Sakralność życia w ciele w nauczaniu Jana Pawła II
Kazimierz Lubowicki
Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-8870-0252
Abstrakt
Na podstawie katechez środowych Jana Pawła II, poświęconych teologii ciała, artykuł ukazuje zasadnicze elementy etosu cielesności człowieka. Uwypukla nowatorskie podejście papieża, który zmienił perspektywę nauczania w tym względzie, i mówiąc o życiu małżeńskim, wychodzi nie od obowiązków i zasad, ani na nich nie poprzestaje, lecz ukazuje je jako wzniosłe powołanie do świętości, którego te obowiązki i zasady są konsekwencją. W sobie właściwy sposób „wypływa na głębię” i uczy wolności nie tyle „od”, co „do”. W trosce o realizm poznawczy punktem wyjścia tego nauczania uczynił Pismo Święte, gdzie, szczególnie w Księdze Rodzaju, odczytuje „Boży plan względem małżeństwa i rodziny”. Charakteryzując etos ciała, najpierw zwraca się uwagę na piękno ciała, ściśle związane z godnością człowieka, chociażby był on zmiażdżony chorobą i słabościami; piękno, wobec którego dojrzałą odpowiedzią wiary jest wzruszenie i zachwyt. Następnie omawia się dar płciowości, którą charakteryzuje jedność w różnorodności, bezwzględna równość oraz wzajemna komplementarność. Czystość ukazuje się w oryginalny sposób jako konsekwencję poczucia sacrum ludzkiego ciała. Odrzuca się manichejską pogardę dla ciała jako herezję obcą chrześcijaństwu. Ciało ludzkie nie może być podejrzane, ale wezwane. Wymownym znakiem powołania ciała do świętości jest fakt, że współżycie w ciele stanowi integralną część sakramentalnego znaku małżeństwa (ratum et consumatum).
Słowa kluczowe:
piękno, płciowość, czystość, manicheizm, sakramentalnośćBibliografia
von Balthasar, H.U., Theodramatik. II. Die Personen des Spiels. 2. Die Personen in Christus (Einsiedeln: Johannes 1978).
Barber, M., Katarzy (tł. R. Sudół; Warszawa: PIW 2004).
Biblia w przekładzie księdza Jakuba Wujka z 1599 r. (Warszawa: Vocatio 2004).
Bonetti, R., Mówić kocham ciałem i duszą (tł. M. Serejska-Wróbel; Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów 2003).
Evdokimov, P., Teologia della bellezza (Roma: Edizioni Paoline 1984).
Gałuszka, P., Karol Wojtyła i „Humanae vitae”. Wkład arcybiskupa krakowskiego i grupy polskich teologów w encyklikę Pawła VI (Warszawa: Muzeum Jana Pawła II i Prymasa Wyszyńskiego 2018).
Giovanni Paolo II, „Un mondo senza arte difficilmente si può aprire alla fede e all’amore [Homilia podczas Mszy dla artystów, Bruksela, 20 V 1985]”, Insegnamenti di Giovanni Paolo II (Città del Vaticano: LEV 1985) VIII/1, 1560–1569.
Gui, B., Księga inkwizycji (tł. M. Pawlik – J. Zychowicz; Kraków: WAM 2002).
Jan Paweł II, „Czystość jest wymaganiem miłości. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 3 XII 1980”, Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 169–173.
Jan Paweł II, „Dzięki sakramentowi ciała człowiek czuje się podmiotem świętości. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 20 II 1980”, Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 67–70.
Jan Paweł II, „Sens pojęć czystość i nieczystość. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 10 XII 1980”,
Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 173–176.
Jan Paweł II, „Manichejskie deformacje teologii ciała. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 15 X 1980”, Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa(Kraków: Wydawnictwo M 1999) 151–155.
Jan Paweł II, „Mistrzowie podejrzeń. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 29 X 1980”,
Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 158–162.
Jan Paweł II, „Podnieście oczy ku Jezusowi Chrystusowi. Orędzie do francuskiej młodzieży, 1 VI 1980”, Nauczanie papieskie (red. E. Weron – A. Jaroch; Poznań: Pallottinum 1985) III/1, 712–717.
Jan Paweł II, „Świadomość sensu ciała i pierwotna niewinność. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 30 I 1980”, Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 58–61.
Jan Paweł II, „Wartość ciała i płci według zamiaru Stwórcy. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 22 X 1980”, Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 155–158.
Jan Paweł II, Adhortacja Familiaris consortio (1981) (= FC).
Jan Paweł II, „Czystość – cnota i dar. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 18 III 1981”,
Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 197–200.
Jan Paweł II, „Pawłowy opis ludzkiego ciała. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 4 II 1981”,
Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 191–194.
Jan Paweł II, „Powołani zostaliście do wolności. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 14 I 1981”,
Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 185–188.
Jan Paweł II, „W świętości i we czci. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 28 I 1981”,
Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 188–191.
Jan Paweł II, „Zbezczeszczenie świątyni. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 11 II 1981”,
Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 194–197.
Jan Paweł II, „Humanizujcie medycynę miłując chorych. Przemówienie do uczestników zjazdu medycznego na temat terapii nowotworów, 25 II 1982”, Nauczanie papieskie (red. E. Weron – A. Jaroch; Poznań: Pallottinum 1996) V/1, 287–288.
Jan Paweł II, „Biorę ciebie za męża. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 5 I 1983”, Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 362–365.
Jan Paweł II, „Istota stworzona do nieskończoności. Katecheza podczas audiencji ogólnej,
XI 1983”, Nauczanie papieskie (red. E. Weron – A. Jaroch; Poznań: Pallottinum 1990) VI/2, 495–499.
Jan Paweł II, „Mowa ciała odczytana w prawdzie. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 12 I 1983”, Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 365–368.
Jan Paweł II, „Profetyczny charakter przysięgi małżeńskiej. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 19 I 1983”, Jan Paweł II, Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 369–371.
Jan Paweł II, „Profetyzm ciała. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 26 I 1983”, Jan Paweł II,
Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 372–374.
Jan Paweł II, List apostolski Salvifici doloris (1984) (= SD).
Jan Paweł II, Encyklika Dominum et Vivificantem (1986) (= DV).
Jan Paweł II, Mężczyzną i niewiastą stworzył ich. Odkupienie ciała a sakramentalność małżeństwa (Città del Vaticano: LEV 1986).
Jan Paweł II, Encyklika Redemptoris Mater (1987) (= RM).
Jan Paweł II, List apostolski Mulieris dignitatem (1988) (= MD).
Jan Paweł II, Encyklika Centessimus annus (1991) (= CA).
Jan Paweł II, „Godność i posłannictwo kobiety chrześcijańskiej. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 22 VI 1994”, Wierzę w Kościół (Città del Vaticano: LEV 1996) 433–436.
Jan Paweł II, „Kaplica Sykstyńska mówi o wielkości Boga. Przemówienie podczas odsłonięcia odrestaurowanego Sądu Ostatecznego Michała Anioła, 8 IV 1994”, L’Osservatore Romano 15/5 (1994) 32–34.
Jan Paweł II, „Miłość mężczyzny i kobiety. Rozważanie przed modlitwą niedzielną, 26 VI 1994”,
Anioł Pański z papieżem Janem Pawłem II (Città del Vaticano: LEV 1995) V, 359–361.
Jan Paweł II, „Rodzina – wspólnota podstawowa. Rozważanie przed modlitwą niedzielną,
VIII 1994”, Anioł Pański z papieżem Janem Pawłem II (Città del Vaticano: LEV 1995) V, 384–385.
Jan Paweł II, List do Kobiet (1995) (= LdK).
Jan Paweł II, „Maryja a powołanie kobiety. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 6 XII 1995”,
Jan Paweł II, Maryja w tajemnicy Chrystusa i Kościoła (Città del Vaticano: LEV 1998) 38–40.
Jan Paweł II, „Równość mężczyzny i kobiety. Rozważanie przed modlitwą niedzielną,
VI 1995”, Anioł Pański z papieżem Janem Pawłem II (Città del Vaticano: LEV 1998) VI, 107–108.
Jan Paweł II, „Przemówienie do uczestników Kongresu Teologów Europy Środkowowschodniej”,
Jan Paweł II, Pielgrzymki do Ojczyzny 1979, 1983, 1987, 1991, 1995, 1997. Przemówienia,
homilie (Kraków: Znak 1997) 825–826.
Jan Paweł II, „W trosce o godność kobiety. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 24 XI 1999”,
Jan Paweł II, W Imię Przenajświętszej Trójcy. Ku Wielkiemu Jubileuszowi Roku 2000 (Città del Vaticano: LEV 2002) 340–343.
Jan Paweł II, „Człowiek pożądliwości jest równocześnie człowiekiem wezwania”, Jan Paweł II,
Katechezy Ojca Świętego Jana Pawła II. Teologia małżeństwa (Kraków: Wydawnictwo M 1999) 374–376.
Jan Paweł II, „Duchowy wymiar wakacji. Rozważanie przed modlitwą niedzielną, 1 VIII 1999”,
L’Osservatore Romano 20/11 (1999) 39–40. (Crossref)
Jan Paweł II, „Dziękujmy za piękno stworzonego świata. Rozważanie przed modlitwą niedzielną, 11 VII 1999”, L’Osservatore Romano 20/11 (1999) 37–38.
Jan Paweł II, List do artystów (1999).
Jan Paweł II, „Piękno waszym powołaniem otrzymanym od Boga. Przemówienie podczas Jubileuszu Artystów, 18 II 2000”, L’Osservatore Romano 21/4 (2000) 28–29.
Jan Paweł II, „W leczeniu nie zapominajcie o duchowym potrzebach człowieka. Przemówienie podczas spotkania Ojca Świętego z lekarzami, 23 III 2002”, L’Osservatore Romano 23/5 (2002) 41.
Jan Paweł II, „Wymiar nadprzyrodzony związku małżeńskiego. Przemówienie do Trybunału Roty Rzymskiej, 30 I 2003”, L’Osservatore Romano 24/4 (2003) 47–49.
Jan Paweł II, „Boże piękno w dziełach człowieka. Przemówienie do uczestników IX Sesji Publicznej Akademii Papieskich, 9 XI 2004”, L’Osservatore Romano 26/2 (2005) 42–43.
Jan Paweł II, „Wcielenie – wkroczenie wieczności w czas. Katecheza podczas audiencji ogólnej, 10 XII 1997”, Jan Paweł II, W Imię Przenajświętszej Trójcy. Ku Wielkiemu Jubileuszowi Roku 2000 (Città del Vaticano: LEV 2002) 23–25.
Lasconi, T., Tajemnicza mowa ciała. Seksualność: wezwanie, spotkanie, dar (tł. A. Lis; Warszawa: Wydawnictwo Salezjańskie 2000).
Lubowicki, K., Kontekst teologiczny synodalnych dyskusji o małżeństwie i rodzinie (Wrocław: Wydawnictwo PWT 2020).
Nowak, A.J., Doświadczyć Boga w ciele (Wrocław: Wydawnictwo św. Antoniego 1994).
Quay, P.M., Chrześcijańskie znaczenie ludzkiej seksualności (tł. A. & S. Grzelakowie; Warszawa: IW Pax 1996).
Raineri, O. (oprac.), „L’Effigie di Maria Patto di Misericordia. Note per un Mariale Aethiopicum”, Ephemerides liturgicae 103 (1989) 92–109.
Rocchetta, C., Il sacramento della coppia. Saggio di teologia del matrimonio cristiano (Bologna: EDB 1996).
Sobór Watykański II, Konstytucja duszpasterska o Kościele w świecie współczesnym Gaudium et spes (1965).
Świeżawski, S., Przebłyski nadchodzącej epoki (Warszawa: Biblioteka „Więzi” 1998).
Wojtyła, K., „Nauka encykliki Humanae vitae o miłości”, Analecta Cracoviensia 1 (1969) 341–356. DOI: http://dx.doi.org/10.15633/acr.2713. (Crossref)
Wojtyła, K., „Antropologia encykliki Humanae vitae”, Analecta Cracoviensia 10 (1978) 9–27. DOI: http://dx.doi.org/10.15633/acr.2943. (Crossref)
Wojtyła, K., „Miłość jest moralnym fundamentem małżeństwa”, Teksty poznańskie (red. M. Jędraszewski; Poznań: Księgarnia św. Wojciecha 1997) 45–56.
Papieski Wydział Teologiczny we Wrocławiu
Kazimierz Lubowicki OMI, ur. w 1958, prof. dr hab. nauk teologicznych, kierownik Katedry Teologii Małżeństwa i Rodziny PWT we Wrocławiu, założyciel i duszpasterz Wspólnoty Rodzin Katolickich „Umiłowany i umiłowana” (1992), prorektor ds. naukowo-dydaktycznych PWT (2010-2014), sekretarz Rady Konferencji Episkopatu Polski ds. Apostolstwa Świeckich (2012-2020). Ekspert KEP podczas synodu o małżeństwie i rodzinie (2015). Recenzent dorobku naukowego kard. Müllera, prefekta Kongregacji Nauki Wiary, w postępowaniu o nadanie mu doktoratu honoris causa przez PWT we Wrocławiu (2015). Absolwent teologii duchowości na Teresianum w Rzymie (1985–1990). Autor rozprawy habilitacyjnej Duchowość małżeńska w nauczaniu Jana Pawła II (2005) oraz książki profesorskiej Elementy duchowości w liturgicznych obrzędach sakramentu małżeństwa w Kościele Zachodnim (2012). Ostatnio opublikował 700-stronicowe studium Kontekst teologiczny synodalnych dyskusji o małżeństwie i rodzinie (2020) oraz Podstawy katolickiego myślenia o małżeństwie (2022)
https://orcid.org/0000-0001-8870-0252Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
