Gniewne oblicze Pana. Hermeneutyka kilku biblijnych kolokacji
Stefan Henryk Szymik
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II , Polskahttps://orcid.org/0000-0001-9544-2976
Abstrakt
Autor omawia wybrane kolokacje biblijne, za pomocą których autorzy natchnieni Starego Testamentu przedstawiali niełaskę i gniew Boga, także Jego nieobecność w ludzie Bożym. Istotnym, specjalnym składnikiem tych wypowiedzi jest antropomorfizm „oblicze Pana” wskazujący na Boga uzupełniony o wybrane czasowniki hebrajskie. Pierwsza fraza („zwrócę me oblicze przeciw” – נתן את־פני ב) występuje w Starym Testamencie tylko kilka razy. Idiom opisuje stanowcze działanie Boga skierowane przeciw jednostce lub społeczności Izraela łamiących postanowienia Prawa i zawarte przymierze. Kolejne wyrażenie („ukryć swe oblicze przed” – סתר פני מן) spotykane jest w Starym Testamencie dużo częściej, głównie w dwóch kontekstach: lamentacji jednostki oraz w wołaniach całego ludu. Ukrycie się Bożego oblicza oznacza chwilową lub trwałą nieobecność Boga w życiu jednostki i całego narodu, czasem doświadczenie Bożego gniewu. W trzeciej części omówione zostały dwie inne kolokacje: „odrzucić od mego oblicza” (hebr. שלך מעל פני) oraz „odtrącić od mego oblicza” (מעל פני סור). Obydwa wyrażenia opisują zerwanie relacji między Bogiem a narodem wybranym, czego zewnętrznym znakiem były deportacje, kolejno Izraela i Judy (722 i 586 przed Chrystusem). Ostatecznie jednak odwrócenie, ukrycie się i nieobecność Boga, a nawet jego gniew nie mają charakteru trwałego i nieodwracalnego, zwyciężają bowiem Boża łaskawość i miłosierdzie.
Słowa kluczowe:
oblicze, pānîm, oblicze Pana, gniew Boży, kolokacje biblijneBibliografia
Dreja A., „Bóg w lamentacjach narodu”, Obraz Boga w Psałterzu (red. A. Eckmann – S. Łach – A. Tronina) (Lublin: RW KUL 1982) 13-22.
Eissfeldt O., The Old Testament. An Introduction. The History of the Formation of the Old Testament (New York: Harper & Row 1976).
Garcia-Lópes F., „סבב sbb”, Theological Dictionary of the Old Testament (red. G.J. Botterweck – H. Ringgren – H.-J. Fabry) (Grand Rapids, MI: Eerdmans 1999) X, 126-139.
Gerleman G., „דׇּם dām Blut”, Theologisches Handwörterbuch zum Alten Testament (red. E. Jenni – C. Westermann) (München: Kaiser Verlag 1984) I, 448-451.
Hasel G.F., „כׇרַת kāraṯ”, Theological Dictionary of the Old Testament (red. G.J. Botterweck – H. Ringgren – H.-J. Fabry) (Grand Rapids, MI: Eerdmans 1995) VII, 339-352.
Jasiński A., Księga Proroka Ezechiela. Nowy komentarz. Ez 6-10 (Opole: Wydawnictwo Świętego Krzyża 2017).
Kautzsch E. – Cowley A.E., Gesenius’ Hebrew Grammar (Oxford: Clarendon Press 1990).
Koehler L. – Baumgartner W. – Stamm J.J., Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu (red. P. Dec) (PSB 30; Warszawa: Vocatio 2008) I-II.
Kuśmirek A., „Błogosławieństwo kapłańskie Lb 6,24-26 we wczesnej egzegezie żydowskiej”, Więcej szczęścia jest w dawaniu aniżeli w braniu. Księga pamiątkowa dla Księdza Profesora Waldemara Chrostowskiego w 60. rocznicę urodzin (red. B. Strzałkowska) (Ad Multos Annos 15; Warszawa 2011) II, 995-1019.
Łach S., Księga Psalmów. Wstęp – przekład z oryginału – komentarz – ekskursy (PSST 7/2; Poznań: Pallottinum 1990).
Majewski M., Pięcioksiąg odczytany na nowo. Przesłanie autora kapłańskiego (P) i jego wpływ na powstanie Pięcioksięgu (Kraków: Wydawnictwo UPJPII 2018).
Miggelbrink R., Gniew Boży. Znaczenie pewnej gorszącej tradycji biblijnej (tł. A. Wałęcki) (Myśl Teologiczna 49; Kraków: WAM 2005).
Pawłowski Z., „The Reality of Death and the Fact of Prayer. Psalm 88”, Folia Orientalia 29 (1992-1993) 163-179.
Piwowar A., „Pochodzenie i natura starotestamentalnego kultu Molocha”, Scripta Biblica et Orientalia 1 (2009) 107-134.
Reindl J., Das Angesicht Gottes im Sprachgebrauch des Alten Testaments (Erfurter theologische Studien 25; Leipzig 1970).
Reiterer F.V., „קצף qāṣp”, Theological Dictionary of the Old Testament (red. G.J. Botterweck – H. Ringgren – H.-J. Fabry) (Grand Rapids, MI: Eerdmans 2004) XIII, 89-96
Schwertner S., „סור sūr abweichen”, Theologisches Handwörterbuch zum Alten Testament (red. E. Jenni – C. Westermann) (München: Kaiser Verlag 1984) II, 148-150.
Simian-Yofre H., „פָנִים pānîm”, Theological Dictionary of the Old Testament (red. G.J. Botterweck – H. Ringgren – H.-J. Fabry) (Grand Rapids, MI: Eerdmans 2001) XI, 589-615.
Stasiak S., „Wróżby, magia i wywoływanie duchów w świetle Biblii”, W kręgu zamyślenia teologicznego (red. W. Wenz) (Wrocław: PWT 2007) 21-33.
Stolz F., „שלך šlk werfen”, Theologisches Handwörterbuch zum Alten Testament (red. E. Jenni – C. Westermann) (München: Kaiser Verlag 1984) II, 916-919.
Strzałkowska B., „Terminologia «gniewu Bożego» w Biblii Hebrajskiej”, Colloquia Theologica Ottoniana 1 (2003) 47-65.
Synowiec J.S., Gatunki literackie w Starym Testamencie (Kraków: „Bratni Zew” 2003).
Szwarc U., „«Ukryję przed nimi swe oblicze», sens perykopy Pwt 32,19-21”, RTK 47/1 (2000) 27-37.
Tronina A., Księga Kapłańska. Wstęp, przekład z oryginału, komentarz (NKB.ST 3; Częstochowa: Św. Paweł 2006).
Wagner S., „סָתַר sāṯar”, Theological Dictionary of the Old Testament (red. G.J. Botterweck – H. Ringgren – H.-J. Fabry) (Grand Rapids, MI: Eerdmans 2001) X, 362-372.
Wehmeier G., „סתר str verbergen”, Theologisches Handwörterbuch zum Alten Testament (red. E. Jenni – C. Westermann) (München: Kaiser Verlag 1984) II, 173-181.
Witczyk H., „Jahwe – Bóg gniewu czy miłosierdzia?”, „Żyjemy dla Pana” (Rz 14,8). Studia ofiarowane Siostrze Profesor Ewie J. Jezierskiej OSU (red. W. Chrostowski) (Rozprawy i Studia Biblijne 23; Warszawa: Vocatio 2006) 364-381.
van der Woude A.S., „פָנִים pānîm Angesicht”, Theologisches Handwörterbuch zum Alten Testament (red. E. Jenni – C. Westermann) (München: Kaiser Verlag 1984) II, 433-460.
Wypych S., Pięcioksiąg (Wprowadzenie w myśl i wezwanie ksiąg biblijnych 1; Warszawa: ATK 1987).
Zielińska Z., „Walka ze zwyczajem składania ofiar z ludzi w Biblii hebrajskiej”, Religie w świecie antycznym (red. A. Izdebski – R. Matuszewski – P. Piwowarczyk) (Poznań: Wydawnictwo Poznańskie 2007) 17-30.
Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II
Ks. Stefan Szymik, misjonarz Świętej Rodziny (MSF), profesor nauk teologicznych. Specjalistyczne studia biblijne odbył w Katolickim Uniwersytecie Lubelskim (1982-1987) oraz w Papieskim Instytucie Biblijnym w Rzymie (1991-1994). Od 1985 wykładowca pism Nowego Testamentu w WSD MSF w Kazimierzu Biskupim (Wydział Teologiczny UAM w Poznaniu), od 1995 zatrudniony w Instytucie Nauk Biblijnych KUL, obecnie w Katedrze Egzegezy Ewangelii i Pism Apostolskich. Obszar zainteresowań autora obejmuje w szczególności hermeneutykę i metodologię biblijną (zob. Współczesne modele egzegezy biblijnej, Lublin: Wydawnictwo KUL 2013) oraz aktualizację Biblii w życiu Kościoła.
https://orcid.org/0000-0001-9544-2976Licencja
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
