Katalog praw człowieka jako źródło ładu społecznego w nauczaniu Prymasa Stefana Wyszyńskiego

Agata Gumieniak

Abstrakt

Zagadnieniami praw i obowiązków człowieka Prymas Wyszyński zajął się już w czasie zawieruchy II wojny światowej. Od tej chwili stały się one niezwykle ważnym elementem Jego duszpasterskiej posługi. Społeczny wymiar tych przemyśleń został podkreślony przez uznanie prymatu niezbywalnych i powszechnych praw człowieka zakorzenionych w ludzkiej naturze i godności. W nauce Prymasa odnajdujemy przesłanie, że żadna władza ziemska nie ma i nigdy nie będzie miała kompetencji do dokonywania zmian, ograniczania i uchylania któregokolwiek z osobowych, naturalnych praw człowieka. Zadaniem państwa jest niewątpliwie tworzenie pozytywnych warunków społecznych, w których każdy człowiek bez przeszkód będzie mógł korzystać z praw jemu przysługujących. Tak więc koncepcja praw człowieka w świecie współczesnym była ścisłym odzwierciedleniem koncepcji prymatu osoby ludzkiej w życiu społecznym. Była więc spójna z głównym rysem przesłania zaczerpniętego z prawodawstwa światowego i społecznej nauki Kościoła. W ujęciu Prymasa Wyszyńskiego prawa człowieka to nie mgliste ideały, wartości lub wzory do realizowania w życiu społecznym, ale zupełnie konkretne i ściśle określone uprawnienia przysługujące jednostce w życiu społecznym z tytułu prawa naturalnego. U szczytu hierarchii praw osobowych człowieka Prymas umieścił prawo do życia, szczególnie dużo miejsca po- święcił jednemu z jego aspektów – prawu do życia nienarodzonych. Według Prymasa prawo do życia jest potężne mocą swego Stwórcy i ludzkiej natury, której służy; jest uświęcone i niezmienne. Każde kształtujące się życie to wynik działań Bożej wszechmocy, mądrości i woli. Jednym z najcenniejszych darów jest również wolność, którą Bóg złożył człowiekowi, istocie rozumnej i podobnej do Siebie. To właśnie ten dar miał człowieka wywyższyć, nadać mu niepowtarzalne miejsce w hierarchii innych bytów stworzonych. Prymas łączy pojęcie i istotę wolności z obowiązkami i odpowiedzialnością. Stwierdza bowiem, że otrzymana wolność nie może być nigdy wykorzystana do swawoli, nieładu i anarchii. Ma budować dobro, prowadzić do miłości, prawdy i wzajemnej służby. Tylko korzystanie z prawdziwej wolności może doprowadzić do szerszego wymiaru stosowania sprawiedliwości społecznej w codziennym życiu. Należy stwierdzić, że szanowany i akceptowany katalog podstawowych praw człowieka ściśle odpowiadających im obowiązków to niewątpliwie pewny krok na drodze prowadzącej społeczność do ładu i porządku społecznego. Prymas uznał, że usankcjonowanie najważniejszych praw wypływających z natury człowieka, będzie gwarantem uszanowania jego godności i osobowości. Tylko prawo, które jest stanowione na podstawie zasady sprawiedliwości i miłości społecznej oraz źródła prawa naturalnego, może zapewnić porządek społeczny.