Ukrainian religious migration as a challenge to ecumenism in Poland
Abstrakt
This article analyzes how military migration from Ukraine has changed the religious field in Poland. The author examines the impact of a large number of Ukrainian Christians of different denominations on the transformation of interchurch relations in Polish churches and their rethinking of confessional identity and pastoral approaches. The article examines the church environment of the three main denominations: Catholicism, Orthodoxy, and Protestantism. The research method used includes eleven semi-structured interviews with clergy and theologians of different denominations, as well as discourse analysis of church documents and media. As a result, new modes of ecumenical interaction have been identified: from institutional dialogue to practical concelebration and humanitarian cooperation. Military migration has become a catalyst for changes in Polish ecumenism from formal diplomacy to solidarity action. This experience demonstrates that in times of war, ecumenism ceases to be only a theological concept and becomes a tool for responding to social challenges.
Słowa kluczowe:
ecumenism, religious migration, Ukrainian churches in Poland, interchurch dialogue, war in Ukraine, religious field in PolandInstytucje wspierające:
This article was produced with the support of the Juliusz Mieroszewski Center for Dialogue. It presents part of the research conducted by the author between November 2024 and April 2025, funded by the Center’s scholarship under the “Badaj w Polsce” Fellowship ProgramBibliografia
Batruch, Stefan, clergyman of the Greek-Catholic Church, president of the Foundation for the Spiritual Culture of the Borderlands, and pastor of the Greek-Catholic parish in Lublin. 2024. Interview by Oleksandr Dobroier, December 2024. Unpublished.
Bieliński, Paweł. 2023. “Wojna w Ukrainie sprawiła, że kwestia ekumenizmu jest paląca.” Więź.pl (website) (January 17, 2023). Accessed March 8, 2025. https://wiez.pl/2023/01/17/wojna-w-ukrainie-sprawila-ze-kwestia-ekumenizmu-jest-palaca/.
Blaza, Marek. 2022. “Proces autokefalizacji Kościoła prawosławnego w Ukrainie od Konstantynopola i Moskwy.” Studia Bobolanum 33 (4): 5–30. https://doi.org/10.5604/01.3001.0016.1445.
Bortnyk, Sergii. 2022. “Church and Exclusivism in Ukrainian Orthodoxy.” In Orthodoxy in Two Manifestations? The Conflict in Ukraine as Expression of a Fault Line in World Orthodoxy, edited by Thomas Bremer, Alfons Brüning, and Nadieszda Kizenko, 259–85. Erfurter Studien zur Kulturgeschichte des Orthodoxen Christentums 21. Berlin: Lang.
Cherenkov, Mykhailo. 2017. Vidkrytyi protestantyzm. Kyiv: Vidkrytyj Pravoslavnyj Universytet Svjatoï Sofiï-Premudrosti.
Dobroier, Oleksandr. 2024. “Rol’ teolohichnoho dialohu na shliakhu do yednosti khrystyi︠a︡n.” Bohomysliie 34 (3): 78–92.
Dobroyer, Aleksander. 2010. “‘Rosyjski świat’ Patriarchy Cyryla.” Kultura Enter 8 (25).
Dobroyer, Alexander. 2019. “The Fall of the ‘Third Rome.’” Aspen Institute Central Europe (June 6, 2019). Accessed March 8, 2025. https://www.aspeninstitutece.org/article/2019/fall-third-rome/.
Gądecki, Stanisław. 2022. “Niegodziwe działanie antychrześcijańskie.” Wiadomosci.wp.pl (website) (January 24, 2022). Accessed December 6, 2025. https://wiadomosci.wp.pl/abp-gadecki-niegodziwe-dzialanie-antychrzescijanskie-6740835315485184a.
Giemza, Grzegorz, clergyman of the Evangelical Lutheran Church, director of the Polish Ecumenical Council, co-chairman of the group “Reconciliation in Europe: Challenges for the Churches in Poland, Germany, Belarus, and Ukraine.” 2024. Interview by Oleksandr Dobroier, February 2025. Unpublished.
Giemza, Grzegorz, clergyman of the Evangelical Lutheran Church, director of the Polish Ecumenical Council, and co-chair of the group “Reconciliation in Europe: Challenges for the Churches in Poland, Germany, Belarus, and Ukraine.” 2025. Interview by Oleksandr Dobroier, February 2025. Unpublished.
Glaeser, Zygfryd. 2016. “Proiekt ‘Prymyrennia u Yevropi’ – suspil’ni aspekty prymyrennia.” In Shliakh do maibutnoho cherez prymyrennia: Materialy konferentsii, Kharkiv – Kyiv, 10–12 lystopada 2015 roku, Komisiia UHKTs u spravakh spryiannia yednosti khrystyian, 40–55. Lviv: Koleso.
Glaeser, Zygfryd. 2021. “Zaluchennia Tserkov’ Pol’shchi do spravy prymyrennia v Yevropi: Pryklady spil’noho svidchennia.” In Stratehii prymyrennia: Rol’ Tserkov’ v Ukraini, edited by Serhii Bortnyk, 37–64. Kyiv: Ridzhy.
Głodek, Marek, President of the Council of the Baptist Church in the Republic of Poland, Warsaw. 2025. Interview by Oleksandr Dobroier, April 2025. Unpublished.
GUS (Główny Urząd Statystyczny [Statistics Poland]). 2022. Wyznania religijne w Polsce w latach 2019–2021. Warszawa: Główny Urząd Statystyczny.
Kałużny, Tadeusz. 2019. “Między Konstantynopolem a Moskwą: Korzenie sporu wokół ukraińskiej autokefalii.” Sympozjum 23 (1): 194–99. https://doi.org/10.4467/25443283SYM.19.011.10640. (Crossref)
Kantyka, Przemysław. 2010. “Dialog ekumeniczny.” Studia Nauk Teologicznych 5:187–97. https://doi.org/10.24425/snt.2010.112724. (Crossref)
KEP (Konferencja Episkopatu Polski [Polish Bishops’ Conference]). 2022. Pro memoria dotyczące posług religijnych udzielanych wiernym z Kościołów i Wspólnot kościelnych niemających pełnej wspólnoty z Kościołem katolickim. Accessed February 15, 2025. https://episkopat.pl/doc/188064.pro-memoria-dotyczace-poslug-religijnych-udzielanych-wiernym-z-kosciolow-i-wspolnot-koscielnych-niemajacych-pelnej-wspolnoty-z-kosciolem-katolickim.
Kovalenko, Heorhii (Yurii). 2018. “Vidkryte Pravoslav’ia yak alternatyva i perspektyva.” Ukrains’ke Reliihiieznavstvo 86:48–57. (Crossref)
Kyivskyi Mizhnarodnyi Instytut Sotsiolohii. 2022. Dynamika relihiinoi samoidentyfikatsii naselennia Ukrainy: Rezultat telefonnoho opytuvannia, provedenoho 6–20 lypnia 2022 roku. (= KMIS 2022). Accessed March 26, 2025. https://www.kiis.com.ua/?lang=ukr&cat=reports&id=1129&page=1.
Leonkiewicz, Łukasz, clergyman of the Polish Autocephalous Orthodox Church, member of the group “Reconciliation in Europe: Tasks for the Churches in Poland, Germany, Belarus, and Ukraine.” 2024. Interview by Oleksandr Dobroier, November 2024. Unpublished.
Liszkowska, Dominika. 2023. “Procesy sekurytyzacji i desekurytyzacji migracji w Polsce w kontekście migracji z Ukrainy po wybuchu wojny rosyjsko-ukraińskiej (2022).” Sprawy Międzynarodowe 75 (2): 89–112. https://doi.org/10.35757/SM.2023.76.2.06. (Crossref)
Lubicz Miszewski, Michał. 2023. “Imigranci z Ukrainy w życiu kościołów i związków wyznaniowych we Wrocławiu.” Studia z Dziejów Rosji i Europy Środkowo-Wschodniej 58 (1): 155–80. https://doi.org/10.12775/SDR.2023.1.08. (Crossref)
Mazurkiewicz, Łukasz, and Grzegorz Sygnowski. 2025. Polacy o Ukrainie i stosunkach polsko-ukraińskich: Ile zmiany, ile kontynuacji? Raport z badania dla Centrum Mieroszewskiego. Warszawa: Centrum Dialogu im. Juliusza Mieroszewskiego.
Mikheeva, Olha, and Viktor Susak, eds. 2019. Vyklyky suchasnoi mihratsii: Ukrainska spilnota v Polshchi: Analitychnyi zvit. Lviv: Ukrainskyi Katolytskyi Universytet; KolirPro.
Mikheleva, Oksana, and Viktor Susak. 2023. “Zmieniająca się rzeczywistość migrantów ukraińskich w Polsce (1991–2001).” Politeja 20 (2): 189–207. https://doi.org/10.12797/Politeja.20.2023.83.09. (Crossref)
Mironowicz, Antoni. 1999. “Kościół Prawosławny w dziejach Rzeczypospolitej.” Elpis 1:85–125. https://doi.org/10.15290/elpis.1999.01.06. (Crossref)
Mróz, Franciszek. 2023. “Geographies of Care: The Catholic Church in Poland’s Assistance to Refugees from Ukraine During Russia’s Invasion of Ukraine.” Journal of Religion and Health 62:444–64. https://doi.org/10.1007/s10943-022-01729-9. (Crossref)
PAKP (Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny [Polish Autocephalous Orthodox Church]). 2018a. Komunikat Kancelarii Św. Soboru Biskupów z dnia 9 maja 2018 r. Accessed April 22, 2025.
https://www.orthodox.pl/komunikat-kancelarii-sw-soboru-biskupow-7/.
PAKP (Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny [Polish Autocephalous Orthodox Church]). 2018b. Komunikat Kancelarii Św. Soboru Biskupów z dnia 15 listopada 2018 r. Accessed April 22, 2025. https://www.orthodox.pl/41419-2/.
PAKP (Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny [Polish Autocephalous Orthodox Church]). 2019a. Komunikat Kancelarii Św. Soboru Biskupów z dnia z dnia 2 kwietnia 2019 r. Accessed Aprile 22, 2025. https://www.orthodox.pl/komunikat-kancelarii-sw-soboru-biskupow-9/.
PAKP (Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny [Polish Autocephalous Orthodox Church]). 2019b. Komunikat Kancelarii Św. Soboru Biskupów z dnia z dnia 29 października 2019 r. Accessed April 22, 2025. https://www.orthodox.pl/komunikat-kancelarii-
sw-soboru-biskupow-10/.
PAKP (Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny [Polish Autocephalous Orthodox Church]). 2022. Uchwała Soboru Biskupów ws. wojny w Ukrainie: Wyciąg z uchwały Nr 348 pkt 4 z dnia 22 marca 2022 r. Accessed April 22, 2025. https://www.orthodox.pl/uchwala-soboru-biskupow-ws-wojny-w-ukrainie/.
PAKP (Polski Autokefaliczny Kościół Prawosławny [Polish Autocephalous Orthodox Church]). 2023. Komunikat Kancelarii Metropolity z dnia 4 lutego 2023 r. Accessed April 22, 2025. https://www.orthodox.pl/komunikat-kancelarii-metropolity-47/.
Pawlik, Zdisław. 1996. “Polska Rada Ekumeniczna.” In Ku chrześcijaństwu jutra: Wprowadzenie do ekumenizmu, edited by Wacław Hryniewicz, Jan Sergiusz Gajka, and Stanisław Józef Koza, 392–97. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Pawłowski, Sławomir. 2022. “Posługi religijne udzielane ochrzczonym niekatolikom: Komentarz do Pro memoria Rady Prawnej i Rady ds. Ekumenizmu Konferencji Episkopatu Polski z 8 marca 2022.” Roczniki Teologiczne 69 (7): 159–75. https://doi.org/10.18290/rt22697.10. (Crossref)
Pawłowski, Sławomir, head of the Ecumenism Section at the John Paul II Catholic University of Lublin. 2024. Interview by Oleksandr Dobroier, December 2024. Unpublished.
“Polscy prawosławni zerwali współpracę z Kościołem rzymskokatolickim.” 2023. Więź.pl (website) (October 30, 2023). Accessed March 26, 2025. https://wiez.pl/2023/10/30/polscy-prawoslawni-zerwali-wspolprace-z-kosciolem-rzymskokatolickim/.
Polska Rada Ekumeniczna [Polish Ecumenical Council]. 2016. Versöhnung in Europa – Aufgabe der Kirchen in Belarus, in der Ukraine, in Polen und Deutschland. Warszawa: Polska Rada Ekumeniczna.
Radchenko, Vadym, leader of the Word of Faith Church, Warsaw. 2025. Interview by Oleksandr Dobroier, April 2025. Unpublished.
Revtov, Arseniy, Chaplaincy Mission of the Ukrainian Orthodox Church, Wrocław. 2024. Interview by Oleksandr Dobroier, December 2024. Unpublished.
Sergienko, Sergey, Chaplaincy Mission of the Ukrainian Orthodox Church in Warsaw. 2024. Interview by Oleksandr Dobroier, December 2024. Unpublished.
Shaykevich, Oleh, founder of the Church of the Light of the Gospel, Kraków. 2025. Interview by Oleksandr Dobroier, March 2025. Unpublished.
Skierkowski, Marek. 2007. “Ekumeniczny wymiar metody teologicznej.” Studia Nauk Teologicznych PAN 2:301–16. https://doi.org/10.24425/119700. (Crossref)
Szabaciuk, Andrzej. 2022. “Święta wojna patriarchy Cyryla.” Komentarze IEŚ, no. 563 (75/2022). Instyt Europy Środkowej (March 23, 2022). Accessed December 3, 2025. https://ies.lublin.pl/komentarze/swieta-wojna-patriarchy-cyryla/.
Śpiewak, Rafał, Wiktor Widera, Denisa Jánošová, and Tomasz Jobczyk. 2023. “The Roman Catholic Parish in the Face of the Ukrainian Refugee Crisis: A Case Study of St. Joseph Parish in Chorzów, Poland and Holy Spirit Parish in Kátlovce, Slovakia.” Religions 14 (8): 1048. https://doi.org/10.3390/rel14081048. (Crossref)
Tasak, Agata. 2023. “Przedstawiciele Kościoła katolickiego w Polsce wobec wojny w Ukrainie w 2022 roku (w kontekście nauczania społecznego Kościoła katolickiego o wojnie i pokoju).” Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis: Studia Politologica 30 (393): 97–114. https://doi.org/10.24917/20813333.30.7. (Crossref)
Tokarz, Paweł, Roman Catholic clergyman. 2025. Interview by Oleksandr Dobroier, April 2025. Unpublished.
Tutak, Mateusz Jakub. 2023. “Religijność społeczeństwa ukraińskiego w perspektywie wyzwań dla Kościoła w Polsce.” Teologia i Moralność 18 (1): 185–211. https://doi.org/10.14746/TIM.2023.33.1.12. (Crossref)
Ukrainska Hreko-Katolytska Tserkva. 2025. “U pol’skomu Osventsymi postane novyi dushpastyrskyi oseredok UHKT” (March 20, 2025). Accessed March 26, 2025. https://ugcc.ua/data/u-polskomu-osventsymi-postane-novyy-dushpastyrskyy-oseredok-ugkts-6555/.
Wołosewycz, Inna, and Sofija Boklan. 2024. Polska i Polacy oczami Ukraińców 2024: Raport Centrum Mieroszewskiego z badań opinii publicznej na Ukrainie. Warszawa: Centrum Dialogu im. Juliusza Mieroszewskiego.
Szkoła Glówna Mikołaja Kopernika https://orcid.org/0000-0001-8639-1521
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
