ABMK

Utwór i nośnik utworu fotograficznego w działalności muzeów i archiwów kościelnych

Piotr Zakrzewski

Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polska


Abstrakt

Kategorie fotografii znajdujących się w muzeach i archiwach kościelnych są zróżnicowane. Różnorodność ta w połączeniu z faktem, że fotografia oddaje za pomocą środków technicznych obraz rzeczywistości, budzi pytania, czy i jakie fotografie są utworami podlegającymi ochronie prawno-autorskiej. Przeważa pogląd, że fotografia odzwierciedla obraz rzeczywistości, ale w sposób zmie­niony przez fotografa, co tym samym pozwala potencjalnie zakwalifikować ją do kategorii utworu. W polskim piśmiennictwie i orzecznictwie na przestrzeni lat zmieniało się postrzeganie wymagań, którym musi ona odpowiadać, aby mogła zostać uznana za utwór. Początkowo za takie uważano jedynie foto­grafie, odznaczające się artyzmem (pięknem) osiągniętym dzięki staraniom fotografa, np. estetyczne ustawienie osób, operowanie światłem. Pogląd taki wydaje się być ciągle prezentowany w piśmiennictwie niemieckim. Stopnio­wo rozpoczął się proces bardziej liberalnego postrzegania spełniania przez fotografie wymagań stawianych utworom. Kluczowe znaczenie przyznano subiektywnemu obrazowi rzeczywistości – utrwalonemu przez twórcę – który każdorazowo odróżnia się od kolejnego takiego obrazu nawet tej samej rze­czywistości. Jeżeli subiektywny obraz, oparty na wyborze fotografa, uchwyco­nego fragmentu rzeczywistości rozstrzyga o spełnieniu wymagań stawianych utworom, to każda fotografia jest utworem z wyjątkiem tych, które pozbawio­ne są elementu wyboru, np. zdjęcia legitymacyjne. Dominującemu stanowisku należy jednak zarzucić zbyt liberalne rozumienie przesłanek warunkujących powstanie utworu. W muzeach i archiwach znajdują się odbitki fotograficzne, które nie mogą być utożsamiane z utworem fotograficznym. Nośnik utworu fotograficznego oraz utwór fotograficzny są innymi kategoriami pojęciowymi i prawnymi, w szczególności pierwszy z nich jest rzeczą, wobec której przysłu­guje prawo własności, a drugi – przedmiotem prawa autorskiego. Posiadanie praw do nośnika nie daje prawa korzystania z autorskich praw majątkowych.

Słowa kluczowe:

archiwa kościelne, muzea, prawo autorskie, utwór fotograficzny, zbiory



Barta Janusz, Markiewicz Ryszard, Przedmiot prawa autorskiego, w: System pra¬wa prywatnego. Prawo autorskie, t. 13, red. J. Barta, Warszawa 2007, s. 7-61.

Barta Janusz, Markiewicz Ryszard, Glosa do wyroku SA w Gdańsku z dnia 29 stycznia 1993 r. AGCr 369/92, „Orzecznictwo Sądów Polskich”, (1993) nr 11, poz. 216.

Błeszczyński Jan, Prawo autorskie, wyd. 3, Warszawa 1988.

Błeszczyński Jan, Twórczość jako przesłanka ochrony w polskim prawie autor¬skim w świetle doktryny i orzecznictwa, w: Współczesne problemy prawa prywatnego. Księga pamiątkowa ku czci profesora Edwarda Gniewka, red. J. Gołaczyński, P. Machnikowski, Warszawa 2010, s. 27-40.

Ferenc-Szydełko Ewa, Przedmiot prawa autorskiego, w: Ustawa o prawie autor¬skim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. E. Ferenc-Szydełko, Warszawa 2011, s. 5-78.

Gienas Krzysztof, Dozwolony użytek utworów chronionych [art. 28, nb 7-10], w: Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. E. Ferenc-Szydełko, Warszawa 2011, s. 154-223.

Golat Rafał, Prawo autorskie i prawa pokrewne, Warszawa 1999.

Grzeszak Teresa, Droit de suite w prawie autorskim, Warszawa 1991.

Grzybczyk Katarzyna, Przedmiot prawa autorskiego [art. 1, nb 96], w: Ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Komentarz, red. P. Ślęzak, War¬szawa 2017, s. 5-40.

Jagielska Monika, Treści cyfrowe jako przedmiot stosunków cywilnoprawnych, w: Aksjologia prawa cywilnego i cywilnoprawna ochrona dóbr, red. J. Pisu¬liński, J. Zawadzka, Warszawa 2020, s. 283-302.

Karpowicz Andrzej, Konstrukcje prawne w dziedzinie ochrony twórczości foto¬graficznej, „Refleks”, (1971) nr 17-18, s. 72-79.

Kopff Andrzej, Dzieło i jego twórca, w: Zagadnienia prawa autorskiego, S. Grzy¬bowski, A. Kopff, J. Serda, Warszawa 1973, s. 11-33.

Kummer Max, Das urheberrechtlich schützbare Werk, Bern, 1968.

Loewenheim Urlich, Das Werk, w: Urheberrecht. Kommentar, Hrsg. G. Schrick¬er, München, 1999, s. 97-157.

Łukaszczyk Joanna, Fotografia jako przedmiot prawa autorskiego – zarys pro¬blematyki elementów twórczych w fotografii, „Naukowy Przegląd Dziennikar¬ski”, (2016) nr 3, s. 19-26.

Michalski Bogdan, Problemy prawne fotografii artystycznej, „Refleks”, (1970) nr 14, s. 8-12.

Pers Łukasz, Utwory fotograficzne w regulacjach prawa autorskiego od czasów II Rzeczypospolitej do chwili obecnej. Analiza prawnoporównawcza, „Stu¬denckie Zeszyty Naukowe”, 22 (2019) nr 41, s. 129-139. (Crossref)

Poźniak-Niedzielska Maria, Przedmiot prawa autorskiego, w: System prawa pry¬watnego. Prawo autorskie, t. 13, red. J. Barta, Warszawa 2007, s. 8-17.

Rehbinder Manfred, Urheberrecht, München 2008.

Ritterman Stefan, Komentarz do ustawy o prawie autorskim, Kraków 1937.

Sarbiński Rafał Marcin, Utwór fotograficzny i jego twórca w prawie autorskim, Kraków 2004.

Schack Haimko, Urheber- und Urhebervertragsrecht, Tübingen 2005.

Stelmach Adam, Kopciuszek prawa autorskiego, „Prawo i Życie”, (1967) nr 8, s. 4.

Pobierz

Opublikowane
2021-12-30


Zakrzewski, P. (2021). Utwór i nośnik utworu fotograficznego w działalności muzeów i archiwów kościelnych . Archiwa, Biblioteki I Muzea Kościelne, 117(specjalny), 343–355. https://doi.org/10.31743/abmk.13186

Piotr Zakrzewski  piotr.zakrzewski@kul.pl
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II