The Theological Foundations of Matylda Getter’s (1870–1968) Humanitarian Activities in the Face of Life-Threatening Situations
Andrzej Pryba
Adam Mickiewicz University in Poznań , Polandhttps://orcid.org/0000-0002-6186-4422
Monika Waluś
Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw , Polandhttps://orcid.org/0000-0002-6342-3671
Abstract
The article aims to present the theological foundations of the life and activities of Mother Matylda Getter, a Franciscan sister of the Family of Mary, superior of the Warsaw province, engaged throughout her life in the care, upbringing, and education of abandoned children and orphans, and then cooperating particularly sacrificially during the German occupation in saving endangered Jewish children. The authors of the article posed the question of the reasons for the unusual attitude of Mother Getter, who, as a distinguished long-term superior of a religious province, was not required to take such risky actions during the war. The following analysis shows that this was possible because of a deep commitment to a personal relationship with the Master of Nazareth and openness to the inspiration of the Holy Spirit, as well as the long-standing cooperation of many people adhering to a shared spirituality and monastic rule.
Keywords:
Matylda Getter, Franciscan Sisters of the Family of Mary, Jews, the rescue of Jewish children, Second World War, the German occupation of Polish landsReferences
Acher, Małgorzata Maria. 2001. Niewłaściwa twarz Wspomnienia ocalałej z warszawskiego getta. Częstochowa: Edycja Świętego Pawła.
Aristoteles, Ethica nicomachea: Aristotle. 1926. The Nicomachean Ethics. Translated by H. Rackham. Loeb Classical Library 73. Cambridge, MA: Harvard University Press. (Crossref)
Babylonian Talmud, Sanhedrin. n.d. Accessed July 4, 2023. www.sefaria.org/texts/Talmud/Bavli/ Modern%20Commentary%20on%20Talmud/Steinsaltz.
Balthasar, Hans Urs von. 1988. “Neuf thèses pour une éthique chrétienne.” In Commissione Teologica Internazionale: Documenta – Documenti (1969–1985), 70–123. Città del Vaticano: Libreria Editrice Vaticana.
Bartoszewski, Władysław, and Zofia Lewinówna, ed. 1966. Ten jest z Ojczyzny mojej. Kraków: Znak.
Getter, Matylda Maria. [n.d.]. “Kartoteka personalna m. Matyldy Getter (1870–1968).” AZ 2, AZSFM.
Getter, Matylda Maria. 2007. Wspomnienia: To, co najbardziej utrwaliło się i pozostało jeszcze w mojej pamięci. Warszawa: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów.
Feliński, Zygmunt Szczęsny. 1888. Ustawy Rodziny Maryi albo służebnic ubogich. Kraków: Anczyc.
Francis. 2017. Apostolic Letter Maiorem Hac Dilectionem.
Francis. 2018. Apostolic Exhortation Gaudete et Exsultate.
Frącek, Teresa Antonietta. 1978. Zgromadzenia męskie i żeńskie oraz klasztory klauzurowe. Vol. 1. of Zakony św. Franciszka w Polsce w latach 1772–1970. Warszawa: Wydawnictwo ATK.
Frącek, Teresa Antonietta. 1981. Zgromadzenie Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi w latach 1939–1945. Warszawa: ATK.
Frącek, Teresa Antonietta. 1983. “Za cenę życia.” Ład 3 (17): 5.
Frącek, Teresa Antonietta. 1994. “Getter Matylda.” In Siostry zakonne w Polsce, edited by Krystyna
Dębowska, Jerzy Kłoczowski, and Daniel Olszewski, 90–94. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów.
Frącek, Teresa Antonietta. 2006. Siostry Rodziny Maryi z pomocą dzieciom polskim i żydowskim w Międzylesiu i Aninie. Warszawa: Biblioteka Wawerska.
Frącek, Teresa Antonietta. 2018a. Matka Matylda Getter (1870–1968). Bohaterowie Niepodległej. Warszawa: IPN. Accessed: March 8, 2023. https://ipn.gov.pl/download/1/374187/BohaterowieniepodleglejsiostraMatyldaGetterm.pdf.
Frącek, Teresa Antonietta. 2018b. „Siostry Franciszkanki Rodziny Maryi dzieliły się z Żydami chlebem, sercem, schronieniem.” Życie Konsekrowane 3–4:172–92.
Kiereś, Henryk. 2021. „U podstaw wychowania: aretologia czy aksjologia?” Paideia Παιδεία 3:287–99.
Kita Jarosław, and Mateusz Klempert and Maria Korybut-Marcinia, eds. 2014. Życie prywatne Polaków w XIX w. Portret kobiecy Polki w realiach epoki. 2 vols. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego. (Crossref)
Kurek, Ewa. 1992. Gdy klasztor znaczył życie: Udział żeńskich zgromadzeń zakonnych w akcji ratowania dzieci żydowskich w Polsce w latach 1939–1945. Kraków: Znak.
Melina, Livio. 2001. “Christ and the Dynamism of Action: Outlook and Overview of Christocentrism in Moral Theology.” Communio 28 (1): 112–39.
Petrowa-Wasilewicz, Alina. 2021. Uratować tysiąc światów: Siostra Matylda Getter – Matusia: Historia zakonnicy, która ratowała żydowskie dzieci. Kraków: Esprit.
Puścikowska, Agata. 2019. Wojenne siostry. Kraków: Znak. „Rozporządzenie o oznaczeniu żydów i żydówek w Generalnym Gubernatorstwie z dn. 23 listopada 1939 r. na podstawie § 5 ust. 1 Dekretu Führera i Kanclerza Rzeszy Niemieckiej o Administracji okupowanych polskich obszarów z dnia 12 października 1939 r. (Reichgesetzblatt)”. 1939. Dziennik Ustaw Rzeszy Niemieckiej. Vol. 1, 2077.
Smólski, Władysław. 1961. Losy dziecka. Opowieść wojenna. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Smólski, Władysław. 1964. Zaklęte lata. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Smólski, Władysław. 1981. Za to groziła śmierć. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Szymańska, Zofia. 1979. Byłam tylko lekarzem. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.
Tyndorf, Ryszard, and Zygmunt Zieliński. 2023. Wartime Rescue of Jews by the Polish Catholic Clergy: The Testimony of Survivors and Rescuers. Vol. 1. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Waluś, Monika. 2013. „Getter Matylda Aleksandra.” In: Inspiratorki – liderki – założycielki: Aktywność przedstawicielek katolickich wspólnot i ruchów kobiecych w Polsce 1805–1963, edited by Monika Waluś and Kazimierz Pek, 1:68–71. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Wroński, Stanisław, and Maria Zwolakowa. 1971. Polacy Żydzi 1939–1945. Warszawa: Książka i Wiedza.
Zechenter, Anna. 2019. Matka Matylda Getter. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej. Accessed March 8, 2023. https://przystanekhistoria.pl/pa2/biblioteka-cyfrowa/publikacje/43090,Matka-Matylda-Getter.html.
Adam Mickiewicz University in Poznań
Ks. Andrzej Pryba, kapłan Zgromadzenia Misjonarzy Świętej Rodziny, doktor habilitowany nauk teologicznych w zakresie teologii moralnej. Profesor Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu (Zakład Filozofii i Dialogu), prodziekan ds. rozwoju i współpracy międzynarodowej Wydziału Teologicznego UAM, przewodniczący Rady Programowej Kierunku Dialog i Doradztwo Społeczne, dyrektor Centrum Aksjologii Nowych Technologii i Przemian Społecznych na Wydziale Teologicznym UAM, członek Zarządu Stowarzyszenia Teologów Moralistów oraz wiceprezes Zarządu Polskiego Stowarzyszenia Familiologicznego, redaktor naczelny czasopisma naukowego „Teologia i Moralność”.
Główne kierunki badań dotyczą problematyki moralnospołecznej życia małżeńskiego i rodzinnego, normatywno-aksjologicznej etyki życia rodzinnego, poradnictwa rodzinnego oraz nowych technologii i przemian społecznych.
https://orcid.org/0000-0002-6186-4422Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw
Monika Waluś, doktor habilitowany nauk teologicznych w zakresie teologii dogmatycznej. Wykłada na Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, w Wyższym Seminarium Duchownym Franciszkanów w Łodzi oraz w Wyższym Seminarium Duchownym w Płocku. Główne kierunki badań dotyczą problematyki dogmatycznej, duchowości, historii Kościoła.
https://orcid.org/0000-0002-6342-3671License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NoDerivatives 4.0 International License.
The author(s) grant (s) to the Licensee a non-exclusive and royalty-free license in accordance with the provisions of the Appendix: LICENSE TO USE THE WORK
