Wybrane konsekwencje prawne śmierci i zaginięcia żywiciela rodziny względem osób uprawnionych do alimentacji a potrzeba wprowadzenia tymczasowej renty rodzinnej
Maja Maciejewska-Szałas
Uniwersytet Gdański , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-3538-9891
Justyna Świątek-Rudoman
Uniwersytet Gdański , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-8752-1279
Abstrakt
Przedmiotem artykułu są wybrane konsekwencje prawne śmierci i zaginięcia żywiciela rodziny względem osób uprawnionych do alimentacji w kontekście potrzeby ustanowienia tymczasowej renty rodzinnej oraz wprowadzenia specjalnego trybu postępowania skutkującego przyznaniem wskazanego świadczenia. Na potrzeby wywodu posłużono się metodą dogmatycznoprawną. Celem artykułu jest przedstawienie i analiza skomplikowanego trybu postępowania w sprawach o uznanie za zmarłego i związanych z nim wątpliwości, a przede wszystkim zgłoszenie wniosków de lege ferenda wprowadzenia do porządku prawnego tymczasowej renty rodzinnej w sytuacji zaginięcia żywiciela rodziny i możliwego trybu jej przyznania. Śmierć osoby zobowiązanej do alimentacji rodzi prawo do renty rodzinnej. Natomiast zaginięcie żywiciela rodziny nie znajduje odzwierciedlenia w automatycznym ustanowieniu zabezpieczenia osób uprawnionych do alimentacji. Prawomocne uznanie zaginionego za zmarłego przez sąd jest zasadniczo możliwe dopiero po upływie dekady od końca roku kalendarzowego, w którym zaginął. W związku z powyższym przede wszystkim małoletnie dzieci zostają przez bardzo długi czas pozbawione środków do życia. W celu uniknięcia powstawania takich sytuacji autorki zaproponowały wprowadzenie tymczasowej renty rodzinnej w przypadku zaginięcia żywiciela rodziny oraz przedstawiły możliwy tryb postępowania mającego na celu jej przyznanie. Wyglądałby on następująco: złożenie wniosku o przyznanie tymczasowej renty rodzinnej przez podmiot uprawniony możliwe byłoby po upływie okresu rocznej karencji od dnia zaginięcia żywiciela rodziny, przy czym wskazaną okoliczność ustalałyby i weryfikowałyby organy ścigania. Następnie po przeprowadzeniu przez organ rentowy postępowania wyjaśniającego przyznawałby on uprawnionemu świadczenie w postaci tymczasowej renty rodzinnej. W przypadku decyzji odmownej i odwołania skarżącego otworzyłby się etap postępowania sądowego, tj. postępowania odrębnego w sprawach z zakresu pracy i ubezpieczeń społecznych z pełną inicjatywą dowodową i kognicją sądu powszechnego.
Słowa kluczowe:
tymczasowa renta rodzinna, renta rodzinna, utrata żywiciela, zagnięcie, uznanie za zmarłegoBibliografia
Antonów K., Glosa do uchwały 7 sędziów SN z dnia 26 kwietnia 2017, III UZP 1/17, Orzecznictwo Sądów Polskich 2018, z. 7–8.
Bińczycka-Majewska T., Wybrane zagadnienia prawa do renty rodzinnej, w: Człowiek, obywatel, pracownik. Studia z zakresu prawa. Księga Jubileuszowa poświęcona Profesor Urszuli Jackowiak, red. J. Stelina, A. Wypych-Żywicka, Gdańsk 2007.
Dmowski S., Rudnicki S., Komentarz do kodeksu cywilnego. Księga pierwsza. Część ogólna, Warszawa 2004.
Emerytury i renty z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Emerytury pomostowe. Komentarz, red. B. Gudowska, K. Ślebzak, Warszawa 2013.
Grygutis J., Prawne aspekty ustalenia momentu wypłaty świadczeń z tytułu prawa do renty rodzinnej po osobie uznanej za zmarłą, Internetowy Przegląd Prawniczy TBSP UJ 2015, nr 4.
Jędrasik-Jankowska I., Pojęcia i konstrukcje prawne ubezpieczenia społecznego, Warszawa 2009.
Jończyk J., Prawo zabezpieczenia społecznego, Kraków 2001.
Kodeks cywilny. Komentarz. Część ogólna, red. P. Księżak, M. Pyziak-Szafnicka, Warszawa 2014.
Kodeks cywilny. Komentarz, red. K. Osajda, Warszawa 2020.
Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1. Część ogólna, cz. 1, red. J. Gudowski, Warszawa 2018.
Kodeks cywilny. Komentarz, t. 1. Część ogólna, red. A. Kidyba, Warszawa 2012.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 2, red. M. Manowska, Warszawa 2020.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 3. Artykuły 506–729, red. H. Dolecki, T. Wiśniewski, Warszawa 2013.
Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, t. 4. Postępowanie rozpoznawcze. Postępowanie zabezpieczające, red. T. Ereciński, Warszawa 2016.
Konopielko P., Utrata żywiciela rodziny jako przesłanka uprawnień do renty rodzinnej, Praca i Zabezpieczenie Społeczne 1975, nr 4.
Kostrzewski L., Luka w przepisach. Rodziny osób zaginionych nie mają z czego żyć, Gazeta Wyborcza, 15.03.2017 r., https://wyborcza.pl/7,155287,21497871,luka-w-przepisach-rodziny-osob-zaginionych-nie-maja-z-czego.html?disableRedirects=true [dostęp: 22.05.2021 r.].
Leksykon prawa ubezpieczeń społecznych. 100 podstawowych pojęć, red. A. Wypych-Żywicka, Warszawa 2016.
Piasecki K., Kodeks cywilny. Księga pierwsza. Część ogólna. Komentarz, Zakamycze 2003.
Renta w prawie polskim, red. M. Drela, Wrocław 2016.
Rogalska B., Podmiotowość podatkowa osoby nieobecnej, dla której ustanowiono kuratora sądowego, Doradca Podatkowy 2006, nr 11.
System Prawa Prywatnego, t. 1. Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2007.
Ślebzak K., Glosa do wyroku SN z dnia 5 lipca 2001 r., II UK 479/00, Orzecznictwo Sądów Polskich 2003, z. 11.
Wypych-Żywicka A., Renta rodzinna z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Zagadnienia materialnoprawne, Gdańsk 2006.
Wypych-Żywicka A., Czy potrzebna jest tymczasowa renta rodzinna?, Studia z Zakresu Prawa Pracy i Polityki Społecznej 2014, t. 21.
Uniwersytet Gdański https://orcid.org/0000-0002-3538-9891
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
