Teoretyczne implikacje argumentu z autorytetu
Przemysław Michowicz
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-5642-8522
Abstrakt
Popularność odwoływania się do autorytetów, tak w doktrynie, jak i w orzecznictwie, wielu wydaje się działaniem wręcz rutynowym. Oczywistość powszechnego zastosowania argumentu z autorytetu w dyskursie prawniczym i argumentacji interpretacyjnej skłania ku teoretycznym poszukiwaniom racji powoływania się na wypowiedzi podmiotów ogólnie uznanych za autorytet oraz przesłanek jego zastosowania. Przedmiotowe rozważania koncentrują się zatem na analizie ogólnych założeń takiej formy argumentacji, która wciąż budzi zainteresowanie doktryny i teoretyków prawa mimo swojej potencjalnej logicznej wadliwości oraz wątpliwej nieskuteczności perswazyjnej. W kontekście ogólnych analiz technik argumentacyjnych stosowanych zwłaszcza w dyskursie prawniczym, szczególna uwaga poświęcona będzie mechanizmowi działania argumentu ex auctoritate w odniesieniu do doktryny i orzecznictwa.
Słowa kluczowe:
interpretacja prawnicza, argumentacja prawnicza, logika praktyczna, dyrektywy interpretacyjne, argument ex auctoritateBibliografia
Alexy R., Interpretazione giuridica, w: Enciclopedia delle scienze sociali, t. 5, Torino 1996.
Barberis M., Pluralismo argomentativo. Sull’argomentazione dell’interpretazione, Etica & Politica 2006, nr 1.
Borowicz A., Argument interpretacyjny odwołujący się do woli rzeczywistego prawodawcy, Studia Prawno-Ekonomiczne 2009, t. 79.
Cadoppi A., Giurisprudenza e diritto penale, w: Studi in onore di Mauro Ronco, red. E.M. Ambrosetti, Torino 2017.
Canale D., Tuzet G., La giustificazione della decisione giudiziale, Torino 2020.
Carlizzi G., La valutazione della prova scientifica, Milano 2019.
Castronovo C., Eclissi del diritto civile, Milano 2015.
Celano B., La teoria del diritto di Hans Keslen. Una introduzione critica, Milano 1999.
Chiassoni P., Tecnica dell’interpretazione giuridica, Torino 2007.
Diciotti E., Interpretazione della legge e discorso razionale, Torino 1999.
Diciotti E., Verità e certezza nell’interpretazione della legge, Torino 1999.
Duxbury N., Jurists and Judges. An Essay on Influence, Oxford 2001.
Gianformaggio L., Logica e argomentazione nell’interpretazione giuridica, ovvero i giuristi presi sul serio, w: Interpretazione e decisione. Diritto ed economia, red. F. Gentile, Milano 1989.
Goldsworthy J., The Real Standard Picture, and How Facts Make It Law: A Response to Mark Greenberg, The American Journal of Jurisprudence 2019, t. 64, nr 2. (Crossref)
Grotkowska K., Problematyka argumentu z linii orzeczniczej, w: Refleksyjność w prawie. Inspiracje, red. J. Karczewski, M. Żuralska, Warszawa 2015. (Crossref)
Guastini R., L’interpretazione dei documenti normativi, Milano 2004.
Guastini R., Precedenti interpretazioni, w: Il vincolo giudiziale del passato. I precedenti, red. A. Carleo, Milano 2018.
Hart H.L.A., Commands and Authoritative Legal Reasons, w: Essays on Bentham. Jurisprudence and Political Theory, red. H.L.A. Hart, Oxford 1982. (Crossref)
Hauser R., Trzciński J., Prawotwórcze znaczenie orzeczeń Trybunału Konstytucyjnego w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego, Warszawa 2008.
Iacona A., L’argomentazione, Torino 2005.
Jabłońska-Bonca J., Argument z autorytetu w dyskursie prawniczym. Zarys tematu, w: Problemy współczesnego ustrojoznawstwa. Księga jubileuszowa Profesora Bronisława Jastrzębskiego, red. J. Dobkowski, Olsztyn 2007.
Jabłońska-Bonca J., Zeidler K., Prawnik a sztuka retoryki i negocjacji, Warszawa 2016.
Jabłoński P., Argument z autorytetu, w: Warsztaty prawnicze. Logika praktyczna z elementami argumentacji prawniczej, red. W. Gromski i in., wyd. 3, Bielsko-Biała 2021.
Jakubowski A., Gajewski S., Argument z linii orzeczniczej w orzecznictwie sądów administracyjnych, Warszawa 2015. (Crossref)
Kalinkowski S., Aurea dicta. Złote słowa, Warszawa 1997.
Koszowski M., Dwadzieścia osiem wykładów ze wstępu do prawoznawstwa, Warszawa 2019.
Koszowy M., Budzyńska K., Strategie retoryczne, techniki komunikacyjno-poznawcze, błędy i sofizmaty, Warszawa 2015.
Kötz H., Scholarship and the Courts: A Comparative Survey, w: Comparative and Private International
Law. Essays in Honor of John Henry Merryman on His Seventieth Birthday, red. D. Clark, Berlin 1990.
Kukuryk K., Argument ex auctoritate w argumentacjach prawniczych, w: Etyka zawodów prawniczych w praktyce. Relacje na sali rozpraw, red. G. Borkowski, Lublin 2013.
Lamond G., Persuasive Authority in the Law, Harvard Review of Philosophy 2010, t. 17. (Crossref)
Leszczyński L., Ujednolicanie orzecznictwa a precedens w sądowym stosowaniu prawa, w: Jednolitość prawa sądowego cywilnego a jego odrębności krajowe, red. M. Sawczuk, Lublin 1997.
Locke J., Rozważania dotyczące rozumu ludzkiego, t. 2, tłum. B.J. Gawecki, Warszawa 1955.
Lombardi Valluri L., Corso di filosofia del diritto, Venezia 1981.
Łacińska terminologia prawnicza, red. J. Zajadło, Warszawa 2020.
MacCormick N., Argumentation and Interpretation in Law, Ratio Juris 1993, nr 6. (Crossref)
Mengoni L., Il diritto vivente come categoria ermeneutica, w: Ermeneutica e dogmatica giuridica. Saggi, red. L. Mengoni, Milano 1996.
Morawski L., Czy precedens powinien być źródłem prawa?, w: W kręgu problematyki władzy, państwa i prawa. Księga jubileuszowa w 70-lecie urodzin Profesora Henryka Groszyka, red. J. Malarczyk, Lublin 1996.
Morawski L., Zasady wykładni prawa, Toruń 2010.
Nowacki J., Tabor Z., Wstęp do prawoznawstwa, Warszawa 2020.
Pardolesi R., Dottrina e giurisprudenza: conflitti, dialoghi, monologhi, Diritto & Questioni pubbliche 2019, t. 19, nr 1.
Perelman C., Logique juridique. Nouvelle rhétorique, Paris 1979.
Pino G., Ex auctoritate, Diritto & Questioni pubbliche 2022, t. 22, nr 1.
Piszko R., Zasady techniki prawodawczej w praktyce wykładni prawa, Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2002, t. 54, z. 1.
Pretkiel B., Argument z autorytetu eksperta na przykładzie instytucji biegłego w polskim postępowaniu sądowym, rozprawa doktorska, Warszawa 2018.
Przybylski-Lewandowski F., Dyskurs prawniczy, w: Leksykon retoryki prawniczej, red. P. Rybiński,
K. Zeidler, wyd. 2, Warszawa 2018.
Pulka Z., Dyrektywy interpretacyjne, w: Wprowadzenie do nauk prawnych, red. A. Bator, Warszawa 2016.
Pulka Z., Wykładnia prawa, w: Wprowadzenie do nauk prawnych, red. A. Bator, Warszawa 2016. (Crossref)
Romanowicz M., Argument z autorytetu w dyskursie sądowym – próba wyjaśnienia, w: Wykładnia
Konstytucji. Inspiracje, teoria, argumenty, red. T. Stawecki, J. Winczorek, Warszawa 2014.
Romanowicz M., Utrwalona linia orzecznicza jako argument z (własnego) autorytetu sądowego, w: Rola orzecznictwa w systemie prawa, red. T. Giaro, Warszawa 2016.
Sarkowicz R., Autorytet a obiektywna interpretacja tekstu, w: Prawo w zmieniającym się społeczeństwie. Księga jubileuszowa Profesor Marii Boruckiej-Arctowej, red. G. Skąpska, M. Borucka-Arctowa, Kraków 1992.
Schauer F., Authority and Authorities, Virginia Law Review 2008, t. 94, nr 8.
Schauer F., Thinking Like a Lawyer, London 2009. (Crossref)
Sękowski P., Formalne aspekty argumentu z autorytetu, Bibliotheca Philosophica 2016, nr 1. (Crossref)
Shapiro S., Authority, w: The Oxford Handbook of Jurisprudence and Philosophy of Law, red. J. Coleman, S. Shapiro, Oxford 2002.
Shecaira F., Legal Arguments from Scholarly Authority, Ratio Juris 2017, t. 30, nr 3. (Crossref)
Sobański R., Czy dokumenty prywatne zdobyte w sposób niegodziwy są dopuszczalne jako dowody w kanonicznym procesie o nieważność małżeństwa?, Ius Matrimoniale 2003, t. 14, nr 8. (Crossref)
Soper P., The Ethics of Deference, Oxford 2002. (Crossref)
Stawecki T., Staśkiewicz W., Winczorek J., Między policentrycznością a fragmentaryzacją. Wpływ Trybunału Konstytucyjnego na polski porządek prawny, Warszawa 2008.
Stelmach J., Brożek B., Metody prawnicze: logika, analiza, argumentacja, hermeneutyka, Kraków 2006.
Stelmach J., Brożek B., Sztuka negocjacji prawniczych, Warszawa 2011.
Summers R., Taruffo M., Interpretation and Comparative Analysis, w: Interpreting Statutes. A Comparative Study, red. N. MacCormick, R. Summers, London 1991.
Tarello G., L’interpretazione della legge, Milano 1980.
Taruffo M., Precedente e giurisprudenza, Napoli 2007.
Tomasz z Akwinu, Suma teologiczna, t. 1. O Bogu, tłum. P. Bełch, Londyn 1975.
Troper M., Cos’è la filosofia del diritto, Milano 2003.
de Vergottini G., Oltre il dialogo tra le Corti. Giudici, diritto straniero, comparazione, Milano 2010.
Witkowska-Maksimczuk B., Argumentacja erystyczna. Analiza logiczna wybranych sofizmatów, Warszawa 2021.
Wróblewski J., Rozumienie prawa i jego wykładnia, Warszawa 1990.
Zieliński M., Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki, Warszawa 2010.
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II https://orcid.org/0000-0001-5642-8522
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
