Autonomia woli w stosunkach cywilnoprawnych ze szczególnym uwzględnieniem umów konsumenckich

Dorota Haponiuk

Uniwersytet w Białymstoku , Polska
https://orcid.org/0000-0001-5681-9195


Abstrakt

Tekst prezentuje znaczenie i funkcje jednej z podstawowych zasad prawa cywilnego, jaką jest autonomia woli stron. Artykuł wskazuje obecne przemiany tej zasady prawa, służące odchodzeniu od czysto formalnego założenia gwarantującego w równym stopniu wpływ na kształtowanie treści stosunków prawnych, zwłaszcza w obrocie masowym, gdzie aktualnie jest ona najbardziej narażona na utratę swojego znaczenia. Zwrócono uwagę przede wszystkim na zmiany ilościowe i jakościowe jej zastosowania. Ponadto dokonano analizy przemian w podejściu prawodawcy do kształtowania autonomii woli podmiotów prywatnych. Oprócz opisania charakteru prawnego autonomii, wskazano współczesne funkcje autonomii woli oraz jej związek z zasadą równości. Szczególną uwagę poświęcono zagadnieniu współczesnego znaczenia autonomii woli na przykładzie umowy konsumenckiej i wiążącej się z tym pozorności swobody umów. Rozważania oparto głównie na metodzie empirycznej. Kluczową konkluzją jest spostrzeżenie na temat obecnych oczekiwań w sto­sunku do autonomii woli. Zaobserwowano również kryzys relacji między zasadą autonomii woli stron stosunku prawnego a zasadą równości (pochodną autonomii).

Słowa kluczowe:

autonomia woli stron, stosunek cywilnoprawny, zasada równości, sprawiedliwa umowa, prawo konsumenckie, równorzędność stron

Bagińska E., Prawo umów konsumenckich w strukturze prawa cywilnego, Transformacje Prawa Prywatnego 2017, nr 2.

Barczewski A., Wokół problematyki autonomii woli w prawie prywatnym. Recenzja książki Private Autonomy in Germany and Poland and in the Common European Sales Law, Forum Prawnicze 2013, nr 1.

Bauman Z., Płynna nowoczesność, Kraków 2006.

Bierć A., Zarys prawa prywatnego. Część ogólna, Warszawa 2012.

Brożyna M., Konsumenckie prawo do odwołania umowy, Warszawa 2021.

Constant de Rebecque B.J., O monarchii konstytucyjnej i rękojmiach publicznych, tłum. W. Niemojowski, red. A. Bosiacki, Warszawa 2015.

Czepelak M., Autonomia woli w prawie prywatnym międzynarodowym Unii Europejskiej, Warszawa 2015. Decyzje konsumentów i ich determinanty, red. E. Kieżel, Katowice 2001.

Gnela B., Kolizyjnoprawna ochrona konsumenta w polskim prawie do chwili wejścia w życie konwencji rzymskiej z 1980 r., Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie 2009, nr 809.

Gnela B., Kolizyjnoprawna ochrona konsumenta według art. 30 ustawy – Prawo prywatne międzynarodowe, w: Współczesne wyzwania prawa konsumenckiego, red. B. Gnela, K. Michałowska, Warszawa 2015.

Gnela B., Organizacje konsumenckie oraz ich uprawnienia w polskim prawie, Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie 2004, nr 657.

Gnela B., Umowa konsumencka w polskim prawie cywilnym i prywatnym międzynarodowym, Warszawa 2013.

Gnela B., Uwagi o sposobie realizacji w polskim prawie koncepcji kolizyjnoprawnej ochrony konsumenta, Problemy Prawa Prywatnego Międzynarodowego 2009, t. 4.

Grochowski M., Słuszność a autonomia woli – uwagi o nieoczywistej relacji, w: Aksjologia prawa cywilnego i cywilnoprawna ochrona dóbr, red. J. Pisuliński, J. Zawadzka, Warszawa 2020.

Kaczor J., Podmiotowość prywatnoprawna. Wolność – racjonalność – odpowiedzialność, Wrocław 2019.

Kaczor J., Zasada autonomii woli z perspektywy teorii prawa, Acta Universitatis Wratislaviensis. Przegląd Prawa i Administracji 2005, t. 69.

Lewaszkiewicz-Petrykowska B., Autonomia woli stron a zakres odpowiedzialności ex contractu (kilka refleksji), w: W kierunku europeizacji prawa prywatnego. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Jerzemu Rajskiemu, red. A. Brzozowski, W. Kocot, K. Michałowska, Warszawa 2007.

Łętowska E., Europejskie prawo umów konsumenckich, Warszawa 2004.

Łętowska E., Podstawy prawa cywilnego, Warszawa 1994.

Łętowska E., Prawo w „płynnej nowoczesności”, Państwo i Prawo 2014, z. 3.

Machnikowski P., Swoboda umów według art. 353¹ KC. Konstrukcja prawna, Warszawa 2005.

Miętek A., Swoboda umów i jej ograniczenia przy kształtowaniu treści stosunku pracy, Warszawa 2019.

Mikłaszewicz P., Obowiązki informacyjne w umowach z udziałem konsumentów na tle prawa Unii Europejskiej, Warszawa 2008.

Mojak J., Ewolucja zasad współczesnego polskiego prawa cywilnego – zasada bezpieczeństwa obrotu, Studia Iuridica Lublinensia 2016, t. 25, nr 1. (Crossref)

Nagy C.I., What Functions May Party Autonomy Have in International Family and Succession Law? An EU Perspective, Nederlands Internationaal Privaatrecht 2012, t. 30, nr 4.

Niedośpiał M., Autonomia woli w części ogólnej prawa cywilnego, Państwo i Prawo 1984, z. 12. Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Warszawa 2002.

Prutis S., Instytucje podstawowe prawa prywatnego (w opozycji do regulacji prawa publicznego), Białystok 2018.

Radwański Z., Uwagi ogólne o autonomii woli, w: II Kongres Notariuszy Rzeczypospolitej Polskiej. Referaty i opracowania, red. R. Sztyk, Kraków–Kluczbork 1999.

Radwański Z., Olejniczak A., Prawo cywilne – część ogólna, wyd. 16, Warszawa 2021.

Safjan M., Autonomia woli a zasada równego traktowania, w: Zaciąganie i wykonywanie zobowiązań. Materiały III Ogólnopolskiego Zjazdu Cywilistów (Wrocław, 25–27.9.2008 r.), red. E. Gniewek, K. Górska, P. Machnikowski, Warszawa 2010.

Safjan M., Efekt horyzontalny praw podstawowych w prawie prywatnym: autonomia woli a zasada równego traktowania, Kwartalnik Prawa Prywatnego 2009, t. 18, nr 2.

Safjan M., w: System Prawa Prywatnego, t. 1. Prawo cywilne – część ogólna, red. M. Safjan, Warszawa 2012.

Skąpski J., Autonomia woli w prawie międzynarodowym prywatnym w zakresie zobowiązań z umów, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego 1964, z. 19.

Sołtysiński S., Erozja zasady równości podmiotów gospodarczych w prawie prywatnym. Netting upadłościowy, Biuletyn Polskiego Towarzystwa Ekonomicznego 2015, nr 1.

Stelmachowski A., Ewolucja autonomii woli, w: Tendencje rozwoju prawa cywilnego, red. E. Łętowska, Wrocław–Warszawa–Gdańsk–Łódź 1983.

Stelmachowski A., Zarys teorii prawa cywilnego, Warszawa 1998.

Such P., Nadużycie pozycji konsumenta jako słabszej strony umowy, w: Współczesne wyzwania prawa konsumenckiego, red. B. Gnela, K. Michałowska, Warszawa 2015.

System Prawa Prywatnego, t. 2. Prawo cywilne – część ogólna, red. A. Olejniczak, Z. Radwański, Warszawa 2019.

Tomczyk A., Sprawozdanie z konferencji naukowej „Prawo kontraktów”, Acta Iuris Stetinensis 2017, nr 3.

Węgrzyn J., Prawo konsumenta do informacji w Konstytucji RP i w prawie unijnym, Wrocław 2013.

Wilejczyk M., Zagadnienia etyczne części ogólnej prawa cywilnego, Warszawa 2014.

Pobierz

Opublikowane
21-02-2023


Haponiuk, D. (2023). Autonomia woli w stosunkach cywilnoprawnych ze szczególnym uwzględnieniem umów konsumenckich. Studia Prawnicze KUL, (1), 147–163. https://doi.org/10.31743/sp.13080

Dorota Haponiuk  d.haponiuk@uwb.edu.pl
Uniwersytet w Białymstoku https://orcid.org/0000-0001-5681-9195



Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.

Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.

Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:

a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;

b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;

c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;

d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;

e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.

Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.