Represyjność czy łagodność w polskim prawie karnym
Waldemar Jaroch
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-0945-6090
Abstrakt
Polityka karna jest jednym z elementów polityki kryminalnej, stąd pozostaje w obszarze szczególnego zainteresowania społecznego, zwłaszcza że nie ma jednolitego przekonania i stanowiska, co do kierunku zmian dotyczących realizacji celów, jakie ma spełniać kara. W artykule zawarta została analiza określonych zmian legislacyjnych prawa karnego pod względem jego skuteczności w sferze przeciwdziałania przestępczości, w szczególności dotyczy kwestii, czy zwiększona represyjność prawa karnego ma przełożenie na ograniczenie przestępczości w praktyce. Autor podejmuje próbę oceny zmian legislacyjnych w obszarze prawa karnego, stąd też swoje zainteresowania koncentruje na modyfikacjach założeń polityki karnej. Stosowanie sankcji prawnokarnych (tj. poszczególnych jej rodzajów, częstotliwości, stopnia nasilenia) – czyli polityka karania – zależy od poglądów i założeń dotyczących stosowania reakcji karnych, przy czym wiele zależy od akcentu położonego na wybrane cele stosowania sankcji prawnokarnych. Preferencyjny wybór prowadzi do osiągania i realizacji określonych celów. Z badań wynika bowiem, iż konsekwencją przyjętych założeń jest zaostrzenie sankcji wielu przestępstw, prymat kar izolacyjnych, odejście od kar alternatywnych dla pozbawienia wolności, co z kolei pozostaje w sprzeczności z zaleceniami polityki karnej Unii Europejskiej, gdzie w większości państw obserwuje się wzrost liczby kar alternatywnych, przy jednoczesnym spadku liczby kar izolacyjnych. W Polsce analiza danych nie wskazuje na zmniejszenie się liczby osób pozbawionych wolności czy liczby przestępstw (od 2014 r. utrzymuje się na poziomie 700–800 tys. przestępstw). Zauważalne są natomiast – utrzymujące się na wysokim poziomie w porównaniu z innymi krajami – tendencje wzrostu orzeczeń bezwzględnego pozbawienia wolności i spadku liczby orzeczeń warunkowego zawieszenia kary pozbawienia wolności. Autor poprzez analizę danych, które przedstawia w formie tabel oraz wykresów, dochodzi do wniosków, iż surowość kary ani jej zaostrzanie nie prowadzi do ograniczenia przestępczości, ale kara pozostaje środkiem realizacji jej celów (sprawiedliwościowy, ogólno- i szczególnoprewencyjny czy kompensacyjny).
Słowa kluczowe:
Polityka karna, kara kryminalna, umorzenie restytucyjne, sprawiedliwość naprawcza, współczynnik prizonizacjiBibliografia
Beccaria, C. (1959). O przestępstwach i karach. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Błachut, J. (2019). Kryminologia a polityka kryminalna. W: K. Buczkowski, W. Klaus, P. Wiktorska, D. Woźniakowska-Fajst (red.), Po co nam kryminologia? Księga Jubileuszowa Profesor Ireny Rzeplińskiej (s. 51–66). Warszawa: Instytut Nauk Prawnych PAN
Błachut, J., Gaberle, A., Krajewski, K. (2001). Kryminologia. Gdańsk: Wydawnictwo Arche.
Budyn-Kulik, M. (2016). Dyrektywy wymiaru kary w państwach Unii Europejskiej. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości.
Cieślak, M. (1994). Polskie prawo karne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Currit, M. (2018). Polityka karna sądów w odniesieniu do wybranych przestępstw przeciwko wierzycielom w świetle danych statystycznych Ministerstwa Sprawiedliwości. Prokuratura i Prawo, 11, 5–35.
Hołyst, B. (2001). Kryminologia. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze LexisNexis.
Jaroch, W. (2012). Polityka karna – strategia punitywna czy liberalna. Studia Prawnoustrojowe, 15, 49–61.
Jezusek, A. (2014). Tzw. umorzenie konsensualne – węzłowe problemy wiążące się z wykładnią art. 59a k.k. Czasopismo Prawa Karnego i Nauk Penalnych, 18(4), 95–118.
Kaniewska, A. (red.). (2003). Czy trzeba zmieniać kodeks karny? Materiały z konferencji naukowej „Nowelizacja kodeksu karnego Warszawa, 10 lutego 2003 r.”. Warszawa: Instytut Nauk Prawnych PAN, Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Krukowski, A. (1982). Problemy zapobiegania przestępczości. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe PWN.
Krukowski, A. (1991). Wybrane zagadnienia nauki polityki kryminalnej (wyd. 2). Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego.
Królikowski, M., Zawłocki, R. (red.). (2017). Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Art. 1–116 (wyd. 4). Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.
Królikowski, M., Żółtek, S. (2017). W: M. Królikowski, R. Zawłocki (red.), Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz. Art. 1–116 (wyd. 4). Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.
Melezini, M. (2003). Punitywność wymiaru sprawiedliwości karnej w Polsce w XX wieku. Białystok: Temida 2.
Nader, L., Combs-Schilling, E. (1977). Restitution in Cross-Cultural Perspectives. W: J. Hudson, B. Galaway (Eds.), Restitution in Criminal Justice. A Critical Assessment of Sanctions (s. 13–33). Lexington, MA: Lexington Books.
Nałęcz, M. (2008). Wprowadzenie do Kodeksu karnego 1997 r. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.
Płatek, M. (2005). Wstęp I, czyli o miejscu i roli sprawiedliwości naprawczej w systemie sprawiedliwości karnej. W: M. Płatek, M. Fajst (red.), Sprawiedliwość naprawcza. Idea. Teoria. Praktyka (s. 16–17). Warszawa: Liber.
Siemaszko, A., Gruszczyńska, B., Marczewski, M. (2009). Atlas przestępczości w Polsce 4. Warszawa: Instytut Wymiaru Sprawiedliwości, Oficyna Naukowa.
Stańdo-Kawecka, B. (2020). Polityka karna i penitencjarna między punitywizmem i menedżeryzmem. Warszawa: Wolters Kluwer.
Szymanowski, T. (2010). Polityka karna w Polsce współczesnej w świetle przepisów prawa i danych empirycznych. W: A. Marek (red.), Zagadnienia ogólne (s. 209–265). Seria: System Prawa Karnego 1. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.
Zawłocki, R. (2015). Wprowadzenie. W: M. Królikowski, R. Zawłocki. Prawo karne. Warszawa: Wydawnictwo C. H. Beck.
Znika umorzenie restytucyjne w polskim prawie karnym, Rzeczpospolita (b.d.). Pobrane z https://www.rp.pl/Prawo_karne/301279886-Znika-umorzenie-restytucyjne-w-polskim-prawie-karnym.html (19.03.2021).
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie https://orcid.org/0000-0003-0945-6090
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
