Christian Hope as a Path to the Great Meaning in the Light of Joseph Ratzinger’s Work

Bachanek, Grzegorz. 2013. “Encyklika Spe salvi Benedykta XVI jako próba dialogu z człowiekiem niewierzącym.” Warszawskie Studia Teologiczne 26 (2): 27–37.

Benedykt XVI. 2007. Encyklika Spe salvi. (= SpS).

Borto, Paweł. 2023. “The Limits of Rational Knowledge of God According to Joseph Ratzinger.” Verbum Vitae 41 (3): 735–49. https://doi.org/10.31743/vv.16333. (Crossref)

Ferdek, Bogdan. 2020. Logos nadziei: Camino jako laboratorium nadziei. Wrocław: Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu.

Franciszek. 2018. “Address to Bishops Participating in the Course Promoted by the Congregation for Bishops” (September 13, 2018). http://w2.vatican.va/content/francesco/en/speeches/2018/september/documents/papa-francesco_20180913_nuovi-vescovi.html.

Franciszek. 2024. Bulla Spes non confundit.

Gardocki, Dariusz. 2023. “Christian Hope as Seen by J. Ratzinger/Benedict XVI.” Verbum Vitae 41 (2): 271–90. https://doi.org/10.31743/vv.14581. (Crossref)

Gniadek, Jacek. 2020. Moralna moc nadziei chrześcijańskiej a wolność: Społeczny wymiar Encykliki Benedykta XVI Spe Salvi. Accessed May 24, 2025. https://www.jacekgniadek.com/moralna-moc-nadziei-chrzescijanskiej-a-wolnosc-spoleczny-wymiar-encykliki-benedykta-xvi-spe-salvi-2/.

Góźdź, Krzysztof. 2024. “Introduction to Joseph Ratzinger’s Opera Omnia.” Verbum Vitae 42 (Special Issue): 63–79. https://doi.org/10.31743/vv.16843. (Crossref)

Grochowska, Irena. 2010. “Nadzieja w Spe Salvi Benedykta XVI.” Kwartalnik Naukowy 1:32–40.

Jucewicz, Antoni. 2010. “Dynamika życia chrześcijańskiego w perspektywie nadprzyrodzonej nadziei w świetle encykliki Spe salvi.” In Zbawienie w nadziei: Wokół encykliki “Spe salvi” Benedykta XVI, edited by Katarzyna Parzych-Blakiewicz, 115–26. Biblioteka Wydziału Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego 48. Olsztyn: Studio Poligrafii Komputerowej SQL.

Kowalczyk, Mirosław. 2015. “Nadzieja jako motor dziejów według Benedykta XVI (Josepha Ratzingera).” Roczniki Teologiczne 62 (2): 109–22. (Crossref)

Kozakiewicz, Martyna. 2022. “Uzasadnienie chrześcijańskiej nadziei eschatologicznej w pismach Josepha Ratzingera/Benedykta XVI.” Studia Elbląskie 23:337–53.

Kraśnicki, Rafał. 2024. “Sens życia i sens wszechświata według Josepha Ratzingera i Steve’a Stewarta-Williamsa: Studium porównawcze.” Studia Ełckie 26 (1): 85–97.

Lewandowski, Jerzy. 2008. W nadziei jesteśmy odkupieni: Komentarz do encykliki Benedykta XVI “Spe salvi.” Warszawa: Wydawnictwo Archidiecezji Warszawskiej.

Łysiak, Małgorzata. 2025. “Samobójstwa wśród dzieci – czy to nasza wina?” Interview by Wojciech Andrusiewicz. Accessed April 14, 2025. https://www.kul.pl/samobojstwa-wsrod-dzieci-czy-to-nasza-wina,art_110355.html.

Mastej, Jacenty. 2011. “Sperancyjna wiarygodność chrześcijaństwa w świetle encykliki Benedykta XVI Spe salvi.” Roczniki Teologii Fundamentalnej i Religiologii 3 (58): 17–35.

Mastej, Jacenty. 2024. Jezus jest Sensem: Fundamentalna chrystologia sensu inspirowana twórczością Josepha Ratzingera. Lublin: Wydawnictwo KUL.

McGregor, Peter John. 2024. “The Theological Virtues.” In The Cambridge Companion to Joseph Ratzinger, edited by Daniel Cardó and Uwe Michael Lang, 296–312. Cambridge Companions to Religion. Cambridge: Cambridge University Press. (Crossref)

Parzych-Blakiewicz, Katarzyna. 2010a. “Eschatyczny wymiar doczesności w świetle encykliki Spe salvi.” In Zbawienie w nadziei: Wokół encykliki “Spe salvi” Benedykta XVI, edited by Katarzyna

Parzych-Blakiewicz, 127–42. Biblioteka Wydziału Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego 48. Olsztyn: Studio Poligrafii Komputerowej SQL.

Parzych-Blakiewicz, Katarzyna, ed. 2010b. Zbawienie w nadziei: Wokół encykliki “Spe salvi” Benedykta XVI. Biblioteka Wydziału Teologii Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego 48. Olsztyn: Studio Poligrafii Komputerowej SQL.

Ratzinger, Joseph. 2012a. “…być posłanym do służby, aby posłannictwo Jezusa było skuteczne: Jubileusz 25-lecia sakry biskupiej dr. Huberta Luthego, Essen 1994.” In Głosiciele Słowa i słudzy Waszej radości: Teologia i duchowość sakramentu święceń, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Marzena Górecka and Monika Rodkiewicz, with annotations by Joachim Kobienia and Dominik Petruk, 722–27. Opera Omnia 12. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2012b. “Pytanie o sens posługi kapłańskiej.” In Głosiciele Słowa i słudzy Waszej radości: Teologia i duchowość sakramentu święceń, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Marzena Górecka and Monika Rodkiewicz, with annotations by Joachim Kobienia and Dominik Petruk, 330–363. Opera Omnia 12. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2012c. “Słudzy waszej radości: Medytacje o duchowości kapłańskiej.” In Głosiciele Słowa i słudzy Waszej radości: Teologia i duchowość sakramentu święceń, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Marzena Górecka and Monika Rodkiewicz, with annotations by Joachim Kobienia and Dominik Petruk, 437–99. Opera Omnia 12. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2012–22. Opera Omnia. 14 vols. Edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2014a. “Boża władza – naszą nadzieją.” In Zmartwychwstanie i życie wieczne: Studia o eschatologii i teologii nadziei, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Joachim Kobienia, 403–23. Opera Omnia 10. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2014b. “O nadziei: Jej duchowe podstawy z perspektywy teologii franciszkańskiej.” In Zmartwychwstanie i życie wieczne: Studia o eschatologii i teologii nadziei, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Joachim Kobienia, 387–402. Opera Omnia 10. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2014c. “Przedmowa Papieża Benedykta XVI do nowego wydania 2007.” In Zmartwychwstanie i życie wieczne: Studia o eschatologii i teologii nadziei, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Joachim Kobienia, 27–31. Opera Omnia 10. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2014d. “Spełniona nadzieja: Na uroczystość Wszystkich świętych.” In Zmartwychwstanie i życie wieczne: Studia o eschatologii i teologii nadziei, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Joachim Kobienia, 629–31. Opera Omnia 10. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2014e. “Teologia śmierci.” In Zmartwychwstanie i życie wieczne: Studia o eschatologii i teologii nadziei, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Joachim Kobienia, 86–113. Opera Omnia 10. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2014f. “Zmartwychwstanie Chrystusa i chrześcijańska nadzieja tamtego świata.” In Zmartwychwstanie i życie wieczne: Studia o eschatologii i teologii nadziei, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Joachim Kobienia. 344–48. Opera Omnia 10. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2014g. “Życie przyszłe.” In Zmartwychwstanie i życie wieczne: Studia o eschatologii i teologii nadziei, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Joachim Kobienia, 161–202. Opera Omnia 10. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2015a. Jezus z Nazaretu: Studia o chrystologii. Edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka. Translated by Marzena Górecka and Wiesław Szymona. Vol. 1. Opera Omnia 6.1. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2015b. “Odkupienie – coś więcej niż frazes?” In Jezus z Nazaretu: Studia o chrystologii, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Marzena Górecka and Wiesław Szymona, 2:863–72. Opera Omnia 6.2. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2017a. “Biblijna wiara w Boga.” In Wprowadzenie do chrześcijaństwa: Wyznanie – chrzest – naśladowanie, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Robert Biel and Marzena Górecka, 104–18. Opera Omnia 4. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2017b. “Bóg i świat.” In W rozmowie z czasem, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Zyta Oryszyn, Jan Chrapek, Grzegorz Sowinski, Piotr Napiwodzki, and Marzena Górecka, 2:417–758. Opera Omnia 13.2. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2017c. “Bóg wiary i Bóg filozofów.” In Wprowadzenie do chrześcijaństwa: Wyznanie – chrzest – naśladowanie, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Robert Biel and Marzena Górecka, 119–28. Opera Omnia 4. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2017d. “Chrześcijaństwo.” In Wprowadzenie do chrześcijaństwa: Wyznanie – chrzest – naśladowanie, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Robert Biel and Marzena Górecka, 303–18. Opera Omnia 4. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2017e. “Dwa główne zagadnienia artykułu o Duchu Świętym i Kościele.” In Wprowadzenie do chrześcijaństwa: Wyznanie – chrzest – naśladowanie, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Robert Biel and Marzena Górecka, 267–82. Opera Omnia 4. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2017f. “Ekskurs: Struktury chrześcijaństwa.” In Wprowadzenie do chrześcijaństwa: Wyznanie – chrzest – naśladowanie, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Robert Biel and Marzena Górecka, 197–218. Opera Omnia 4. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2017g. “O sensie bycia chrześcijaninem.” In Wprowadzenie do chrześcijaństwa: Wyznanie – chrzest – naśladowanie, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Robert Biel and Marzena Górecka, 319–48. Opera Omnia 4. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2017h. “Patrzeć na Chrystusa: Ćwiczenie się w wierze, nadziei i miłości.” In Wprowadzenie do chrześcijaństwa: Wyznanie – chrzest – naśladowanie, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Robert Biel and Marzena Górecka, 356–435. Opera Omnia 4. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2017i. “Rozwój wyznania wiary w Chrystusa w chrystologicznych artykułach wiary.” In Wprowadzenie do chrześcijaństwa: Wyznanie – chrzest – naśladowanie, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Robert Biel and Marzena Górecka, 219–61. Opera Omnia 4. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2017j. “Spojrzenie wstecz na Synod Biskupów z 1980 roku poświęcony małżeństwu i rodzinie.” In Wprowadzenie do chrześcijaństwa: Wyznanie – chrzest – naśladowanie, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Robert Biel and Marzena Górecka, 560–585. Opera Omnia 4. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2017k. “Wiara w dzisiejszym świecie.” In Wprowadzenie do chrześcijaństwa: Wyznanie – chrzest – naśladowanie, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Robert Biel and Marzena Górecka, 49–79. Opera Omnia 4. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2017l. “Wierzę w Jezusa Chrystusa, Syna Jego Jedynego, Pana naszego.” In Wprowadzenie do chrześcijaństwa: Wyznanie – chrzest – naśladowanie, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Robert Biel and Marzena Górecka, 159–97. Opera Omnia 4. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Ratzinger, Joseph. 2017ł. “Wyznanie Boga dzisiaj.” In Wprowadzenie do chrześcijaństwa: Wyznanie – chrzest – naśladowanie, edited by Krzysztof Góźdź and Marzena Górecka, translated by Robert Biel and Marzena Górecka, 129–36. Opera Omnia 4. Lublin: Wydawnictwo KUL.

Rusecki, Marian. 2006. Pan zmartwychwstał i żyje: Zarys teologii rezurekcyjnej. Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax.

Rusecki, Marian. 2010. “Nadzieja zawieść nie może (Rz 5,5): Argument sperancyjny.” In Traktat o wiarygodności chrześcijaństwa: Dlaczego wierzyć Chrystusowi?, 281–90. Źródła i Monografie 355. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.

Rusecki, Marian. 2012. “Sens chrześcijaństwa a pluralizm religijny: Zarys problematyki.” In Między sensem a bezsensem ludzkiej egzystencji: Teologiczna odpowiedź na fundamentalne pytania współczesnego człowieka. VIII Kongres Teologów Polskich, Poznań, 13–16 września 2010, edited by Damian Bryl et al., 189–216. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu; Wydział Teologiczny.

Rusecki, Marian, Jacenty Mastej, and Krzysztof Kaucha. 2019. Metodologia teologii fundamentalnej. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL. (Crossref)

Sada, Alejandro. 2021. “Cristianismo y sentido de la vida: Una reflexión a partir del pensamiento de Joseph Ratzinger.” Scripta Theologica 53 (3): 595–624. https://doi.org/10.15581/006.53.3.595-624. (Crossref)

Sada, Alejandro. 2024a. “Albert Camus: The Meaning of Life.” In Joseph Ratzinger in Dialogue with Philosophical Traditions: From Plato to Vattimo, edited by Alejandro Sada, Tracey Rowland, and Rudy Albino de Assunção, 315–24. London: Clark.

Sada, Alejandro. 2024b. “J.-P. Sartre: Truth, Freedom, and Responsibility.” In Joseph Ratzinger in Dialogue with Philosophical Traditions: From Plato to Vattimo, edited by Alejandro Sada, Tracey Rowland, and Rudy Albino de Assunção, 299–314. London: Clark. (Crossref)

Smentek, Izabella. 2013. “Wiara jest nadzieją: Teologiczne implikacje encykliki Spe salvi.” Rocznik Teologii Katolickiej 12 (1): 61–80. (Crossref)

Stewart-Williams, Steve. 2014. Darwin, Bóg i sens życia: Dlaczego teoria ewolucji zmienia wszystko, co (myśleliśmy, że) wiemy. Translated by Piotr J. Szwajcer. Stare Groszki: Wydawnictwo CiS.

Szymik, Jerzy. 2012. Theologia benedicta. Vol. 2. Katowice: Księgarnia św. Jacka.

Szymik, Jerzy. 2013. “Religio vera: Rzeczywistość chrześcijaństwa – chrześcijański wymiar rzeczywistości według Josepha Ratzingera/Benedykta XVI.” Teologia w Polsce 7 (2): 5–22. (Crossref)

Szymik, Jerzy. 2015. “Cnoty teologalne: Wiara jako nadzieja na miłość.” In Theologia benedicta, 3:243–72. Katowice: Księgarnia św. Jacka.

Wojtyra, Agnieszka. 2024. “Meaning in Life Among Young People in Poland: A Sociological and Theological Perspective.” Studia Ełckie 26 (2): 207–23. https://doi.org/10.32090/SE.260214.

Wolsza, Kazimierz. 2008. “Metafizyka versus historia zbawienia? Zagadnienia metafizyczne w teologii Josepha Ratzingera – Benedykta XVI.” In W kręgu teologii Josepha Ratzingera – Benedykta XVI: Wykłady otwarte w zamiejscowym ośrodku Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego (2006/2007), edited by Kazimierz Wolsza, 231–60. Uniwersytet Opolski. Wydział Teologiczny 73. Opole: Redakcja Wydawnictw Wydziału Teologicznego Uniwersytetu Opolskiego.

Woźniak, Robert J. 2024. “Mutuality of Scripture, Metaphysics and Dogmatics: A Basic Hermeneutical Insight in Pope Benedict XVI’s Jesus of Nazareth.” Verbum Vitae 42 (Special Issue): 199–216. https://doi.org/10.31743/vv.17657. (Crossref)