The 'nous' Seeing Its Own Light in the Spiritual Doctrine of Evagrius Ponticus
Leszek Misiarczyk
Instytut Nauk Historycznych na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie , PolandAbstract
The monk Evagrius of Pontus (345-399 AD) presents in his spiritual doctrine the concept of "pure prayer", that is, prayer not only devoid of any contact with material things but also divorced from any concrete image in the nous (i.e., the mind or intellect). This type of deep prayer becomes a source for the knowledge of God. Upon reaching this state of deep purification, the nous experiences during prayer the light of God and also perceives himself as radiant. Evagrius specifies that the nous sees itself in the color of the sapphire or in sky-blue, or even as a star. Scientists for a long time asked themselves whether, for Evagrius, this light originated within the mind itself, or came from God. It seems that monk of Pontus joins these two lights together, although considering them always as separate. The light of nous itself is but a reflection of the divine light, in the same way that the moon reflects the light of the sun. Even if the nous is not the source of its own light, nevertheless its light is real. In a time of deep spiritual union with God, His light illuminates the human nous and turns it into radiance.
Keywords:
Evagrius Ponticus, spiritual doctrine, mind, lightReferences
Ewagriusz z Pontu, „Antirrheticus”, Evagrius Ponticus (wersja syryjska) (red. W. Frankenberg) (Berlin: Weidmannsche Buchhandlung, 1912) 472-524; tł. polskie: „O sporze z myślami”, Pisma ascetyczne (tł. M. Grzelak et al.; wstęp i oprac. L. Nieścior) (ŹM 36; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 2005) II, 157-233.
Ewagriusz z Pontu, „Skemmata”, Evagriana. Extrait de la revue Le Muséon 44, augmenté de: Nouveaux fragments grecs inédits (red. J. Muyldermans) (Paris: Paul Geuthner, 1931) 37-68, 369-383; tł. polskie: „Rozważania”, Pisma ascetyczne (tł. M. Grzelak et al.; wstęp i oprac. L. Nieścior) (ŹM 36; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 2005) II, 245-152.
Ewagriusz z Pontu, „De malignis cogitationibus”, Évagre le Pontique. Sur les pensees (red. P. Géhin – C. Guillaumont – A. Gullaumont) (SCh 438; Paris: Cerf, 1998); tł. polskie: L. Nieścior, O różnych rodzajach złych myśli (BOK 26; Kraków: Wydawnictwo M, 2006).
Ewagriusz z Pontu, De oratione (PG 79, 1165a-1200); tł. polskie: „O modlitwie”, Pisma ascetyczne (tł. K. Bielawski; wstęp i oprac. L. Nieścior) (ŹM 18; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 1998) I, 246-277.
Ewagriusz z Pontu, Epistulae, tł. Polskie: „Listy Ewagriusza z Pontu”, Pisma ascetyczne (tł. A. Ziernicki – L. Nieścior; wstęp i oprac. L. Nieścior) (ŹM 18; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 1998) I, 110-200.
Ewagriusz z Pontu, Epistula fidei, w: Saint Basile. Lettres (red. i tł. Y. Courtonne) (Paris: Les Belles, 1957).
Ewagriusz z Pontu, Kephalaia Gnostica (red. P. Géhin), w: „Evagriana d’un manuscrit basilien (Vaticanus graecus 2028; olim Basilianus 67)”, Muséon 109 (1996) 64-65. (Crossref)
Ewagriusz z Pontu, Kephalaia Gnostica, fragmenty greckie: J. Muyldermans, Evagriana, 52-59; Id., À travers la tradition manuscrite d’Évagre le Pontique. Essai sur le manuscrits grecs conservés a la Bibliotheque Natinale de Paris (Louvain: Muséon, 1932) 73, 74, 85, 89, 93; I. Hausherr, „Nouveaux fragments grecs d’Évagre le Pontique”, Orientalia Christiana Periodica 5 (1939) 229-233; P. Géhin, „Evagriana d’un manuscrit basielien”, Muséon 109 (1966) 59-85, zwłaszcza s. 64-66. Wersja syryjska: Les six centuries des „Kephalaia gnostica” d’Évagre le Pontique. Édition critique de la version syriaque commune et édition d’une nouvelle version syriaque intégrale avec une double traduction francaise (red. A. Guillaumont) (PO 28,1; Paris: Firmin-Didot, 1958).
Ewagriusz z Pontu, „List do Anatola”, Traité pratique ou le moine (red. A. i C. Guillaumont) (SCh 170-171; Paris: Cerf, 1971) 483-495, tł. polskie: „List do Anatola”, Pisma ascetyczne (tł. E. Kędziorek; wstęp i oprac. L. Nieścior) (ŹM 18; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 1998) I, 203-205.
Ewagriusz z Pontu, „Practicus” , Traité pratique ou le moine (red. A. i C. Guillaumont) (SCh 170-171; Paris: Cerf, 1971) II, 497-713; tł. polskie: „O praktyce ascetycznej”, Pisma ascetyczne (tł. E. Kędziorek; wstęp i oprac. L. Nieścior) (ŹM 18; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 1998) I, 201-230.
Ewagriusz z Pontu, „Scholia in Proverbia”, Évagre le Pontique. „Scholies aux Proverbes” (red. P. Géhin) (SCh 340; Paris: Cerf, 1987).
Palladiusz, Historia Lausiaca, w: Palladio, La storia Lausiaca (red. G.J.M. Bartelink; wstęp i oprac. M. Starowieyski) (Milano: Fondazione Lorenzo Valla – Mondadori, 1975); tł. polskie: Palladiusz, Opowiadania dla Lausosa (Historia Lausiaca) (tł. S. Kalinkowski) (ŹM 12; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 1996).
Balthasar von H.U., „Metaphysik und Mystik des Evagrius Ponticus”, Zeitschrift für Askese und Mystik 3 (1965) 183-195.
Bunge G., „The «Spiritual Prayer»: On the Trynitarian Mystycism of Evagrius Pontus”, Monastic Studies 17 (1986) 191-208.
Bunge G., „Hénade ou Monade? Au sujet de deux notions centrales de la terminologie évagrienne”, Muséon 102 (1989) 69-91. (Crossref)
Bunge G., „Mysterium Unitatis. Der Gedanke der Einheit von Schöpfer und Geschöpf in
der evagrianischen Mystik”, Freiburger Zeitschrift für Philosophie und Theologie 36 (1989) 449-469.
Bunge G., „Modlitwa Ducha”, Ewagriusz z Pontu – Mistrz życia duchowego (tł. J. Bednarek – A. Jastrzębski – A. Ziernicki) (ŹM 19; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 1998) 133-161.
Bunge G., „Praktike, Physike und Theologike als Stufen der Erkenntnis bei Evagrios
Pontikos”, Ab Oriente et Occidente (Mt 8,11): Kirche aus Ost und West. Gedenkschrift für Wilhelm Nyssen (red. M. Schneider – W. Berschin) (St. Ottilien: EOS Verlag, 1996) 59-72.
Guillaumont A., „La vision de l’intellect par lui-même dans la mystique évagrienne”,
Mélanges de l’Université de Saint-Joseph 50 (1984) 255-262.
Guillaumont A., „Znaczenie słowa «serce» w starożytności”, tenże, U źródeł monastycyzmu
chrześcijańskiego (Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktyńskie, 2006) II, 13-82.
Harmless W. – Fitzgerald R.R., „The Sapphire Light of the Mind: The Skemmata of Evagrius
Ponticus”, Theological Studies 62 (2001) 498-529. (Crossref)
Hausherr I., „Le traité de l’oraison d’Évagre le Pontique (Pseudo-Nil)”, Revue d’Ascétique et de Mystique 15 (1934) 112-125.
Hausherr I., Les leçons d’un contemplatif. Le traité de l’oraison d’Évagre le Pontique (Paris: Beauchesne, 1960).
Konstantinovsky J., Evagrius Ponticus. The Making of a Gnostic (Farnham: Ashgate,
.
Misiarczyk L., Osiem logismoi w pismach Ewagriusza z Pontu (Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktyńskie, 2007).
Misiarczyk L., „Serce w nauce duchowej Ewagriusza z Pontu”, Studia Płockie 42 (2014) 55-
Nieścior L., Anachoreza w psimach Ewagriusza z Pontu (Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktyńskie, 2007).
Nieścior L., „Praktike jako walka ze złymi myślami w nauce Ewagriusza z Pontu”, Vox
Patrum 17 (1997) 105-113. (Crossref)
Stewart C., „«Imagless Prayer» and the Theological Vision of Evagrius Ponticus”, Journal of Early Christian Studies 9 (2001) 173-204. (Crossref)
Instytut Nauk Historycznych na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
License
The author(s) grant (s) to the Licensee a non-exclusive and royalty-free license in accordance with the provisions of the Appendix: LICENSE TO USE THE WORK
