„Cóż ci uczyniłam, żeś mnie zbił już trzy razy?” (Lb 22,28). O tym jak oślica przemówiła do pogańskiego proroka
Anna Kuśmirek
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Wydział Teologiczny , PolskaAbstrakt
Wśród osłów, które występują w tekstach biblijnych, wyjątkowe miejsce zajmuje oślica Balaama. Artykuł podejmuje próbę ukazania funkcji, jaką odgrywa ona w opowiadaniu o pogańskim proroku. Przemawia ona bowiem nie tylko ludzkim głosem, ale też widzi więcej niż sam Balaam, słynny pogański prorok. Znaczenie tego zwierzęcia w narracji o Balaamie zostało przedstawione w kontekście jego codziennej roli w Biblii, a także jako motywu literackiego zarówno w Biblii, jak i w literaturze pozabiblijnej. Zarówno z literatury porównawczej, jak i analizy fragmentu Lb 22,21-35 wynika, że ironia sytuacyjna związana z oślicą i jej zachowaniem ma charakter formy interpretacyjnej przekazu biblijnego. Jej rolą jest wzmocnienie tego przekazu. Słynny pogański widzący zostaje wyśmiany, ten, który ma widzieć, pozostaje ślepy na wolę Bożą. To zwierzę widzi anioła Pańskiego na ścieżce wróżbity, a nie on sam. To oślica trzykrotnie próbuje zatrzymać Balaama, ale ten ją bije, choć była mu zawsze posłuszna. Nie ma wątpliwości, że zachowanie swej oślicy Balaam odbiera jako przejaw jej głupoty i uporu w ścisłym tego słowa znaczeniu. Dopiero interwencja YHWH, który otwiera mu oczy, sprawia, że prorok widzi anioła (Lb 22,21-35). Zawarta w tym opowiadaniu ironia spełniła swoje zadanie. Świadczą o tym między innymi tłumaczenia targumów. Echo tej ironicznej interpretacji znajduje się w Drugim Liście św. Piotra. Autor tego pisma trafnie przypomina rolę oślicy, która „przemówiła ludzkim głosem i powstrzymała głupotę proroka” (2,16).
Słowa kluczowe:
zwierzęta, oślica, Balaam, Księga Liczb 22, 21-35, ironiaBibliografia
Ashley T.R., The Book of Numbers (NICOT; Grand Rapids, MI: Eerdmans 1993).
Budd P.J., Numbers (Word Biblical Commentary 5; Waco, TX: Word Books 1984).
Davies, P.T. „Animal Imagery”, Dictionary of the Old Testament: Wisdom, Poetry & Writings (red. T. Longman III – P. Enns) (Downers Grove, IL – Nottingham: IVP Academic / Inter-Varsity Press 2008) 13-20.
Feldman L.H. Studies in Josephus' Rewritten Bible (Supplements to the Journal for the Study of Judaism 58; Leiden: Brill 1998). (Crossref)
Gray G.B., Numbers (ICC; Edinburgh: T. & T. Clark 1903).
In der Smitten W.T., „חֲמוֹר”, Theological Dictionary of the Old Testament (red. G. Johannes Botterweck – Helmer Ringgren) (Grand Rapids, MI – Cambridge: Eerdmans 1980) IV, 466-470.
Fedrus, Bajki Ezopowe (przeł. i oprac. P. Gruszka) (Gdańsk: Gdańskie Towarzystwo Naukowe 1999).
Jaroszyński C., Bajki Ezopowe (Warszawa: Wydawnictwo Sióstr Loretanek 2001).
Jenks A.W., The Elohist and North Israelite Traditions (SBLMS 22; Missoula, MT: Scholars 1977).
Karamucka M., „Nulla est gloria praeterire asellos. Wizerunek osła w kulturze i literaturze starożytnej Grecji i Rzymu”, Symbolae Philologorum Posnaniensium. Graecae et Latinae XXI/2 (2011) 95-108.
Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury (Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy 2003).
Kubiś A., „Drzewo figowe, osioł i woda żywa. Rola Księgi Zachariasza w Ewangelii Janowej”, Resovia Sacra 22 (2015) 211-236.
Kuśmirek A., Balaam i jego wyrocznie (Lb 22–24) w tradycji targumicznej (RiSB 22; Warszawa: Vocatio 2011).
Levine B.A., Numbers 21–36. A New Translation with Introduction and Commentary (Anchor Bible 4B; New York – London: Doubleday 2000). (Crossref)
Marcus D., From Balaam to Jonah: Anti-prophetic Satire in the Hebrew Bible (BJS 301; Atlanta: Scholars Press 1995).
Milgrom J., Numbers (Philadelphia, PA: The Jewish Publication Society 1990).
Noth M., Numbers: A Commentary (trans. James D. Martin) (OTL; Philadelphia, PA: The Westminster Press 1968).
Rouillard H., La pericope de Balaam (Nombres 22–24): La prose et lex “oracles” (Etudes bibliques, Nouvelle serie 4; Paris: Lecoffre J. Gabalda 1985).
Savran G., „Beastly Speech: Intertextuality, Balaam's Ass and the Garden of Eden”, Journal for the Study of the Old Testament 64 (1994) 33-55. (Crossref)
Silva M. – Tenney C.M., The Zondervan Encyclopedia of the Bible, A-C (Grand Rapids, MI: The Zondervan Corporation 2009).
Way K.C, „Animals in the Prophetic World: Literary Reflections on Numbers 22 and 1 Kings 13”, Journal for the Study of the Old Testament 34/1 (2009) 47-62. (Crossref)
Way K.C., „Assessing Sacred Asses: Bronze Age Donkey Burials in the Near East”, Levant 42/2 (2010) 210-225. (Crossref)
Way K.C., „Balaam’s Hobby-Horse The Animal Motif in the Balaam Traditions”, Ugarit Forschungen 37 (2005) 679-693.
Way K.C., „Donkey Domain: Zechariah 9:9 and Lexical Semantics”, Journal of Biblical Literature 129/1 (2010) 105-114. (Crossref)
Way K.C., Donkeys in the Biblical World Ceremony and Symbol (HACL 2; Winona Lake, IN: Eisebrauns 2011). (Crossref)
Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Wydział Teologiczny
Licencja
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
