Mariologia Franciszka Petrarki w pieśni "Vergine bella, che di sol vestita"
Das Gedicht Vergine bella, che di sol vestita von Francesco Petrarca
Piotr Tadeusz Waszkiewicz
Szkoła Główna Mikołaja Kopernika , Polskahttps://orcid.org/0009-0005-7281-1392
Abstrakt
Petrarka często jest przeciwstawiany „Boskiemu Poecie”, Dantemu; jego poezja skupia się na figurze Laury oraz na miłości do niej, tym samym odchodząc od teocentryzmu średniowiecznego. Żyjący na granicy dwóch epok Petrarka wytyczał jednak pewne trendy nie tylko literackie, ale również teologiczne. Jego zbiór poezji wieńczy pieśń będąca mariologiczną perłą poezji średniowiecznej. Niniejszy artykuł pragnie pochylić się nad teologicznym aspektem poezji Petrarki w pieśni Vergine bella, che di sol vestita, próbując odkryć, jakim teologiem – i mariologiem – był Petrarka. Szczególnie ważne jest pytanie, czy jego maryjna pieśń jest odejściem od jego wcześniejszej perspektywy antropocentrycznej i ziemskiej oraz w konsekwencji, czy dzieło to stanowi polemikę, czy raczej punkt spotkania z Dantem. Odpowiedzi na te pytania służy poznanie prawdopodobnego kontekstu powstania Vergine bella, oraz przede wszystkim analiza wybranych wezwań pieśni, pozwalająca odkryć nawiązania do autorów wcześniejszych (od epoki patrystycznej po Franciszka z Asyżu i Dantego) oraz oryginalny wkład samego Petrarki, który – fundamentalnie wierny swojemu podejściu antropocentrycznemu – dostrzega w Maryi „Dziewicę ludzką” i szczególnie litościwą wobec ludzkiej nędzy. To właśnie tytuł Vergine humana wydaje się stanowić najbardziej oryginalną nutę mariologii Petrarki, a zarazem interesujący punkt jego wyjścia naprzeciw Dantemu.
Słowa kluczowe:
Petrarca Francesco, średniowieczna poezja maryjna, poezja włoska w XIV w., renesans, mariologia, antropocentryzmBibliografia
Primary literature
Petrarca, Francesco. 1883. “Vergine bella.” In Il Canzoniere di Francesco Petrarca, riveduto nel testo e commentato da G. A. Scartazzini, 298–303. Leipzig: Brockhaus.
Secondary literature
Arturo da Carmignano. 1960–1963. San Lorenzo da Brindisi: Dottore della Chiesa universale. 5 vols. Miscellanea Laurentiana 4. Venezia-Mestre: Curia Provinciale dei Frati Minori Cappuccini.
Bernard z Clairvaux. 2000. Kazania o Najświętszej Maryi Pannie. Translated by Ildefons Bobicz. Biblioteczka Mistrzów Kaznodziejstwa. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Viator.
Carducci, Giosuè. 1874. Presso la tomba di Francesco Petrarca in Arquà il XVIII luglio MDCCCLXXIV discorso. Livorno: tipografia di Franc. Vigo.
Cecchi, Paolo. 2005. “La fortuna musicale della ’Canzone alla Vergine’ petrarchesca e il primo madrigale spirituale.” In Petrarca in musica: Atti del Convegno Internazionale di Studi (VII Centenario della nascita di Francesco Petrarca, Arezzo, 18–20 marzo 2004), edited by Andrea Chegai and Cecilia Luzzi, 247–92. Lucca: LIM.
Ciccarelli, Marziano. 1959. I capisaldi della spiritualità francescana. Benevento: [s.n.]; Monza: Tipografia Monzese.
Colli, Ilario. n.d. “Dante and Petrarch: Last of the Old, First of the New,” accessed February 26, 2024. https://ilariocolli.com/articles/dante-and-petrarch-the-last-of-the-old-the-first-of-the-new. Comunità di Bose, ed. 2000. Maria: Testi teologici e spirituali dal I al XX secolo. Milano: Mondadori.
De Giovanni, Neria, ed. 2002. “Letteratura Mariana italiana.” In Poesia e prosa letteraria, vol. 8 of Testi mariani del Secondo Millenio, edited by Ferdinando Castelli, 35–270. Roma: Città Nuova.
Di Ciaccia, Francesco. 2016. “Teologia ed esistenza nella Canzone ‘Vergine bella’ di F. Petrarca.” Literary 12. Accessed February 26, 2024. www.literary.it/dati/d/di_ciaccia_fra/teologia_ed_esistenza_nella_canz.html.
Garrigou-Lagrange, Reginald. 2014. Trzy okresy życia wewnętrznego wstępem do życia w niebie. 4th ed. Translated by Teresa Landy. Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów.
Grzybowski, Jacek. 2015. Cosmological and Philosophical World of Dante Alighieri: The Divine Comedy as a Medieval Vision of the Universe. European Studies in Theology, Philosophy and History of Religions 9. Frankfurt am Main: Lang.
Hauke, Manfred. 2008. Introduzione alla mariologia. Lugano: Eupress.
Larrañaga, Ignacio. 1996. Milczenie Maryi. Translated by Marta Szafrańska-Brandt. Biblioteka Maryjna. Służebnica Pańska 1. Warszawa: Wydawnictwo Księży Marianów.
Laurentius a Brundusio. 1928. Mariale. Opera Omnia 1. Patavii: Ex Officina Typographica Seminarii.
Manelli, Stefano Maria. 2014. La mariologia nella storia della salvezza: sintesi storico-teologica. Frigento: Casa Mariana.
Maritain, Jacques. 1948. Distinguer pour unir ou Les degrés du savoir: nouvelle edition, revue et augmentée. Paris: Desclée De Brouwer et Cie.
Petrarka. 1881. “Canzona XXIX.” Trans. Felicjan Faleński. In Felicyana przekład pieśni Petrarki objaśnieniami i przypisami opatrzony, 294–98. Warszawa: drukarnia Józefa Sikorskiego.
Pompei, Alfonso. 2004. “Mariologia.” In Manual de Teología franciscana, edited by José Antonio Merino and Francisco Martínez Fresneda. Madrid: 251–322.
Prejs, Roland, and Zdzisław Kijas, eds. 2005. Źródła franciszkańskie. Kraków: Bratni Zew.
Roschini, Gabriele Maria. 1951. La mariologia di S. Lorenzo da Brindisi. Miscellanea Laurentiana 2. Padova: Gregoriana.
Sawicki, Stefan, and Piotr Nowaczyński, eds. 1983. Polska liryka religijna. Religijne Tradycje Literatury Polskiej 1. Lublin: TN KUL.
Szymik, Jerzy. 1994. W poszukiwaniu teologicznej głębi literatury: literatura piękna jako locus theologicus. Katowice: Księgarnia św. Jacka.
Szymik, Jerzy. 1992–1993. “Relacja ‘teologia – literatura piękna’ we współczesnej refleksji metodologicznej.” Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 25–26:171–77.
Trapp, J. B. 2001. “Petrarch’s Laura: The Portraiture of an Imaginary Beloved.” Journal of the Warburg and Courtauld Institutes 64 (1): 55–192. https://doi.org/10.2307/751561. (Crossref)
“Vergine Bella che di sol vestita.” n.d. Accessed February 26, 2024. www.latheotokos.it/modules.php?name=Encyclopedia&op=content&tid=6039.
“Wezwanie do N. Maryi Panny: Śpiew Petrarki po śmierci Laury.” 1842. Biblioteka Warszawska: Pismo poświęcone naukom, sztukom i przemysłowi, no. 1, 659–63.
Wilkins, Ernest H. 1948. “The Evolution of the Canzoniere of Petrarch.” PMLA/Publications of the Modern Language Association of America 63 (2): 412–55. https://doi.org/10.2307/459424. (Crossref)
Szkoła Główna Mikołaja Kopernika
Piotr Tadeusz Waszkiewicz (o. Wawrzyniec Maria) - katolicki kapłan, administrator węgierskojęzycznej parafii na Słowacji. Magister informacji naukowej i bibliotekoznawstwa, doktorant w Kolegium Filozofii i Teologii Szkoły Głównej Mikołaja Kopernika. Autor książek, w tym biografii św. Wawrzyńca z Brindisi (Bosy Generał, Kraków 2023) oraz Marii Gaetany Agnesi (Piękna dusza, Kraków 2017). Interesuje się mariologią, zwłaszcza epoki potrydenckiej.
https://orcid.org/0009-0005-7281-1392
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
