Średniowieczne "clausulae" różańcowe i ich teologiczna treść
Janusz Lekan
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-9589-9631
Abstrakt
Celem tej refleksji teologicznej jest skupienie się na jednej z form kultu maryjnego, jaką jest różaniec. Modlitwa ta, znana od wieków, posiada bogate znaczenie teologiczne – wprowadza w misterium zbawienia (doktryna) i stanowi rodzaj modlitwy medytacyjnej (duchowość). Jest modlitwą, która potrzebuje również odnowy, do czego zachęca papież Paweł VI w adhortacji Marialis cultus. Jedną z dróg odnowy tej modlitwy mogą stać się średniowieczne formy klauzuli różańcowych. Zanim jednak zostanie ukazany historyczny i teologiczny kontekst jej powstania, trzeba wskazać na naturę kultu maryjnego i jego miejsce w pobożności chrześcijańskiej. Po omówieniu kontekstu historyczno-teologicznego powstawania klauzul i roli Dominika z Prus w tym procesie, zechcemy podkreślić aktualność tej modlitwy, wskazując na jej bogactwo teologiczne – wartość biblijną i kontemplacyjną. Różaniec klauzulowy ma również wartość ekumeniczną, gdyż ta forma modlitwy posiada ściśle biblijne korzenie, zawiera bowiem Pozdrowienie anielskie, opisane w Ewangelii św. Łukasza i odniesienie do tajemnic zbawienia dokonanego przez Jezusa Chrystusa. Jest także odpowiedzią na modę medytacji religii Wschodu.
Słowa kluczowe:
Chrystus, Maryja, różaniec, kult maryjny, Dominik z Prus, Adolf z Essen, klauzule, kontemplacja, Marialis cultusBibliografia
Balthasar, Hans Urs von. 1998. Medytacja chrześcijańska. Translated by Wiesław Szymona. Poznań: W drodze.
Bartnik, Czesław Stanisław. 2003. Dogmatyka katolicka. Vol. 2. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Beinert, Wolfgang, ed. 1992. Cześć Maryi dzisiaj: Propozycje pastoralne. Translated by Marek Węcławski. Theotokos 3. Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów.
Beinert, Wolfgang. 1993. Drogi i bezdroża mariologii. Translated by Juliusz Zychowicz. Biblioteka Maryjna 12. Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów.
Benedykt XVI. 2010. Adhortacja apostolska Verbum Domini. (= VD).
Blachnicki, Franciszek. 1978. “Oazowy różaniec.” Domowy Kościół: List miesięczny do wspólnot rodzinnych Ruchu Światło-Życie 15.
Chélini, Jean. 1995. Dzieje religijności w Europie Zachodniej w średniowieczu. Translated by Irena Wyrzykowska and Małgorzata Wyrzykowska. Warszawa: Pax.
Delius, Walter. 1963. Geschichte der Marienverehrung. München: Reinhardt.
Dominicus de Prussia. 2010. Liber experientiae. Vol. 1. Analecta Cartusiana 283.1. Salzburg: Institut für Anglistik und Amerikanistik, Universität Salzburg.
Dominicus de Prussia. 2013. Liber experientiae. Vol. 2. Analecta Cartusiana 283.2. Salzburg: Institut für Anglistik und Amerikanistik, Universität Salzburg.
Francisco. 2021. “Liberar la figura de María de la influencia de las mafias: Carta del Papa Francisco a la Pontificia Academia Mariana Internacional,” https://www.vaticannews.va/es/papa/news/2020-08/papa-francisco-carta-para-liberar-virgen-maria-mafias.html.
Górski, Karol. 1986. Zarys dziejów duchowości w Polsce. Kraków: Znak.
Jan Paweł II. 2002. List apostolskim Rosarium Virginis Mariae.
Jaromin, Joanna, Adam Dynak, Michał Baranowski, and Waldemar Linke. 2020. Różaniec odmawiany z Biblią: Biblia medytowana z różańcem. Warszawa: Kontras.
Klinkhammer, Karl Joseph. 1972. Adolf von Essen und seine Werke: Rosenkranz in der geschichtlichen Situation seiner Entstehung und in seinem bleibenden Anliegen, eine Quelleforschung. Frankfurter Theologische Studien 13. Frankfurt am Main: Knecht.
Kongregacja ds. Kultu Bożego i Dyscypliny Sakramentów. 2001. Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii. (= DPLL), https://liturgista.pl/?page=liturgy_norms&content=document&label= 200112-17-C-KKB-DPLL.
Kongregacja Nauki Wiary. 1989. List do biskupów Kościoła katolickiego o niektórych aspektach medytacji chrześcijańskiej Orationis formas. https://www.vatican.va/roman_curia/congregations/cfaith/documents/rc_con_cfaith_doc_19891015_meditazione-cristiana_pl.html.
Kudasiewicz, Józef. 2002. Biblijna droga pobożności maryjnej. Z Biblią w Trzecie Tysiąclecie. Kielce: Jedność.
Lekan, Janusz. 2020. Matka uczniów Chrystusa: Studia mariologiczne. Poznań: Pallottinum.
Łaszewski, Wincenty. 2016. Wszystko o Różańcu, który może wszystko: Historia, święci, cuda, krucjaty. Warszawa: Fronda.
Madeja, Stanisław. 2004. “Główne linie teologiczne Dyrektorium o pobożności ludowej i liturgii.” Seminare 20:135–44. (Crossref)
Papieska Międzynarodowa Akademia Maryjna. 2008. “Matka Boże w badaniach teologicznych i w nauczaniu.” Salvatoris Mater 10 (1): 343–44. (= PMAM).
Paweł VI. 1974. Adhortacja apostolska Marialis cultus. (= MC).
Piotrowski, Piotr. 2021. “Pomorski reformator Różańca,” accessed October 21, 2021. https://gdansk.gosc.pl/doc/7176702.Pomorski-reformator-Rozanca.
Pius XII. 1946. “Epistulae. Philippinas Insulas. Ad Excmum P. D. Michaelem O’Doherty, Archiepiscopum Manilensem, ob Marialem Conventum tertio vertente saeculo a parta victoria « La Naval » celebrandum.” Acta Apostolicae Sedis 38:417–20.
“Różaniec – Klauzule Dominika z Prus.” 2016, accessed January 13, 2016. http://www.aniolbeskidow.pl/index.php/radio/modlitwy/rozaniec?start=2.
Scheffczyk, Leo. 2004. Maryja: Matka i Towarzyszka Chrystusa: Podręcznik mariologii. Translated by Joanna Tumielewicz. Kraków: Wydawnictwo M.
Scherschel, Rainer. 1982. Der Rosenkranz – das Jesusgebet das Westens. 2nd ed. Freiburg: Herder.
Siemieniewski, Andrzej, and Mirosław Kiwka. 2013. Chrześcijańska medytacja monologiczna: Źródła i aktualne pytania. De Fratrum Nostrorum Consilio. Wrocław: Tum.
Słomka, Walerian. 2002. “Jezus Chrystus.” In Leksykon duchowości katolickiej, edited by Marek Chmielewski, 376–78. Lublin: Wydawnictwo M.
Sobór Watykański II. 1965. Konstytucja dogmatyczna o Kościele Lumen gentium. (= KK).
Stinissen, Wilfrid. 2000. Ani joga, ani zen: Chrześcijańska medytacja głębi. Translated by Justyna Iwaszkiewicz. Poznań: W drodze.
Swend, Daniel. 2002. “Akt religijny.” In Leksykon teologii fundamentalnej, edited by Marian Rusecki, Krzysztof Kaucha, Ireneusz Sławomir Ledwoń, and Jacenty Mastej, 40–47. Lublin: Wydawnictwo M.
Szulc, Alicja. 2007. “Homo religiosus późnego średniowiecza. Bernardyński model dewocji masowej.” PhD diss., Uniwersytet Adama Mickiewicza.
Towarek, Piotr. 2021. “Modlitwa ‘Sub Tuum praesidium’: czas powstania, miejsce w liturgii oraz recepcja w kulturze muzycznej. Zarys problematyki.” Vox Patrum 80:239–68. https://doi.org/10.31743/vp.12929. (Crossref)
Wichowa, Maria. 2016. “Exhortatio ad paenitentiam Dominika z Prus (kartuza, 1382–1460) i dwie parafrazy tego dzieła w literaturze polskiej XVII wieku. Trzy nieznane utwory ze zbiorów Biblioteki Jagiellońskiej.” Biuletyn Biblioteki Jagiellońskiej 66:155–75.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Ks. dr hab. Janusz Lekan, prof. KUL, kierownik katedry Chrystologii i Personalizmu Chrześcijańskiego. Publikacje: Matka uczniów Chrystusa, Poznań: Pallottinum 2020; „María - fruto perfecto de la creación, en la reflexión de la mariología polaca posconciliar”, Forum Teologiczne 21 (2020) 49-70; „Catholic Religious Practices Questionnaire (CRPQ): Construction and Analysis of Psychometric Properties”, Religions 2022, 13(12), 1203. Zainteresowania badawcze: chrystologia, mariologia, eklezjologia, charytologia. Redaktor naczelny periodyku dogmatyków polskich „Teologia w Polsce”.
https://orcid.org/0000-0002-9589-9631
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
