z rąk biskupów poznańskich na przełomie XVI/XVII wieku, „Roczniki Humanistyczne”, 31 (1983) z. 2, s. 85-104.
Olczak S., Kościoły parafialne w archidiakonacie włocławskim XVI-XVIII w., Lublin 2004.
Olczak S., Poznańskie księgi święceń jako źródło do badań nad cystersami, w: Historia i kultura cystersów w dawnej Polsce i ich europejskie związki, Poznań 1987, s. 489-498.
Różański M., Duchowieństwo parafialne archidiakonatu uniejowskiego w XVIII w. Studium prozopograficzne, Łódź 2010.
Rybczyński H., Duchowieństwo, stan duchowny, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, red. R. Łukaszyk, Lublin 1983, kol. 307-309.
Rybczyński H., Duchowny, w: Encyklopedia katolicka, t. 4, Lublin 1983, red. R. Łukaszyk, kol. 309-311.
Sołtyszewski S., Dochody kościelne pod zarządem witrykusów w polskim ustawodawstwie synodalnym, „Prawo Kanoniczne”, 3 (1960) nr 3-4, s. 312-333.
Sołtyszewski S., Zarząd majątkiem kościelnym w kanonicznym ustawodawstwie powszechnym, „Prawo Kanoniczne”, 3 (1960) nr 3-4, s. 335-346.
Stanke M., Katholische Kirchenbücher in Ost- und Westpreussen (Stand 1999), Bonn 2000.
Szady B., Wizytacje diecezji chełmskiej w XVII wieku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne”, 82 (2004) s. 269-288.
Szczepaniak J., Duchowieństwo diecezji krakowskiej w XVIII w. Studium prozopograficzne, Kraków 2010.
Walachowicz T., Kumulacja beneficjów, w: Encyklopedia katolicka, t. 10, red. E. Ziemann, Lublin 2004, kol. 224.
Wiśniewski J., Fabrica ecclesiae na terenie oficjalatu pomezańskiego w świetle wizytacji biskupów XVII-XVIII w., cz. 1, „Archiwista Polski”, 12 (2007) nr 2, s. 47-56.
Instytut Historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0003-1185-9358
