"Umysł widzący swoje światło" w nauce duchowej Ewagriusza z Pontu
Leszek Misiarczyk
Instytut Nauk Historycznych na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie , PolskaAbstrakt
Ewagriusz z Pontu w swojej nauce duchowej przedstawia tzw. „modlitwę czystą”, która jest modlitwą nie tylko pozbawioną jakiegokolwiek kontaktu z rzeczami materialnymi, ale również z jakimkolwiek materialnym wyobrażeniem nous. Taki rodzaj głębokiej modlitwy jest jednocześnie źródłem poznania Boga. Umysł (nous), który osiąga stan tak głębokiego oczyszczenia podczas modlitwy doświadcza światła Bożego i widzi siebie jako świecący. Ewagriusz precyzuje, że umysł widzi siebie samego w kolorze szafiru lub nieba a niekiedy jako gwiazdę. Badacze jego pism od lat zastanawiają się czy według niego to światło pochodzi od samego umysłu czy też od Boga. Mnich z Pontu, jak się wydaje, łączy te dwa światła ze sobą uważając je jednak za oddzielone. Światło własne nous jest tylko odbiciem światła Bożego jak księżyc odbija światło słońca. Choć umysł nie jest źródłem swego światła, to jednak jego światło jest realne. W chwilach głębokiego duchowego zjednoczenia z Bogiem Jego światło oświeca ludzki nous i go przemienia w świecący i widzący światło.
Słowa kluczowe:
Ewagriusz z Pontu, umysł, światłoBibliografia
Ewagriusz z Pontu, „Antirrheticus”, Evagrius Ponticus (wersja syryjska) (red. W. Frankenberg) (Berlin: Weidmannsche Buchhandlung, 1912) 472-524; tł. polskie: „O sporze z myślami”, Pisma ascetyczne (tł. M. Grzelak et al.; wstęp i oprac. L. Nieścior) (ŹM 36; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 2005) II, 157-233.
Ewagriusz z Pontu, „Skemmata”, Evagriana. Extrait de la revue Le Muséon 44, augmenté de: Nouveaux fragments grecs inédits (red. J. Muyldermans) (Paris: Paul Geuthner, 1931) 37-68, 369-383; tł. polskie: „Rozważania”, Pisma ascetyczne (tł. M. Grzelak et al.; wstęp i oprac. L. Nieścior) (ŹM 36; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 2005) II, 245-152.
Ewagriusz z Pontu, „De malignis cogitationibus”, Évagre le Pontique. Sur les pensees (red. P. Géhin – C. Guillaumont – A. Gullaumont) (SCh 438; Paris: Cerf, 1998); tł. polskie: L. Nieścior, O różnych rodzajach złych myśli (BOK 26; Kraków: Wydawnictwo M, 2006).
Ewagriusz z Pontu, De oratione (PG 79, 1165a-1200); tł. polskie: „O modlitwie”, Pisma ascetyczne (tł. K. Bielawski; wstęp i oprac. L. Nieścior) (ŹM 18; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 1998) I, 246-277.
Ewagriusz z Pontu, Epistulae, tł. Polskie: „Listy Ewagriusza z Pontu”, Pisma ascetyczne (tł. A. Ziernicki – L. Nieścior; wstęp i oprac. L. Nieścior) (ŹM 18; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 1998) I, 110-200.
Ewagriusz z Pontu, Epistula fidei, w: Saint Basile. Lettres (red. i tł. Y. Courtonne) (Paris: Les Belles, 1957).
Ewagriusz z Pontu, Kephalaia Gnostica (red. P. Géhin), w: „Evagriana d’un manuscrit basilien (Vaticanus graecus 2028; olim Basilianus 67)”, Muséon 109 (1996) 64-65. (Crossref)
Ewagriusz z Pontu, Kephalaia Gnostica, fragmenty greckie: J. Muyldermans, Evagriana, 52-59; Id., À travers la tradition manuscrite d’Évagre le Pontique. Essai sur le manuscrits grecs conservés a la Bibliotheque Natinale de Paris (Louvain: Muséon, 1932) 73, 74, 85, 89, 93; I. Hausherr, „Nouveaux fragments grecs d’Évagre le Pontique”, Orientalia Christiana Periodica 5 (1939) 229-233; P. Géhin, „Evagriana d’un manuscrit basielien”, Muséon 109 (1966) 59-85, zwłaszcza s. 64-66. Wersja syryjska: Les six centuries des „Kephalaia gnostica” d’Évagre le Pontique. Édition critique de la version syriaque commune et édition d’une nouvelle version syriaque intégrale avec une double traduction francaise (red. A. Guillaumont) (PO 28,1; Paris: Firmin-Didot, 1958).
Ewagriusz z Pontu, „List do Anatola”, Traité pratique ou le moine (red. A. i C. Guillaumont) (SCh 170-171; Paris: Cerf, 1971) 483-495, tł. polskie: „List do Anatola”, Pisma ascetyczne (tł. E. Kędziorek; wstęp i oprac. L. Nieścior) (ŹM 18; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 1998) I, 203-205.
Ewagriusz z Pontu, „Practicus” , Traité pratique ou le moine (red. A. i C. Guillaumont) (SCh 170-171; Paris: Cerf, 1971) II, 497-713; tł. polskie: „O praktyce ascetycznej”, Pisma ascetyczne (tł. E. Kędziorek; wstęp i oprac. L. Nieścior) (ŹM 18; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 1998) I, 201-230.
Ewagriusz z Pontu, „Scholia in Proverbia”, Évagre le Pontique. „Scholies aux Proverbes” (red. P. Géhin) (SCh 340; Paris: Cerf, 1987).
Palladiusz, Historia Lausiaca, w: Palladio, La storia Lausiaca (red. G.J.M. Bartelink; wstęp i oprac. M. Starowieyski) (Milano: Fondazione Lorenzo Valla – Mondadori, 1975); tł. polskie: Palladiusz, Opowiadania dla Lausosa (Historia Lausiaca) (tł. S. Kalinkowski) (ŹM 12; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 1996).
Balthasar von H.U., „Metaphysik und Mystik des Evagrius Ponticus”, Zeitschrift für Askese und Mystik 3 (1965) 183-195.
Bunge G., „The «Spiritual Prayer»: On the Trynitarian Mystycism of Evagrius Pontus”, Monastic Studies 17 (1986) 191-208.
Bunge G., „Hénade ou Monade? Au sujet de deux notions centrales de la terminologie évagrienne”, Muséon 102 (1989) 69-91. (Crossref)
Bunge G., „Mysterium Unitatis. Der Gedanke der Einheit von Schöpfer und Geschöpf in
der evagrianischen Mystik”, Freiburger Zeitschrift für Philosophie und Theologie 36 (1989) 449-469.
Bunge G., „Modlitwa Ducha”, Ewagriusz z Pontu – Mistrz życia duchowego (tł. J. Bednarek – A. Jastrzębski – A. Ziernicki) (ŹM 19; Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktynów, 1998) 133-161.
Bunge G., „Praktike, Physike und Theologike als Stufen der Erkenntnis bei Evagrios
Pontikos”, Ab Oriente et Occidente (Mt 8,11): Kirche aus Ost und West. Gedenkschrift für Wilhelm Nyssen (red. M. Schneider – W. Berschin) (St. Ottilien: EOS Verlag, 1996) 59-72.
Guillaumont A., „La vision de l’intellect par lui-même dans la mystique évagrienne”,
Mélanges de l’Université de Saint-Joseph 50 (1984) 255-262.
Guillaumont A., „Znaczenie słowa «serce» w starożytności”, tenże, U źródeł monastycyzmu
chrześcijańskiego (Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktyńskie, 2006) II, 13-82.
Harmless W. – Fitzgerald R.R., „The Sapphire Light of the Mind: The Skemmata of Evagrius
Ponticus”, Theological Studies 62 (2001) 498-529. (Crossref)
Hausherr I., „Le traité de l’oraison d’Évagre le Pontique (Pseudo-Nil)”, Revue d’Ascétique et de Mystique 15 (1934) 112-125.
Hausherr I., Les leçons d’un contemplatif. Le traité de l’oraison d’Évagre le Pontique (Paris: Beauchesne, 1960).
Konstantinovsky J., Evagrius Ponticus. The Making of a Gnostic (Farnham: Ashgate,
.
Misiarczyk L., Osiem logismoi w pismach Ewagriusza z Pontu (Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktyńskie, 2007).
Misiarczyk L., „Serce w nauce duchowej Ewagriusza z Pontu”, Studia Płockie 42 (2014) 55-
Nieścior L., Anachoreza w psimach Ewagriusza z Pontu (Kraków – Tyniec: Wyd. Benedyktyńskie, 2007).
Nieścior L., „Praktike jako walka ze złymi myślami w nauce Ewagriusza z Pontu”, Vox
Patrum 17 (1997) 105-113. (Crossref)
Stewart C., „«Imagless Prayer» and the Theological Vision of Evagrius Ponticus”, Journal of Early Christian Studies 9 (2001) 173-204. (Crossref)
Instytut Nauk Historycznych na Wydziale Nauk Historycznych i Społecznych Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie
Licencja
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
