Wkład Kościoła katolickiego w Republice Litewskiej (1918-1940) w narrację o tworzeniu nowoczesnej Litwy
Dangiras Mačiulis
Abstrakt
Powstaniu państwa litewskiego i utrwaleniu niepodległości Republiki Litewskiej (1918-1940) towarzyszyło kształtowanie odpowiedniej pamięci zbiorowej i narracji historycznej. Kościół katolicki na Litwie był wówczas instytucją o dużym autorytecie, która wpływała na różne sfery życia wewnętrznego kraju, mogła więc też oddziaływać na pamięć zbiorową. W artykule podjęto próbę odpowiedzi na pytanie, czy Kościół katolicki na Litwie w okresie międzywojennym dążył do świadomego kształtowania pamięci zbiorowej. Stwierdzono, że Episkopat Litwy nie przejawiał celowej chęci kształtowania pamięci zbiorowej, ponieważ nie miał jasnego i jednolitego poglądu na kulturę pamięci. Były też inne powody: początkowo utrudnienie stanowiły troski o utworzenie samodzielnej litewskiej prowincji kościelnej (1926), a od końca lat 20. XX wieku napięte stosunki Kościoła z władzami, które ograniczały społeczną aktywność katolików. Kościół świadomie nie kształtował własnej opowieści o powstaniu nowoczesnego państwa litewskiego i historii najnowszej Litwy. Zwracał się jednak do przeszłości, gdy broniąc swobody działania Kościoła katolickiego, chciał podkreślić jego rolę w tworzeniu niezależnego państwa litewskiego.
Słowa kluczowe:
Kościół katolicki; duchowieństwo; okres międzywojenny; Republika Litewska (1918–1940); pamięć zbiorowa; kultura pamięciBibliografia
Erll A., Kultura pamięci. Wprowadzenie, Warszawa 2018. Jankevičiūtė Giedrė, Dailė ir valstybė: dailės gyvenimas Lietuvos Respublikoje 1918- 1940, Kaunas 2003.
Svarauskas A., Krikščioniškoji demokratija nepriklausomoje Lietuvoje (1918-1940): politinė galia ir jos ribos, Vilnius 2014.
Kasparavičius A., Tarp politikos ir diplomatijos: Šventasis Sostas ir Lietuvos Respublika, Vilnius 2008. Keršytė Nastazija, Lietuvos muziejai iki 1940 metų: Lietuvos muziejų raida XVI-XX amžiaus ketvirtajame dešimtmetyje, Vilnius 2003. Kražių skerdynės, Vilnius 1993.
Laukaitytė R., Vyskupijos centro formavimas Panevėžyje 1926–1940 m., „LKMA Metraštis”, t. 40, Serija A, Vilnius 2017, p. 131-145.
Mačiulis D., Kražių skerdynės: nuo įvykio iki laisvės kovų simbolio, „Acta humanitarica universitatis Saulensis”, 16 (2013) s. 25-47.
Mačiulis D., Tautinė mokykla: žvilgsnis į tautininkų švietimo politiką, Vilnius 2017.
Modi memorandi. Leksykon kultury pamięci, red. M. Saryusz-Wolaska, R. Traba, J. Kalicka, Warszawa 2014.
Szacka B., Pamięć zbiorowa i perspektywa pojednania, w: Pamięć zbiorowa, pojednanie i stosunki międzynarodowe, red. N. Maslowski, A. Szeptycki, Warszawa 2020, s. 25-36.
Udrenas N., Rzeź w Krożach (Kražiai): katalizator kształtowania się litewskiej świadomości narodowej, w: Nacjonalizm a tożsamość narodowa wEuropie Środkowo -Wschodniej w XIX i XX w., red. B. Linek, K. Struve, Opole-Marburg 2000, s. 171-183.