„Temporalizacja” Boga. O czym mówią peryfrazy „roku Pańskiego” na stronach tytułowych starych druków

Katarzyna Joanna Janus

Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie , Polska
https://orcid.org/0000-0003-4897-3621


Abstrakt

W artykule zostały zaprezentowane i zinterpretowane peryfrazy wyrażenia „Anno Domini” umieszczone na stronach tytułowych XVII- i XVIII-wiecznych druków indeksowanych w Bibliografii Staropolskiej Karola Estreichera. Do interpretacji zostały wybrane zarówno peryfrazy odznaczające się walorami literackimi, jak i interesujące z uwagi na konteksty, aluzje, konotacje. Wśród prezentowanych wyrażeń znalazły się także chronogramy. Podjętą w szkicu naukową refleksję na temat tego fenomenu wydawniczego można potraktować jako prolegomena do kolejnych badań, ponieważ temat wydaje się wart zainteresowania. Krytyczne spojrzenie z perspektywy teologicznej, literaturoznawczej, lingwistycznej na nieopracowany dotychczas materiał może przyczynić się do poszerzenia wiedzy na temat kultury religijnej dawnych Polaków.

Słowa kluczowe:

peryfraza, chronogram, Anno Domini, czas, stary druk



Ambrosius Aurelius, Enarrationes in XII psalmos Davidicos (PL 14).

Antonius Patavinus, In Festo S. Ioannis Evangelistae, http://www.documentacatholicaomnia.eu/03d/1195-1231,_Antonius_Patavinus,_Sermo_061_in_Festo_S_Ioannis_Evangelistae,_LT.pdf [dostęp: 15.04.2020] 5-6.

Bańko, M., „Peryfrazy w naszym życiu”, Poradnik Językowy 9 (2002) 3-23.

Bańko, M., Słownik peryfraz, czyli wyrażeń omownych (Warszawa: PWN 2003).

Biblia Tysiąclecia (Poznań: Pallotionum 2003).

Biblia Sacra juxta Vulgatam Clementinam, edycja cyfrowa (red. M. Tweedale) (London [s.n.] 2005) http://vulsearch.sourceforge.net/vulgata-2col.pdf [dostęp: 28-10-2020].

Bilska-Wodecka, E. et al., „Kult św. Antoniego w Polsce na przykładzie wezwań parafii i ośrodków sanktuaryjnych”, Peregrinus Cracoviensis 16 (2005) 279-286.

Blume, C. – Dreves, G.M. (ed.), Analecta Hymnica medii aevi (Leipzig: Reisland 1898-1903) I-L.

Bronk, A., „Bohater kulturowy”, Encyklopedia katolicka (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1976) II, 731-732.

Cornelius a Lapide, „Commentaria in librum sapientiae”, Commentarii in sacram scripturam (Paris: Vivès 1846) IV, 587-848.

Dogondke, D., „Interpretacja mesjańska wyrażenia „słońce sprawiedliwości” (Ml 3,20)”, Verbum Vitae 26 (2014) 33-47.

Drączkowski, F., „Dionizy Mały”, Encyklopedia katolicka (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1979) III, 1340-1341.

Estreicher, K., Bibliografia polska (Kraków: W Drukarni Uniwersytetu Jagiellońskiego 1872-1908) I-XXII.

Forstner, D., Świat symboliki chrześcijańskiej (Warszawa: Instytut Wydawniczy Pax 1990).

Głażewski, J., „Lekcja retoryki doktora Markolfa. Uwagi na temat oralności i piśmienności w kulturze staropolskiej (na przykładzie dzieła Jana z Koszyczek)”, Odrodzenie i Reformacja w Polsce 55 (2011) 91-99. (Crossref)

Głowiński, M., „Peryfrazy współczesne”, Teksty 3 (1972) 48-58.

Hanusz, J., O książce do nabożeństwa króla Zygmunta I w rękopisie monachijskim (Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego 1884).

Hilton, J., Chronograms Collected. More Than 4000 in Number, Since the Publication of the two Preceding Volumes in 1882 and 1885 (London: Stock 1895).

Hipper, J.J, Maria Virgo Sacratissima Mater Pulchrae Dilectionis Immaculate Concepta In recurrente Anniversario Ejus Conceptionis Festivo die, Anno 1730. Pragae in Ecclesia RR.PP. Minorum Ord. S. Francisci Seraphici Strictioris Observantiae Hybernorum Panegyrico Sermone proposita ([s.l.]: Caroli Joannis Hraba, Inclyt. Regni Bohemiae Statuum Typogr. 1730).

Jacniacka, M., „Hortus conclusus”, Encyklopedia katolicka (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1983) VI, 1238.

Klawek, A., „Biblijne symbole maryjne”, Ruch Biblijny i Liturgiczny 9/4-6 (1956) 216-227. (Crossref)

Kowalczyk, S., „Anamneza”, Encyklopedia katolicka (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1973) I, 510-511.

Kowalewska, M., „System Elektronicznej Bazy Bibliografii Estreichera (EBBE). Tradycja strzeżona w rekordach”, Nihil sine Litteris. Scripta in honorem Professoris Venceslai Walecki (red. T. Nastulczyk – S. Siess-Krzyszkowski) (Kraków: Wydawnictwo UJ 2017) 385-395.

Lichański, J., „Metafora. Analiza zjawiska na przykładzie polskiej poezji wczesnobarokowej”, Prace Polonistyczne 39 (1983) 205-228.

Machnicka, V., „Konstrukcje peryfrastyczne związane ze śmiercią na tle innych określeń omownych w Faraonie Bolesława Prusa”, Styl [Belgrad] 4 (2005) 343-355.

Majdak, M., Głos. Studium leksykograficzne (Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN 2019).

Malińska, A., „Rzecz o ‘mirrowym snopku’. W poszukiwaniu znaczenia i popularności użycia w XVIII wieku”, Bogactwo polszczyzny w świetle jej historii (red. J. Przyklenk) (Katowice: Wydawnictwo UŚ 2014) V, 187-204.

Martinus Legionensis, Sermo XXXII (PL 208,1203-1266).

Mehlmann, J., Natura filii irae. Historia interpretationis Eph. 2, 3 eiusque cum doctrina Peccato Originalis nexus (Analecta Biblica 6; Roma: Pontoficio Instituto Biblico 1957).

Miazek, M. Flora Sinensis Michała Boyma SI (Gniezno: Wydawnictwo Fundacji Collegium Europaeum Gnesnens 2005).

Nadolski, B., Liturgika. II. Liturgia i czas (Poznań: Pallottinum 1991).

Nastulczyk, T., „Elektroniczna Baza Bibliografii Estreichera (EBBE). Nowe funkcjonalności i perspektywy badawcze”, Bibliotheca Nostra 48 (2017) 122-129.

Petrus Lombardus, Collectaneorum in Epistolas Paulum continuatio (PL 192,9-520).

Piotr Chryzolog, „Homilia na Zwiastowanie Najświętszej Panny (1-4)”, Piotr Chryzolog, Teksty o Matce Bożej. II. Ojcowie Kościoła łacińscy (tł. W. Eborowicz – W. Kania; wstęp W. Kania) (Niepokalanów: Wydawnictwo Ojców Franciszkanów 1981) 129-142.

Rej, M., Źwierciadło albo kształt, w którym każdy stan snadnie się może swym sprawam, jako we źwierciadle, przypatrzyć (wyd. J. Czubek – J. Łoś; wstęp I. Chrzanowski) (Kraków: Akademia Umiejętności 1914) I.

Rychłowski, F., Kazania na niedziele całego roku (Kraków: W Drukarni Stanisława Piotrowczyka 1664).

Schultz, Ch., Quaestio an Christus dici possit heros ex hypothesi Platonicorum? [...], (Leipzig: Goetz 1690).

Sedulius Caelius, „Paschale carmen”, Sedulius Caelius, Opera omnia (tł. i red. H. Wójtowicz) (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1999) 86-221.

Sobór Watykańskie II, „Konstytucja dogmatyczna o objawieniu Bożym Dei verbum”, Sobór Watykański II. Konstytucje, dekrety, deklaracje. Tekst polski (Poznań: Pallottinum 2002) 350-363.

Szlaga, J., „Anno Domini”, Encyklopedia katolicka (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1973) I, 631-632.

Trelińska, B., „Intelektualne zabawy w epigrafice”, Rocznik Łódzki 61 (2014) 175-180.

Vivien, M., Tertullianus Praedicans […] (Augsburg: Schlüter & Happach 1715) I.

Wąsowicz, H., „Era chrześcijańska”, Encyklopedia katolicka (Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL 1983) IV, 1050.

Weintraub, W., „Ostatni tom Bibliografii Estreichera”, Nauka i Sztuka 1/2-3 (1945) 236-248.

Wich, U., „Tajemnice warsztatu twórców polskiej poezji mnemotechnicznej (od XIV do XVIIII wieku) na przykładzie akrostychu i chronostychu”, Acta Universitatis Lodzensis. Folia Litteraria Polonica 13 (2010) 19-33.

Pobierz

Opublikowane
2020-12-21


Janus, K. J. (2020). „Temporalizacja” Boga. O czym mówią peryfrazy „roku Pańskiego” na stronach tytułowych starych druków. Verbum Vitae, 38(1), 301–317. https://doi.org/10.31743/vv.10188

Katarzyna Joanna Janus  katarzynajanusx@wp.pl
Uniwersytet Humanistyczno-Przyrodniczy im. Jana Długosza w Częstochowie

Katarzyna Janus, literaturoznawca, filolog klasyczny, neolatynista, doktor habilitowany, profesor w Instytucie Literaturoznawstwa Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego im. Jana Długosza w Częstochowie. Zajmuje się religijnym piśmiennictwem epok dawnych, średniowiecznymi hymnami liturgicznymi, biblijnymi i apokryficznymi tradycjami pieśni dziadowskich i ludowych. Studia i szkice publikowała m.in. w czasopismach: „Pamiętnik Literacki”, „Collectanea Theologica”, „Roczniki Humanistyczne”, „Studia Classica et Neolatina”, „Teologia w Polsce”, „Literatura Ludowa” oraz w licznych pracach zbiorowych. Autorka monografii Duch Święty w polskim piśmiennictwie. Średniowiecze i długie trwanie. Studia (Częstochowa 2017). 

https://orcid.org/0000-0003-4897-3621


Licencja

Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU