O (nie)skuteczności mediacji w Polsce
Michał Tadeusz Najman
Sąd Okręgowy w Warszawie , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-8207-8458
Agnieszka Stelmaszczyk
Uniwersytet Łódzki , Polskahttps://orcid.org/0009-0004-9520-9890
Abstrakt
Konflikty społeczne są nieodłączną częścią funkcjonowania każdej społeczności, a poszczególne wspólnoty wykształcają odmienne normy kulturowe ich rozwiązywania. Ewolucja metod eliminacji napięć społecznych pomiędzy jednostkami lub grupami przebiegała w różnych kierunkach – od bezpośredniej konfrontacji i narzucania własnych rozwiązań przegranym, poprzez koncyliację i wykształcenie rozwiązania akceptowalnego dla obu stron. W tym ostatnim przypadku wypracowanie rozwiązania sporu często pozostawia się instytucjom specjalnie do tego powołanym, np. sądom, arbitrom, mediatorom. Rozrost prawa międzynarodowego przyczynił się jednak do wprowadzania do krajowych porządków prawnych instytucji obcych ich kulturom prawnym. Celem artykułu jest wskazanie, że wprowadzenie w prawie polskim mediacji stanowiło ingerencję w istniejący system norm kulturowych, tj. wprowadzało normy nieznane w obszarze rozwiązywania sporów społecznych. Kolejno podjęto próbę wykazania skuteczności wprowadzenia mediacji w prawie poprzez zbadanie, czy ta forma rozwiązywania konfliktów na drodze prawnej jest stosowana, a jeśli tak − w jakim stopniu, czy istnieje świadomość społeczna co do istnienia tej formy prawnej eliminacji sporu oraz jakie jest jej społeczne postrzeganie jako metody rozwiązywania konfliktów. Z przeprowadzonych badań wynika, że mediacja w Polsce jest stosowana bardzo rzadko (mniej niż 1% spraw), istnieje niewielka świadomość społeczna co do możliwości rozwiązania sporu z trybie mediacji (ok. 30%), natomiast ocena mediacji jest pozytywna w mniej niż 40%. Powyższe wyniki potwierdzają, że mediacja w prawie polskim jest implementowaną normą prawną z innych porządków prawnych i jest sprzeczna z krajowymi normami kulturowymi rozwiązywania sporów, a tym samym jest nieskuteczna.
Słowa kluczowe:
mediacja, skuteczność, prawo, kulturaBibliografia
Aftańska, A. (2021). Międzynarodowy Dzień Mediacji – rys historyczny, upowszechnienie, działania Ministerstwa Sprawiedliwości. W: M. Romanowski (red.), Mediacja: w kierunku ugody (s. 11–22). Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Bodanko, A., Kowolik, P. (2007). Konflikty w świetle teorii psychologicznych. Nauczyciel i Szkoła, 3/4(36/37), 81– 98.
Brown, R. C. (2012). Comparative Alternative Dispute Resolution for Individual labor Disputes in Japan, China, and the United States: Lessons from Asia? St. John’s Law Review, 86(2/3), 543–577.
Checkel, J. T. (2001). Why Comply? Social Learning and European Identity Change. International Organization, 55(3), 553–588. (Crossref)
Dorynie, Ch. (2024). Examining the Role of Alternative Dispute Resolution (ADR) and Small Claim Procedure in the Settlement of Civil Disputes in Uganda. Newport International Journal of Law, Communication and Languages, 4(2), 13–17. doi: 10.59298/NIJLCL/2024/4.2.131748. (Crossref)
Gmurzyńska, E., Morek, R. (red.). (2009). Mediacje. Teoria i praktyka. Warszawa: Wolters Kluwer.
Janicka, D. (2015). Od sądów kompromisarskich po honorowe i obywatelskie – pozasądowe rozwiązywanie konfliktów na ziemiach polskich w XIX wieku. Studia Iuridica Toruniensia, 16, 109–135. (Crossref)
Kalisz, A., Zienkiewicz, A. (2014). Mediacja sądowa i pozasądowa. Warszawa: Wolters Kluwer.
Karszewska, H. (2020). Mediacja jako pozasądowa metoda rozwiązywania sporu – perspektywa historyczna i współczesna. Polska Myśl Pedagogiczna, 6, 267–284. (Crossref)
Klimek, M. K. (2022). Mediacja jako alternatywna metoda rozwiązywania konfliktów w opinii młodzieży szkół ponadpodstawowych. Rozprawy Społeczne, 16(1), 20–37. (Crossref)
Kozłowska, K. (2014). Pozytywna funkcja konfliktów w przestrzeni edukacyjno-wychowawczej. W: M. Plucińska (red.), Rozwiązywanie sytuacji konfliktowych w wymiarze jednostkowym i społecznym (s. 171–181). Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza.
Leśniak, M. (2009). Mediacja w rozwiązywaniu konfliktów wieku adolescencji. Kraków: Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego.
Lubas, K. (2017). Świadomość społeczeństwa i jego wiedza na temat alternatywnego sposobu rozwiązywania sporów – mediacji. Studenckie Zeszyty Naukowe, 20(33), 21–37. doi: 10.17951/szn.2017.20.33.21. (Crossref)
Łukawska-Malicka, M. (2022). Czym jest sprawiedliwość naprawcza? Istota i zarys problematyki. Annales Universitates Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius, 69(2), 43–59. doi: 10.17951/g.2022.69.2.43-59.
McFarland, D. (1998). Animal Behaviour. Psychobiology, Ethology, and Evolution. Harlow: Longman.
Merrill, T. W. (1985). The Common Law Powers of Federal Courts. The University of Chicago Law Review, 52(1), 1–72. (Crossref)
Olowu, D. (2018). Indigenous Approaches to Conflict Resolution in Africa. A Study of the Barolong People of the North-West Province, South Africa. Journal of Law and Judicial System, 1(1), 10–16. (Crossref)
Onishi, J., Bliss, R. (2006). In Search of Asian Ways of Managing Conflict. A Comparative Study of Japan, Hong Kong, Thailand and Vietnam. International Journal of Conflict Management, 17(3), 203–225. doi: 10.1108/10444060610742326. (Crossref)
Plucińska-Nowak, M. (2021). Status i oblicza mediacji w społeczeństwie polskim. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Wydziału Nauk Społecznych i Humanistycznych UAM, Wydawnictwo Fundacji Humaniora.
Ray, D., Esteban, J. (2017). Conflict and Development. Annual Review of Economics, 9(1), 263–293. doi: 10.1146/annurev-economics-061109-080205. (Crossref)
Rogozińska, A. (2018). Mediacja w polskim systemie prawnym. Eunomia. Rozwój zrównoważony jako przedmiot badań, 1(94), 91–98.
Romanowski, M. (red.). (2021). Mediacja: w kierunku ugody. Warszawa: Wydawnictwo DiG.
Sadullayevych, M. (2023). Variable Approaches to Eliminating Social Conflicts. Conferencea, 27th of June, 11–13.
Skoczeń, J., Wierzbicka, R. (2015). Mediacja w postępowaniach sądowych. Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ, 3(20), 198–216.
Stephenson, B. (2015). Ritual. A Very Short Introduction. New York: Oxford University Press. (Crossref)
Sułkowski, K. (2017). Mediacja w polskim prawie karnym. Studenckie Zeszyty Naukowe, 20(35), 83–96. (Crossref)
Tabernacka, M., Kusiak-Winter, R., Krakowska, M., Knauber, A., Reinhard, E., Miodek, M., Tracz-Molasy, A. (2022). Europa, dialog i perspektywy młodych ludzi w zwierciadle wyników badań prowadzonych w projekcie GANESA. Wrocław: Oficyna Wydawnicza.
Urbanowicz, K. (2016). Sprawiedliwość naprawcza w Polsce. Szansa na zmianę polityki rozwiązywania konfliktów. Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ, 2, 168–182.
Wall, J. A., Callister, R. R. (1995). Conflict and Its Management. Journal of Management, 21(3), 515–558. (Crossref)
Warylewski, J. (2016). Krzyże i kapliczki pokutne (pojednania), jako element średniowiecznej jurysdykcji karnej. Studia Gdańskie, 38, 149–160.
Young, H. P. (2015). The Evolution of Social Norms. The Annual Review of Economics, 7, 359–387. doi: 10.1146/annurev-economics-080614-115322. (Crossref)
Sąd Okręgowy w Warszawie https://orcid.org/0000-0001-8207-8458
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
