Синдром выученной беспомощности в контексте преступления истязания
Marta Romańczuk-Grącka
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie , Польшаhttps://orcid.org/0000-0001-7549-017X
Аннотация
В статье рассматривается вопрос о синдроме выученной беспомощности как возможном последствии насилия, проявляющемся в психологической сфере жертвы в контексте признаков преступления истязания. Цель статьи – ответить на вопрос: какое значение имеет возникновение синдрома выученной беспомощности у жертвы для уголовной ответственности за преступление истязания? Настоящие рассуждения носят теоретико-правовой характер с использованием элементов догматического анализа.
В результате проведенного анализа был сделан вывод, что синдром выученной беспомощности не является непосредственно составом преступления истязания, и его наличие не обязательно для того, чтобы виновному было приписано такое деяние. Однако тот факт, что он действительно имел место, может соответствовать юридическому критерию тяжести нравственных страданий в виде физического или психического насилия. С точки зрения уголовного права, синдром выученной беспомощности не является следствием истязания, и преступление является формальным по своему основному виду. Однако это не означает, что синдром выученной беспомощности вообще не может быть эффектом преступления. В этом случае необходимо учитывать совокупную юридическую квалификацию деяния. Синдром выученной беспомощности – это реальный ущерб, нанесенный психическому здоровью, поэтому он может представлять собой показатель степени общественной опасности деяния, в результате чего его возникновение и степень влияют на размер наказания in concreto.
Ключевые слова:
насилие, преступление истязания, синдром выученной беспомощностиБиблиографические ссылки
Budyn-Kulik M., Rodzaje „przemocy partnerskiej” wobec kobiety w świetle polskiego kodeksu karnego, Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio G 2009–2010, t. 56–57.
Budyn-Kulik M., Wybrane wiktymologiczne (i psychologiczne) aspekty zgwałcenia, w: Przestępstwo zgwałcenia, red. M. Mozgawa, 2012 [baza danych LEX].
Budyn-Kulik M., Zabójstwo tyrana domowego. Studium prawnokarne i wiktymologiczne, 2017 [baza danych LEX].
Cichla J., Dynamika i uwarunkowania przemian psychospołecznego funkcjonowania kobiet – ofiar przemocy domowej, w trakcie procesu terapeutycznego, Głogów 2015.
Czarkowska M., Przeciwdziałanie przemocy wobec kobiet w rodzinie w praktyce organów ścigania, wymiaru sprawiedliwości i innych instytucji, 2014 [baza danych LEX].
Downs D.A., More than Victims: Battered Women, the Syndrome Society, and the Law, Chicago 1996.
Ewing C.P., Battered Women Who Kill: Psychological Self-Defense As Legal Justification, New York 1987.
Gadecki B., w: M. Banaś-Grabek, B. Gadecki, J. Karnat, A. Łyżwa, R. Łyżwa, Kodeks karny. Część szczególna. Art. 148–251. Komentarz, 2020 [baza danych Legalis].
Gruszczyńska B., Przemoc wobec kobiet w Polsce. Aspekty prawnokryminologiczne, Warszawa 2007.
Helios J., Jedlecka W., Współczesne oblicza przemocy. Zagadnienia wybrane, Wrocław 2017.
Hryniewicz E., Skutek w prawie karnym, Prokuratura i Prawo 2013, nr 7–8.
Hypś S., w: Kodeks karny. Komentarz, red. A. Grześkowiak, K. Wiak, wyd. 7, 2021 [baza danych Legalis].
Jarmakowski T., Styl atrybucji, poczucie kontroli i płeć a podatność na powstawanie syndromu wyuczonej bezradności, Acta Universitatis Lodziensis. Folia Psychologica 2009, nr 13.
Jodłowski J., Szewczyk M., w: Kodeks karny. Część szczególna, t. 2. Komentarz do art. 117– 211a, red. W. Wróbel, A. Zoll, 2017 [baza danych LEX].
Kofta M., Sędek G., Wyuczona bezradność. Podejście informacyjne, w: Psychologia aktywności: zaangażowanie, sprawstwo, bezradność, red. M. Kofta, Poznań 1993.
Kolber M., Psychologiczne aspekty wyuczonej bezradności i ich implikacje pedagogiczne, Przegląd Pedagogiczny 2019, nr 2.
Kołakowska W., W kręgu agresji, przemocy i brutalizacji życia. Wybrane zagadnienia, Szczytno 2002.
Kosonoga J., w: Kodeks karny. Komentarz, red. R.A. Stefański, Warszawa 2018.
Lieder F., Goodman N.D., Huys Q.J.M., Learned Helplessness and Generalization, Proceedings of the Annual Meeting of the Cognitive Science Society 2013, t. 35.
Marek A., Kodeks karny, Warszawa 2010.
Marek A., Prawo karne, wyd. 10, Warszawa 2011.
Martin D., Battered Wives: Revised, Updated, San Francisco 1981.
Pospiszyl I., Ofiary chroniczne – przypadek czy konieczność, Warszawa 2003.
Poznaniak W., Teorie uczenia się społecznego jako model normalnego i zaburzonego funkcjonowania jednostki oraz grupy, w: Społeczna psychologia kliniczna, red. H. Sęk, Warszawa 2000.
Ratajczak A., Przestępstwa przeciwko rodzinie, opiece i młodzieży w systemie polskiego prawa karnego, Warszawa 1980.
Redo S., w: E.W. Pływaczewski, S. Redo, E.M. Guzik-Makaruk, K. Laskowska, W. Filipkowski, E. Glińska, E. Jurgielewicz-Delegacz, M. Perkowska, Kryminologia. Stan i perspektywy rozwoju. Z uwzględnieniem założeń Agendy ONZ na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030, Warszawa 2019.
Sasal H.D., Niebieskie karty. Przewodnik do procedury interwencji wobec przemocy w rodzinie, wyd. 2, Warszawa 2005.
Sitarska A., Przemoc w rodzinie a mediacja, Prokuratura i Prawo 2006, nr 1.
Siwek K., W sprawie skutkowego charakteru przestępstwa znęcania się, Prokuratura i Prawo 2018, nr 11.
Siwik Z., w: Kodeks karny. Komentarz, red. M. Filar, wyd. 5, 2016 [baza danych LEX].
Skibińska-Adamowicz J., Ignaczewski J., Rodzaje przemocy i jej wpływ na dziecko, w: H. Ciepła,
J. Ignaczewski, J. Skibińska-Adamowicz, Komentarz do spraw rodzinnych, 2014 [baza danych LEX].
Spurek S., Izolacja sprawcy od ofiary. Instrumenty przeciwdziałania przemocy w rodzinie, 2013 [baza danych LEX].
Strzelecka-Lemiech A., Wyuczona bezradność u ofiary przemocy domowej, Pracownik Socjalny w Terenie 2014, nr 29.
Szewczyk M., w: Kodeks karny. Część szczególna. Komentarz, t. 2. Komentarz do art. 117– 277 K.k., red. A. Zoll, wyd. 2, Warszawa 2006.
Szwarczyk M., w: Kodeks karny. Komentarz, red. T. Bojarski, wyd. 7, 2016 [baza danych LEX].
Świda W., w: I. Andrejew, W. Świda, W. Wolter, Kodeks karny z komentarzem, Warszawa 1973.
Tobis A., Główne przestępstwa przeciwko rodzinie. Charakterystyka prawna i skuteczność kary pozbawienia wolności, Poznań 1980.
Walker L.E., Battered Women and Learned Helplessness, Victimology 1977–1978, t. 2, z. 3–4.
Walker L.E., Battered Women: Sex Role and Clinical Issues, Professional Psychology 1981, t. 12, z. 1, DOI: 10.1037/0735-7028.12.1.81. (Crossref)
Walker L.E., The Battered Woman, New York 1979.
Willner P., Validity, Reliability and Utility of the Chronic Mild Stress Model of Depression: A 10-Year Review and Evaluation, Psychopharmacology 1997, t. 134, z. 4. DOI: 10.1007/s002130050456. (Crossref)
Uniwersytet Warmińsko-Mazurski w Olsztynie https://orcid.org/0000-0001-7549-017X
Лицензия
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution» («Атрибуция») 4.0 Всемирная.
Autor oświadcza, że utwór jest dziełem oryginalnym i nie narusza jakichkolwiek praw osobistych lub majątkowych osób trzecich oraz, że jego prawa autorskie do utworu nie są ograniczone w zakresie objętym umową podpisywaną z Wydawcą.
Autor publikacji przenosi nieodpłatnie na Wydawcę autorskie prawa majątkowe do składanego do publikacji Utworu (artykułu) bez ograniczeń czasowych i terytorialnych na następujących polach eksploatacji:
a) wytwarzanie, utrwalanie i zwielokrotnianie określoną techniką egzemplarzy Utworu, w tym techniką drukarską, zapisu magnetycznego oraz techniką cyfrową;
b) wprowadzanie do obrotu, użyczenie lub najem oryginału albo egzemplarzy Utworu, oraz rozpowszechnianie w postaci otwartego dostępu, zgodnie z treścią licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowa (zwanej również jako CC BY), dostępnej pod adresem: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode.pl;
c) włączenie Utworu w skład utworu zbiorowego;
d) opublikowanie na stronie internetowej czasopisma, publiczne wykonanie, wystawienie, wyświetlenie, odtworzenie oraz nadawanie i reemitowanie, oraz publiczne udostępnianie Utworu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do nich dostęp w miejscu i w czasie przez siebie wybranym;
e) wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej na platformy elektroniczne lub inne wprowadzanie Utworu w postaci elektronicznej do Internetu lub innej sieci.
Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu następuje nieodpłatnie, z chwilą podpisania umowy.
