Aksjologiczne podstawy ładu gospodarczego w kontekście kluczowych wartości
Abstrakt
Artykuł niniejszy jest poświęcony aksjologicznym podstawom ładu gospodarczego w kontekście kluczowych wartości. Nie ulega wątpliwości, że kształtowanie się gospodarki rynkowej oraz realizacja wolności gospodarczej są istotnymi punktami odniesienia w procesie jego budowania. Pamiętać jednak należy, że klasyczna koncepcja ładu w tym zakresie stanowi nadmierne uproszczenie. Stąd też zasadne jest ujmowanie go w perspektywie idei trójpłaszczyznowego jego urzeczywistniania i identyfikacji podstawowych wartości leżących u jego podstaw. Jako cel podstawowy stawiam sobie uzasadnienie tezy, że problem kształtowania aksjologicznych podstaw ładu gospodarczego postrzegać należy przez pryzmat wartości, które nie biorą swojego uzasadnienia li tylko z pozytywno-prawnej legitymacji (dobro wspólne, godność człowieka), ale również tych, których moc kształtują wartości fundamentalne wyartykułowane w Konstytucji RP oraz zasady z nich wyprowadzone. W tym ostatnim przypadku rzecz dotyczy m.in. innych niż wolność gospodarcza praw i wolności oraz wartości i zasad (pewność prawa, ochrona praw nabytych, ochrona konkurencji, prawość woli prawodawcy i organów stosujących prawo, autorytet państwa i prawa itd.). Rodzi to szereg wyzwań i aksjologicznych dylematów nie tylko natury ekonomicznej, lecz także prawnej i etycznej. Zasadne w związku z tym staje się dokonanie właściwej identyfikacji podstawowych normatywnych filarów i wartości ujmowanych w kontekście obowiązującego prawa oraz potencjalnych zagrożeń dla aksjologicznych fundamentów publicznego prawa gospodarczego. Istotne jest również zwrócenie uwagi na problem inflacji prawa, pewność rozwiązań normatywnych, ochronę praw nabytych i maksymalnie ukształtowanych ekspektatyw, jak i bezpieczeństwo prawne oraz nadmierną relatywizację podstawowych wartości stanowiących o istocie porządku prawnego. W zakresie aksjologicznych aspektów ładu gospodarczego ważną rolę odgrywa budowanie autorytetu państwa i prawa oraz rozwijanie etosu służby publicznej. W artykule wykorzystano metodę dogmatyczną i posiłkowo także inne metody.
Słowa kluczowe:
aksjologiczne podstawy ładu gospodarczego, kluczowe wartości, inflacja prawa, bezpieczeństwo prawne, dysfunkcjonalność ładu prawnegoBibliografia
Bentham J., A Fragment on Government and on Introduction to the Principles of Morals and Legislation, Oxford 1960.
Bentham J., Utylitaryzm, Warszawa 1959.
Bucińska J., Godność człowieka jako podstawowa wartość porządku prawnego, Prawo – Administracja – Kościół 2001, no. 2–3.
Complak K., Uwagi o godności człowieka oraz jej ochrona w świetle nowej Konstytucji, Przegląd Sądowy 1998, no. 5.
Jabłoński M., Pojęcie i ochrona godności człowieka w orzecznictwie organów władzy sądowniczej w Polsce, in: Godność człowieka jako kategoria prawna, ed. K. Complak, Wrocław 2001.
Jan Paweł II, Encyklika Centesimus annus, Wrocław 1991.
Kaufmann A., Rechtsphilosophie, Rechtstheorie, Rechtsdogmatik, in: Einführung in Rechtsphilosophie und Rechtstheorie der Gegenwart, eds. A. Kaufmann, W. Hassemer, Heidelberg 1989.
Koneczny F., Rozwój moralności, Lublin 1938.
Krąpiec M.A., By ocalić suwerenność, Toruń 1997.
Krąpiec M.A., Człowiek i prawo naturalne, Lublin 1975.
Krucina I., Wokół wartości najwyższych, Wrocław 1996.
Longchamps F., Z problemów poznania prawa, Wrocław 1968.
Majka J., Etyka społeczna i polityczna, Warszawa 1993.
Mazurek F.J., Godność osoby ludzkiej podstawą praw człowieka, Lublin 2001.
Mill J.S., O wolności, Warszawa 1959.
Nagórny J., Wychowanie do wartości moralnych. Perspektywa chrześcijańska, Lublin 1993. (Crossref)
Novak M., Poza ekonomią, poza polityką, Znak 1994, no. 6.
Novak M., Splot dwóch tradycji, Znak 1990, no. 10–11. (Crossref)
Onimus J., Próby odpowiedzi, Warszawa 1972.
Parijs P. van, Evolutionary Explanation in the Social Science. An Emerging Paradigm, New Jersey 1981.
Popper K., Eccles J., The Self and Its Brain, New York 1977. (Crossref)
Radbruch G., Die Natur der Sache als juristische Denkform, Darmstadt 1960.
Ricardo D., Zasady ekonomii politycznej i opodatkowania, Warszawa 1957.
Röpke W., Powrót do niepowtarzalności, Znak 1990, no. 10–11.
Rüstow A., Das Versagen des Wirtschaftsliberalismus, München 1950.
Smith A., Badania nad naturą i przyczynami bogactwa narodów, Warszawa 2007.
Smith A., The Theory of Moral Sentiments, London 1831.
Urbanek L., Pojęcie godności człowieka w Konstytucji RP z 1997 r. a problem definicji, Prawa Człowieka 2000, no. 7.
Wyszyński S., Prymas Tysiąclecia (Z przemówienia w uroczystość Matki Bożej Gromnicznej w Gnieźnie w dniu 2 lutego 1978 r.), Paryż 1982.
Zasady ustroju III Rzeczypospolitej Polskiej, ed. D. Dudek, Warszawa 2009.
Zdyb M., Dobro wspólne w perspektywie art. 1 Konstytucji RP, in: Trybunał Konstytucyjny. Księga XV-lecia, Warszawa 2001.
Zdyb M., Drogi i bezdroża państwa prawnego, in: Konstytucja. Ustrój, system finansowy państwa. Księga pamiątkowa ku czci prof. Natalii Gajl, eds. T. Dębowska-Romanowska, A. Jankiewicz, Warszawa 1999.
Zdyb M., Dylematy ładu prawnego w kontekście inflacji i niektórych innych niedoskonałości prawa administracyjnego, in: Prawo administracyjne dziś i jutro, eds. J. Jagielski, M. Wierzbowski, Warszawa 2018.
Zdyb M., Godność człowieka w świetle art. 39 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, in: Normatywny wymiar godności człowieka, eds. W. Lis, A. Balicki, Lublin 2012.
Zdyb M., Komentarz do art. 2, in: M. Zdyb, G. Lubeńczuk, A. Wołoszyn-Cichocka, Prawo przedsiębiorców. Komentarz, Warszawa 2019.
Zdyb M., Pewność prawa (Legal Certainty), TEKA Komisji Prawniczej PAN – Oddział w Lublinie 2018, vol. 11, no. 1. (Crossref)
Zdyb M., Służba publiczna, in: Prawość i Godność. Księga pamiątkowa w 70. rocznicę urodzin Profesora Wojciecha Łączkowskiego, eds. A. Gomułowicz, S. Fundowicz, F. Rymarz, Lublin 2003.
Zdyb M., Zarys historii myśli organizatorskiej, Lublin 1987.
Zoll A., Główne grzechy w funkcjonowaniu państwa prawa, a paper delivered during “Czy Polska jest państwem prawnym?” conference, Warszawa, 15.10.2004.
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
