Whistleblowing jako przejaw ochrony interesu publicznego

Anna Hołda-Wydrzyńska

Uniwersytet Śląski w Katowicach , Polska
https://orcid.org/0000-0003-0079-1685


Abstrakt

Celem artykułu jest omówienie zjawiska sygnalizacji (tzw. whistleblowing), czyli idei anonimowego zgłaszania w interesie publicznym informacji o nieprawidłowościach mających miejsce wewnątrz organizacji przez osobę, która jest lub była jej członkiem, w kontekście konfliktu wartości jaki zachodzi z punktu widzenia swobody prowadzenia działalności gospodarczej. Rozważania prowadzone są z uwzględnieniem przyjętej dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii Europejskiej, zwanej dyrektywą o ochronie sygnalistów, a także polskich regulacji prawnych.

Słowa kluczowe:

Sygnalista, sygnalizacja, dyrektywa o ochronie sygnalistów

Akty prawne

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 z późn. zm.

Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, Dz. U. UE L 305 z 26.11.2019, s. 17–56.

Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 1233.

Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 2324 z późn. zm.

Ustawa z dnia 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców, tekst jedn.: Dz. U. z 2021 r. poz. 162 z późn. zm.

Ustawa z dnia 1 marca 2018 r. o przeciwdziałaniu praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu, tekst jedn.: Dz. U. z 2022 r. poz. 593 z późn. zm.

Zarządzenie nr 229 Prezesa Rady Ministrów z dnia 1 grudnia 2020 r. w sprawie wyznaczenia ministra właściwego do przeprowadzenia prac legislacyjnych mających na celu implementację dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, M.P. z 2020 r. poz. 1112.

Zarządzenie nr 6 Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z dnia 10 grudnia 2020 r. w sprawie powołania Zespołu do spraw przygotowania regulacji w związku z implementacją dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii, Dz. Urz. Ministra Rozwoju, Pracy i Technologii z 2020 r. poz. 9.

Orzecznictwo

Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego z dnia 26 kwietnia 1995 r., K11/94, OTK 1995, Nr 1, poz. 12.

Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 28 stycznia 2000 r., III SA 181/99, LEX nr 42901.

Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 lutego 2005 r., III SA/Wa 1471/04, LEX nr 831279.

Inne źródła

Słownik języka polskiego. (b.d.). Pobrano z https://sjp.pl (28.09.2022).

Uzasadnienie wniosku z dnia 23 kwietnia 2018 r. w przedmiocie Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie ochrony osób zgłaszających przypadki naruszenia prawa Unii. Pobrano z https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:a4e61a49-46d2-11e8-be1d-01aa75ed71a1.0013.02/DOC_1&format=PDF (28.09.2022).

Projekt ustawy z dnia 14 października 2021 r. o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, UC 101. Pobrano z https://www.legislacja.gov.pl/projekt/12352401/katalog/12822845#12822845 (28.09.2022).

Uzasadnienie do projektu ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa, UC 101. Pobrano z https://www.legislacja.gov.pl/projekt/12352401/katalog/12822845#12822845 (28.09.2022).

Literatura

Bielińska-Dusza, E., Żak, A. (2018). Whistleblowing jako narzędzie wykorzystywane do wykrywania nieprawidłowości organizacyjnych. W: K. Bratnicka-Myśliwiec, A. Dyląg, B. J. Gabryś (red.), Proaktywność i podejmowanie ryzyka w procesie rozwoju organizacji (s. 119–135). Seria: Biznes i Zarządzanie. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie.

Blicharz, R., Kania, M. (2010). Klauzula interesu publicznego w publicznym prawie gospodarczym. Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego, 63(5), 12–21.

Dobaczewska, A. (2018). Swoboda działalności gospodarczej. W: A. Dobaczewska, A. Powałowski, H. Wolska (red.), Nowe prawo przedsiębiorców (s. 41–52). Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.

Dziamski, S. (1997). Aksjologia. Wstęp do filozofii wartości. Poznań: Wydawnictwo Naukowe IF UAM.

Grabowski, J. (2018). Prawo a gospodarka. W: R. Hauser, Z. K. Niewiadomski, A. Wróbel (red.), Publiczne prawo gospodarcze (wyd. 2, s. 1–40). Seria: System Prawa Administracyjnego 8 A. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.

Kiczka, K. (2013). O praktyce ograniczania wolności działalności gospodarczej. W: J. Grabowski, K. Pokryszka, A. Hołda-Wydrzyńska (red.), 25 lat fundamentów wolności działalności gospodarczej. Tendencje rozwojowe (s. 313–329). Katowice: Uniwersytet Śląski, Górnośląska Wyższa Szkoła Handlowa im. Wojciecha Korfantego.

Kobroń-Gąsiorowska, Ł. (2018). Whistleblower w prawie europejskim – ochrona whistleblowera czy informacji. Roczniki Administracji i Prawa, 18(2), 129–142. doi: 10.5604/01.3001.0013.1774. (Crossref)

Kokocińska, K. (2019). Gwarancyjny charakter zasad prawa – rozważania na tle ustawy – Prawo przedsiębiorców. W: R. Blicharz, A. Powałowski (red.), Prawo przedsiębiorcy (s. 19–33). Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.

Komierzyńska, E., Zdyb, M. (2016). Klauzula interesu publicznego w działaniach administracji publicznej. Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska Lublin – Polonia. Sectio G, 63(2), 161–179. doi: 10.17951/g.2016.63.2.161. (Crossref)

Kosikowski, C. (2006). Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej (wyd. 2). Warszawa: LexisNexis.

Kosikowski, C. (2007). Publiczne prawo gospodarcze Polski i Unii Europejskiej (wyd. 3). Warszawa: LexisNexis.

Lang, W. (1999). Aksjologia polskiego systemu prawa w okresie transformacji ustrojowej. W: L. Leszczyński (red.), Zmiany społeczne a zmiany w prawie. Aksjologia. Konstytucja. Integracja europejska (s. 47–55). Lublin: Wydawnictwo UMCS.

Maciejewski, M. (2013). Whistleblowing. Instytucja i jej rola w kształtowaniu odpowiedzialności w administracji. W: Z. Duniewska, M. Stahl (red.), Odpowiedzialność administracji i w administracji (s. 341–358). Warszawa: Wolters Kluwer Polska.

Mroczyński-Szmaj, Ł. (2019). Reglamentacja działalności gospodarczej w świetle ustawy – Prawo przedsiębiorców. W: R. Blicharz, A. Powałowski (red.), Prawo przedsiębiorcy (s. 97–117). Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.

Nowińska, E. (2022). Komentarz do art. 11 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. W: E. Nowińska, K. Szczepanowska-Kozłowska, Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Komentarz (wyd. 2). LEX/el.

Powałowski, A. (2019). Wprowadzenie do aksjologii prawa gospodarczego publicznego. Acta Universitatis Wratislaviensis. Prawo, 329(3977): A. Borkowski, W. Małecki (red.), Państwo a przedsiębiorca – aktualne wyzwania, 221–231. doi: 10.19195/0524-4544.329.18. (Crossref)

Strzyczkowski, K. (2009). Prawo gospodarcze publiczne (wyd. 5). Warszawa: LexisNexis.

Szewc, A. (1999). Z problematyki ochrony danych osobowych. Cz. I. Radca Prawny, 3, 20–29.

Szewczyk, H. (2020a). Ochrona prawna pracowników-sygnalistów (uwagi de lege lata i de lege ferenda). Przegląd Sądowy, 1, 7–22.

Szewczyk, H. (2020b). Whistleblowing w zakładzie pracy w świetle nowej dyrektywy 2019/1937 Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii. Praca i Zabezpieczenie Społeczne, 2, 3–11. doi: 10.33226/0032-6186.2020.2.1. (Crossref)

Szewczyk, H. (2020c). Whistleblowing. Zgłaszanie nieprawidłowości w stosunkach zatrudnienia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Szpor, G. (2016). Jawność i jej ograniczenia. T. 1. Idee i pojęcia. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.

Zimmermann, J. (red.). (2015). Wartości w prawie administracyjnym. Warszawa: Wolters Kluwer.

Żurawik, A. (2012). Klauzula interesu publicznego w prawie gospodarczym krajowym i unijnym. Europejski Przegląd Sądowy, 12(87), 24–30.

Pobierz

Opublikowane
2023-03-16


Hołda-Wydrzyńska, A. (2023). Whistleblowing jako przejaw ochrony interesu publicznego. Przegląd Prawno-Ekonomiczny, (1), 137–150. https://doi.org/10.31743/ppe.14560

Anna Hołda-Wydrzyńska  anna.holda-wydrzynska@us.edu.pl
Uniwersytet Śląski w Katowicach https://orcid.org/0000-0003-0079-1685



Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.