Historyczna antroponimia ludności ruskiej na wschodniej Lubelszczyźnie (Na materiale akt parafii byłej chełmskiej diecezji grecko-unickiej)
Marcin Kojder
Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-7002-9552
Abstrakt
Przedmiotem artykułu jest antroponimia ludności ruskiej (ukraińskiej) zamieszkującej historyczne tereny wschodniej Lubelszczyzny, czyli pogranicze polsko-wschodniosłowiańskie. Artykuł ma na celu przedstawienie historycznego imiennictwa ruskiego funkcjonującego na historycznym pograniczu polsko-ruskim oraz zwrócenie uwagi na zróżnicowanie terytorialne historycznego nazewnictwa osobowego Rusinów, pozostające w związku ze zróżnicowaniem dialektalnym badanego terytorium. Bazę materiałową stanowią nazwy własne osobowe wyekscerpowane z akt parafii unickich byłej diecezji chełmskiej z lat 1662–1810. W oparciu o zasięgi gwar ukraińskich występujących na terenie dzisiejszej Polski, badane terytorium podzielone zostało na trzy obszary: północny, centralny i południowy. Obszar północny, wyznaczony przez zasięg gwar podlaskich oraz obszar centralny, wyznaczony przez zasięgi gwar przejściowych od północnych do południowych i gwar wołyńskich, wykazują cechy zbieżne z antroponimią chłopską, zaś obszar południowy, wyznaczony przez zasięgi gwar naddniestrzańskich nadsańskich, wykazuje cechy charakterystyczne dla antroponimii niższej szlachty ruskiej.
Słowa kluczowe:
nazwa własna osobowa, antroponimia historyczna, antroponimia ukraińska, pogranicze polsko-wschodniosłowiańskie, chełmska diecezja grecko-unickaBibliografia
Citko Lilia 2001. Nazewnictwo osobowe północnego Podlasia w XVI wieku. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Czyżewski Feliks, Warchoł Stefan. 1998. Polskie i ukraińskie teksty gwarowe ze wschodniej Lubelszczyzny. Rozprawy Slawistyczne 9. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Dacewicz LLeonarda. 2006. Rola sufiksu -uk w kulturze nazewniczej Podlasia. W: Manuscula Linguistica In Honorem Aleksandrea Cieślikowa oblata. Eds. Kazimierz Rymut. Kraków: Wydawnictwo Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk: 157–162.
Dacewicz Leonarda. 2014. Historia nazwisk na kresach północno-wschodnich Rzeczypospolitej. Białystok: Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku.
Dejna Karol. 1993. Dialekty polskie. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Gil Andrzej. 2005. Chełmska diecezja unicka 1596–1810. Dzieje i organizacja. Studia i materiały do dziejów chrześcijaństwa wschodniego w Polsce. 1. Lublin: Towarzystwo Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej.
Janeczek Andrzej. 1993. Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVIII w. Warszawa: Wydawnictwo Instytut Archeologii i Etnologii Polskiej Akademii Nauk.
Kaleta Zofia. 2006. Nazwisko w kulturze polskiej. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Kojder Marcin. 2014. Antroponimia historyczna starostwa hrubieszowskiego w XVII i XVIII wieku. Rozprawy Slawistyczne 24. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Kojder Marcin. 2019. Antroponimia historyczna wiernych chełmskiej diecezji grecko-unickiej (1662–1810). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Kość Józef. 1995. Polszczyzna południowokresowa na polsko-ukraińskim pograniczu językowym w perspektywie historycznej. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Lesìv Мychajlo. 1997: Ukraïnsʹkì govìrki u Polʹŝì. Varšava: Ukraïnsʹkij arhìv [Лесів М., 1997. Українські говірки у Польщі. Варшава: Український архів].
Mytnik Irena. 2010. Antroponimia Wołynia w XVI–XVIII wieku. Warszawa: Katedra Ukrainistyki, Uniwersytet Warszawski.
Mytnik Irena. 2017. Imiennictwo ziemi chełmskiej w XVI–XVII wieku. Warszawa: Katedra Ukrainistyki, Uniwersytet Warszawski.
Olejnik Marek. 2019. Antroponimia starostwa grabowieckiego (XVI–XVIII w.). Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Pahomova S.M. 2012: Evolûcìâ antroponìmnih formul u slov`ânsʹkih movah. Užgorod: Vilavnictvo Oleksandri Arkušì. [Пахомова С.М. 2012. Еволюція антропонімних формул у слов’янських мовах. Ужгород: Видавництво Олександри Аркуші].
Rieger Janusz. 1977. Imiennictwo ludności wiejskiej w ziemi sanockiej i przemyskiej w XV w. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Tichoniuk Bazyli. 1988. Antroponimia południowej Białostocczyzny w XVI wieku. Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich.
Wolnicz-Pawłowska Ewa. 1978. Osiemnastowieczne imiennictwo ukraińskie w dawnym województwie ruskim. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Wolnicz-Pawłowska Ewa. 1993. Antroponimia łemkowska na tle polskim i słowackim. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Wolnicz-Pawłowska Ewa. Szulowska Wanda. 1998: Antroponimia polska na kresach południowo-wschodnich: XV–XIX wiek. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy.
Złotkowski Piotr. 2017. Antroponimia historyczna mieszczan i chłopów Brańska i okolic w ujęciu statycznym i dynamicznym. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.
Uniwersytet im. Marii Curie-Skłodowskiej https://orcid.org/0000-0001-7002-9552
