Z prawnej problematyki korzystania przez dzierżawców gruntów rolnych ze wsparcia finansowanego z pierwszego i drugiego filaru Wspólnej Polityki Rolnej oraz programów zatwierdzonych przez Komisję Europejską

Aneta Suchoń

Uniwersytet im. Adama Mickiewicza , Polska
https://orcid.org/0000-0002-5410-7853


Abstrakt

Celem artykułu była próba odpowiedzi na pytanie, czy i na ile przepisy prawne pozwalają na korzystanie dzierżawcom gruntów rolnych ze środków finansowych z pierwszego i drugiego filaru Wspólnej Polityki Rolnej oraz zwrotu części podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej. Realizacja wskazanego celu wymaga przeprowadzenia rozważań w aspekcie regulacji prawnych dotyczących finansowania oraz konstrukcji umowy dzierżawy gruntów rolnych (przede wszystkim ustawa – Kodeks cywilny oraz ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa). W pierwszej kolejności rozważania koncentrowały się na systemie płatności bezpośrednich. Podkreślono, że w przypadku gdy działka rolna stanowi przedmiot posiadania samoistnego i posiadania zależnego, płatności bezpośrednie przysługują posiadaczowi zależnemu. W dalszej części rozważania dotyczyły wsparcia dzierżawców z drugiego filaru Wspólnej Polityki Rolnej, przede wszystkim programu rolno-środowisko-klimatycznego, wsparcia rolnictwa ekologicznego oraz modernizacji gospodarstw rolnych. Następnie omówiono wybrane zagadnienia z ustawy z dnia 10 marca 2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej. Pomoc określona w tym akcie prawnym wpisuje się w programy zatwierdzone w Komisji Europejskiej na podstawie rozporządzenia Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznającego niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu. W dalszej kolejności rozważania koncentrowały się na wybranych elementach konstrukcji umowy dzierżawy – przede wszystkim czasie trwania, przedłużeniu umowy oraz kwestii dokonywania ulepszeń na przedmiocie dzierżawy. W podsumowaniu zawarto m.in. wniosek, że pozytywnie ocenić należy możliwość korzystania przez rolników dzierżawców z podstawowego instrumentu unijnego wsparcia producentów rolnych, jaki stanowi system płatności bezpośrednich, a zwłaszcza obszarowych, a także wybranych programów w ramach Planu Rozwoju Obszarów Wiejskich oraz zwrotu części podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej. Przepisy prawne dotyczące konstrukcji umowy dzierżawy zawarte w Kodeksie cywilnym z reguły nie sprzyjają zawieraniu umów długoterminowych, nie obejmują także odrębnych postanowień na temat przedłużenia dzierżawy czy rozliczeń ulepszeń przedmiotu dzierżawy, co utrudnia czasami uzyskanie płatności, szczególnie z drugiego filaru Wspólnej Polityki Rolnej.

Słowa kluczowe:

system płatności bezpośrednich, jednolita płatność obszarowa, dzierżawa gruntów rolnych, wspólna polityka rolna, zwrot podatku akcyzowego

Akty prawne

Kodeks cywilny, tekst jedn. Dz. U. z 2020 r. poz. 1740, 2320; z 2021 r. poz. 1509.

Dyrektywa Rady 2003/96/WE z dnia 27 października 2003 r. w sprawie restrukturyzacji wspólnotowych przepisów ramowych dotyczących opodatkowania produktów energetycznych i energii elektrycznej, Dz. Urz. UE L 283/51 z 31.10.2003.

Rozporządzenie Komisji (UE) nr 651/2014 z dnia 17 czerwca 2014 r. uznające niektóre rodzaje pomocy za zgodne z rynkiem wewnętrznym w zastosowaniu art. 107 i 108 Traktatu, Dz. Urz. UE L 187/1 z 26.06.2014.

Komunikat Komisji (2019) do Parlamentu Europejskiego, Rady Europejskiej, Rady, Komitetu Ekonomiczno-Społecznego i Komitetu Regionów, Europejski Zielony Ład, COM/2019/640.

Ustawa z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, tekst jedn. Dz. U. z 2020 r. poz. 2243; z 2021 r. poz. 1561.

Ustawa z dnia 18 grudnia 2003 r. o krajowym systemie ewidencji producentów, ewidencji gospodarstw rolnych oraz ewidencji wniosków o przyznanie płatności, Dz. U. z 2004 r. Nr 10, poz. 76.

Ustawa z dnia 10 marca 2006 r. o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej, Dz. U. z 2019 r. poz. 2188.

Ustawa z dnia 25 czerwca 2009 r. o rolnictwie ekologicznym, Dz. U. z 2020 r. poz. 1324.

Ustawa z dnia 5 lutego 2015 r. o płatnościach w ramach systemów wsparcia bezpośredniego, Dz. U. z 2021 r. poz. 904.

Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o wspieraniu rozwoju obszarów wiejskich z udziałem środków Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich w ramach Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020, Dz. U. z 2021 r. poz. 182, 904, 1603.

Ustawa z dnia 14 kwietnia 2016 r. o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa oraz o zmianie niektórych ustaw, Dz. U. z 2018 r. poz. 869, z 2021 r. poz. 760. (Crossref)

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 11 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Wspieranie gospodarowania na obszarach górskich i innych obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013, Dz. U. 2009 Nr 40, poz. 329 z późn. zm.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 marca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Rolnictwo ekologiczne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020, Dz. U. z 2015 r. poz. 370 z poźn. zm.

Rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 marca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020, Dz. U. z 2015 r. poz. 364 z późn. zm.

Rozporządzenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 18 marca 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Działanie rolno-środowiskowo-klimatyczne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014–2020.

Obwieszczenie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 6 marca 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu „Modernizacja gospodarstw rolnych” w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020 tekst jedn. Dz. U. z 2020 r. poz. 719

Rozporządzeniu Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 23 października 2015 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania oraz wypłaty pomocy finansowej na operacje typu „Inwestycje w gospodarstwach położonych na obszarach OSN” w ramach poddziałania „Wsparcie inwestycji w gospodarstwach rolnych” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2014-2020.

Orzecznictwo

Wyrok NSA z dnia 15 stycznia 2014 r., II GSK 1657/12, LEX nr 1452711.

Wyrok NSA z dnia 22 października 2015 r., I GSK 8/14, Lex/el.

Wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 26 września 2017 r., I SA/Bd 738/17, Lex/el.

Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 10 kwietnia 2019 r., I SA/Go 88/19, Lex/el.

Wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z dnia 16 stycznia 2020 r., I SA/Go 734/19, Lex/el.

Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 29 listopada 2018 r., I SA/Ol 563/18, LEX nr 2595785.

Wyrok WSA w Szczecinie z dnia 14 stycznia 2015 r., I SA/Sz 1051/14, Lex/el.

Wyrok WSA w Szczecinie z dnia 27 lutego 2020 r., I SA/Sz 757/19, Lex/el.

Decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego z 24 października 2018 r., SKO 4203/8/18, Legalis nr 2193830.

Literatura

ARiMR. (2021). Sprawozdanie z działalności Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa za 2020 rok. Warszawa. Pobrano z https://www.gov.pl/web/arimr (21.09.2021).

Agencja Nieruchomości Rolnych. (2003). Zespół Gospodarowania Zasobem. Dzierżawa nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Warszawa.

Babuchowska, K., Marks-Bielska, R. (2011). Płatności bezpośrednie w kontekście dochodów polskich rolników. Zeszyty Naukowe SGGW w Warszawie – Problemy Rolnictwa Światowego, 11(26) (1), 7-15.

KOWR. (2017, 20 lipca). Przedłużenie umowy dzierżawy. Pobrano z https://www.kowr.gov.pl/zasob/dzierzawa-nieruchomosci/przedluzenie-umowy-dzierzawy (10.09.2021).

KOWR. (2020, 22 lipca). Zarządzenie nr 105/2020/Z w sprawie wykonywania umowy dzierżawy nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa. Pobrano z https://bip.kowr.gov.pl/informacje-publiczne/zarzadzenia-dyrektora-generalnego/zarzadzenie-nr-105-2020-z-w-sprawie-wykonywania-umowy-dzierzawy-nieruchomosci-zasobu-wlasnosci-rolnej-skarbu-panstwa(20.09.2021).

KOWR. (2021, 27 sierpnia). Zasób. Pobrano z https://www.kowr.gov.pl/zasob. (20.09.2021).

Lichorowicz, A. (1999). O nowy model dzierżawy rolniczej (propozycje zmian aktualnej regulacji prawnej dzierżaw rolnych). W: W. Ziętara (red.), Dzierżawa ziemi jako czynnik przemian struktury agrarnej w Polsce (s. 186-196). Warszawa: Wydawnictwo SSGW.

Lichorowicz, A. (2004). Instrumenty oddziaływania na strukturę gruntową Polski w ustawie z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego. Kwartalnik Prawa Prywatnego, 13(2), 387-434.

MRiRW. (2015). Pomoc publiczna w rolnictwie w latach 2015–2020. Pobrano z https://www.gov.pl/web/rolnictwo/pomoc-publiczna-w-rolnictwie (dostęp: 21.09.2021).

Pańko, W. (1975). Dzierżawa gruntów rolnych. Warszawa: PWN.

Poselski projekt ustawy o zmianie ustawy o zwrocie podatku akcyzowego zawartego w cenie oleju napędowego wykorzystywanego do produkcji rolnej, druk nr 3206. Pobrano z https://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/druk.xsp?nr=3206 (22.10.2021).

Stelmachowski, A., Selwa, J. (1970). Prawo rolne. Warszawa: PWN.

Stelmachowski, A. (1997). Przedmiot i źródła prawa rolnego. W: P., Czechowski, M. Korzycka-Iwanow, S. Prutis, A. Stelmachowski, Polskie prawo rolne na tle ustawodawstwa Unii Europejskiej. Warszawa: Wydawnictwa Prawnicze PWN.

Suchoń, A. (2006). Prawna ochrona trwałości gospodarowania na dzierżawionych gruntach rolnych. Poznań: Polskie Wydawnictwo Prawnicze IURIS.

Suchoń, A. (2014). Z prawnej problematyki czasu trwania dzierżawy w prawie polskim oraz wybranych krajów Europy Zachodniej. Przegląd Prawa Rolnego, 2, 233-251. (Crossref)

Suchoń, A. (2015). Jeszcze o potrzebie prawnego uregulowania dzierżawy rolniczej w Polsce. ANEKS: Projekt ustawy o dzierżawie rolniczej. Przegląd Prawa Rolnego, 2, 243-258.

Stempka-Jaźwińska, C. (1981). Umowa dzierżawy nieruchomości. Toruń: Wydawnictwo UMK.

Wojtasik, B. (2006). Dopłaty bezpośrednie – nowy instrument finansowy w rolnictwie. Zagadnienia Doradztwa Rolniczego, 2, 89-95.

Pobierz

Opublikowane
2021-12-14


Suchoń, A. (2021). Z prawnej problematyki korzystania przez dzierżawców gruntów rolnych ze wsparcia finansowanego z pierwszego i drugiego filaru Wspólnej Polityki Rolnej oraz programów zatwierdzonych przez Komisję Europejską. Przegląd Prawno-Ekonomiczny, (4), 27–52. https://doi.org/10.31743/ppe.13113

Aneta Suchoń  suchon@amu.edu.pl
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza https://orcid.org/0000-0002-5410-7853



Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.