Godność osoby ludzkiej i jej zagrożenia w świetle społecznego nauczania Kościoła katolickiego
Janusz Mariański
Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie , PolskaAbstrakt
W nauczaniu społecznym Kościoła katolickiego podkreśla się silnie niepodważalną i niezbywalną godność osoby ludzkiej, dzięki której człowiek przerasta wszelkie instytucje społeczne, tworzy całą kulturę duchową i moralną. Papieże, a zwłaszcza Jan Paweł II, wskazywali na rozmaite sytuacje zagrażające godności człowieka, wykazując tym samym dobre wyczucie socjologiczne. Mówienie o godności człowieka w kontekście społecznych związków i uwarunkowań (godność społeczna) i osobistych przekonań (godność osobowościowa i osobista) byłoyby czymś niepełnym bez odniesienia ontycznej godności osoby ludzkiej, „wpisanej” w człowieczeństwo każdego z nas. W niniejszym artykule zwrócimy uwagę tylko na trzy zagrożenia zewnętrzne i wewnętrzne, związane z naruszaniem godności ludzkiej: a) godność osoby a życie ludzkie; b) godność ludzka a niepełnosprawność; c) godność ludzi starszych wiekiem. W tych i wielu innych kontekstach i okolicznościach dochodzi do naruszania i uwłaczania godności osobowej, osobowościowej i osobistej.
Słowa kluczowe:
nauczanie społeczne Kościoła katolickiego, godność osoby ludzkiej, godność człowieka a życie ludzkie, godność ludzi starszych, godność osób niepełnosprawnychBibliografia
Andrzejuk A. (2016), Filozoficzne ujęcie godności, w: Godność jako wartość i problem edukacyjny, red. I. Jazukiewicz, A. M. de Tchorzewski, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, s. 35-46.
Bartnik Cz. S. (2016), Zło ateizmu społeczno-politycznego, Wydawca i druk: „STANDRUK”, Lublin.
Białas M. (2017), Godność osób niepełnosprawnych intelektualnie w aspekcie seksualnym, w: DISPUTATIONES QUODLIBETALES XX. Dôstojnosť človeka a jeho budùcnosť, eds. P. Dancák , R. Šoltés, Prešovská univerzita v Prešove, Prešov, s. 74-86.
Biesaga T. (2016), Podstawy etyki i bioetyki, Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Kraków.
Borutka T. (1995), Dziecko w nauczaniu Papieża Jana Pawła II, Wydawnictwo UNUM, Kraków.
Buttiglione R. (2012), Błogosławiony Jan Paweł II i Kościół katolicki w debacie na temat praw człowieka, tł. K. Kwiatkowski, w: W poszukiwaniu człowieka w człowieku. Materiały IV Kongresu Kultury Chrześcijańskiej. Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II Lublin, 27—30 września 2012 r., red. S. Nowosad, A. Eckmann, T. Adamczyk, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, s. 47-61.
Chałas K. (2003), Wychowanie ku wartościom. Elementy teorii i praktyki, t. I (Godność, wolność, odpowiedzialność, tolerancja), Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce.
Chałas K. (2013), Godność osoby źródłem transcendencji i czynnikiem jej rozwoju – perspektywa personalistyczna, w: Wartości w pedagogice. Wolność, odpowiedzialność, godność we współczesnej pedagogice, red. W. Furmanek, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 180-192.
Chlewiński Z., Zaleski Z. (1997), Godność, w: Leksykon filozofii klasycznej, red. J. Herbut, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, s. 260-262.
Chrapkowska-Zielińska A., Wilk H. (2016), O godność w życiu starszych ludzi, w: Godność jako wartość i problem edukacyjny, red. I Jazukiewicz, A. M. de Tchorzewski, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, s.228-249.
Chrost M., Miśkowiec E. (2016), Rozumienie pojęcia godności przez studentów pedagogiki, w: Godność jako wartość i problem edukacyjny, red. I. Jazukiewicz, A. M. de Tchorzewski, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, s. 149-170.
Complak K. (2002), O prawidłowe pojmowanie godności osoby ludzkiej w porządku RP, w: Prawa i wolności obywatelskie w Konstytucji RP, red. B. Banaszak, A. Preisner, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa, s. 63-79.
Ćwil W. (2010), Godność osoby ludzkiej źródłem praw człowieka w nauczaniu Jana Pawła II, „Studia z Prawa Wyznaniowego”, t. 13, s. 227-241.
Ćwil W. (2019), Wolność religijna podstawowym prawem człowieka w nauczaniu Jana Pawła II, Wydawnictwo KUL, Lublin.
Dobrzaniecki K. (2010), Godność człowieka, w: Leksykon ochrony praw człowieka. 100 podstawowych pojęć, red. M. Balcerzak, S. Sykuna, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa, s. 144-148.
Dyczewski L. (1994), Rodzina, społeczeństwo, państwo, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Dyczewski L. (2002), Więź między pokoleniami w rodzinie, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Dyczewski L. (2013), Starość (aspekt społeczny), w: Encyklopedia katolicka, t. XVIII, red. E. Gigilewicz, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, kol. 856-858.
Dylus A. (2004), Godność człowieka: fundament wartości europejskich, „Teologia i Człowiek”, nr 3, s. 9-18.
Filipczuk M. (2018), Wychowanie moralne w kontekście przemian cywilizacyjnych, „Collectanea Theologica”, nr 1 s. 141-171. (Crossref)
Furmanek W. (2013), Eksplikacja pojęcia i zjawiska, w: Wartości w pedagogice. Wolność, odpowiedzialność, godność we współczesnej pedagogice, red. W. Furmanek, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 157-166.
Furmanek W. (2013), Godność obiektem badań nauk humanistycznych, w: Wartości w pedagogice. Wolność, odpowiedzialność, godność we współczesnej pedagogice, red. W. Furmanek, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów, s. 167-179.
Furmanek W. (2019), Człowiek wobec wartości, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
Furmanek W. (2020), Człowiek. Urzeczywistnianie się osoby, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów.
Gacka B. (2005), Godność osoby i godność narodu, „Rocznik Teologii Katolickiej”, nr 4, s. 19-28. (Crossref)
Gajda J. (2016), Godność w złożonej rzeczywistości współczesnej, w: Godność jako wartość i problem edukacyjny, red. I. Jazukiewicz, A. M. de Tchorzewski, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, s. 79-102.
Halicka M., Halicki J. (2018), Ludzie starzy i starość w refleksji Ojca Leona Dyczewskiego, w: Mistrz i Przyjaciel. Ojciec Profesor Leon Benigny Dyczewski OFM Conv., red. M. Halicka, A. Szafranek, L. Dakowicz, Wydawnictwo Uniwersytetu w Białymstoku, Białystok, s. 75-84.
Jan Paweł II. (1990), Nauczanie papieskie 1979 (styczeń – czerwiec), t. II/1, red. E. Weron, A. Jaroch, Wydawnictwo Pallottinum, Poznań.
Jasnos A. (2019), Wartość rodzin dzieci z niepełnosprawnością, „Zeszyty Naukowe KUL”, nr 3, s. 75-87. (Crossref)
Kalinowski M. (2006), Aborcja, w: Leksykon teologii pastoralnej, red. R. Kamiński, W. Przygoda, M. Fijałkowski, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, s. 17-18.
Konieczny M. (2019), [recenzja], „Zeszyty Naukowe KUL”, nr 4, s. 149-155. (Crossref)
Kornas-Biela D. (2010), Pedagogika prenatalna, w: Pedagogika, t. 4 (Subdyscypliny i dziedziny wiedzy o edukacji), red. B. Śliwerski, Wydawnictwo Pedagogiczne, Gdańsk, s. 149-173.
Kosiorek M. M. (2019), Kult ciała a seksualność człowieka prezentowana na lekcji religii, w: Edukacja religijna wobec przemian kulturowych, red. P. Mąkosa, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 29-40.
Kowalczyk M. (2010), Godność pracy osób niepełnosprawnych, w: Godność pracy ludzkiej, red. J. Cymbała, Wydawnictwo Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, Olsztyn, s. 75-87.
Krucina J. (2007), Wznoszenie wartości podstawowych, TUM Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław.
Kuskowski M. (2014), Podmiotowość człowieka niepełnosprawnego w nauczaniu Jana Pawła II, w: Człowiek w refleksji Karola Wojtyły – Jana Pawła II, red. A. Różyło, M. Sztaba, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 333-345.
Łuczak M. (2018), Urząd w czasach twittera. Pastoralno-teologiczne studium nauczania abp. Józefa Kupnego, Wydawnictwo JEDNOŚĆ, Kielce.
Majka J. (1970), Solidarność i współodpowiedzialność. „Ateneum Kapłańskie”, nr 2, s. 232-248.
Majka J. (1991), Jaka Polska? Węzłowe problemy katolickiej nauki społecznej, Wydawnictwo Wrocławskiej Księgarni Archidiecezjalnej, Wrocław.
Mariański J. (2017), Godność ludzka w kontekście społecznym. Szkice ze społecznego nauczania Kościoła katolickiego, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, Lublin.
Mariański J. (2019), Maturzyści puławscy w latach 1994-2016. Szkic do portretu młodych Polaków, Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne, Warszawa.
Mariański J. (2019), Socjologia i moralność. Czym jest i dokąd zmierza socjologia moralności? Wydawnictwo Adam Marszałek, Toruń.
Molesztak A. (2016), Godność jako wartość moralna w odniesieniu do osób w podeszłym wieku, w: Godność jako wartość i problem edukacyjny, red. I Jazukiewicz, A. M. de Tchorzewski, Uniwersytet Szczeciński, Szczecin, s. 213-228.
Okoń W. (2007), Nowy słownik pedagogiczny, Wydawnictwo Akademickie „Żak”, Warszawa.
Orzeszyna K. (2020), Godność jako źródło praw człowieka, w: K. Orzeszyna, M. Skwarzyński, R. Tabaszewski, Prawo międzynarodowe praw człowieka, Wydawnictwo C. H. Beck, Warszawa, s. 20-30.
Otrębski W. (2009), Niepełnosprawnych ruchowo duszpasterstwo, w: Leksykon teologii pastoralnej, red. R. Kamiński, W. Przygoda, M. Fijałkowski, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, s. 560-565.
Papieska Rada ds. Świeckich. (2012), Godność i posłannictwo ludzi starszych w Kościele i świecie, w: W trosce o życie. Wybrane dokumenty Stolicy Apostolskiej, t. II, red. J Brusiło, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej BIBLOS, Tarnów, s. 499-516.
Partycki S. (2003), Zarys teorii socjologii gospodarki, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin.
Pasteczko E. (2012), Młodzież o godności człowieka a nauczanie Jana Pawła II, w: Godność w perspektywie nauk, red. H. Grzmil-Tylutki, Z. Mirek, Wydawca: Międzynarodowe Towarzystwo Naukowe Fides et Ratio, Kraków, s. 161-172.
Pikuła N. (2011), Godność osoby starszej w nauczaniu Jana Pawła II, w: Starzenie się z godnością, red. S. Steuden, M. Stanowska, K. Janowski, Wydawnictwo KUL, s. 47-55.
Podrez E. (1993), Godność człowieka, w: Słownik katolickiej nauki społecznej, red. W. Piwowarski, Instytut Wydawniczy PAX, Wydawnictwo Misjonarzy Klaretynów „PALABRA”, Warszawa, s. 54-55.
Rauscher A. (2008), O wolność i godność człowieka. Jan Paweł II i wiosna Kościoła, tł. J. Kempa, w: Służba prawdzie, wolności i życiu. Refleksje nad myślą społeczną Jana Pawła II, red. E. Albińska, S. Fel, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 119-134.
Rembierz M. ( 2016), O splocie problemów i badań pedagogiki specjalnej z refleksją metodologiczną, aksjologiczną i antropologiczną, w: Wybrane zagadnienia metodologii i metodyki badań w obszarze niepełnosprawności i codzienności osób z niepełnosprawnością, red. Z. Gajdzica, M. Bełza, D. Prysak, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice, s.15-38.
Rola M. (2020), Młodzież licealna wobec wartości ludzkiego życia, „Ateneum Kapłańskie”, nr 1, s. 74-87.
Sadowski M. ( 2010), Godność człowieka i dobro wspólne w papieskim nauczaniu społecznym (1878-2005), Wydawca: Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław.
Steuden S. (2009), Szczęśliwi po pięćdziesiątce, Wydawnictwo Akademickie i Profesjonalne, Warszawa.
Stoecker R. (2011), Three Crucial Turns on the Road to an Adequate Understanding of Human Dignity, w: Humiliation, Degradation, Dehumanization. Human Dignity Violated, Springer Science- Business Media B.V., Heidelberg-London-New York, s. 7-17. (Crossref)
Świątkiewicz W. (1996), Człowiek podmiotem życia społecznego (postacie społecznego przyzwolenia dla zniewolenia), „ Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”, t. 29, s. 192-196.
Szczupał B. (2009), Godność osoby z niepełnosprawnością. Studium teoretyczno-empiryczne poczucia godności młodzieży z dysfunkcją narządu ruchu, Wydawnictwo Naukowe AKAPIT, Kraków.
Szczupał B. (2012), Godność osoby z niepełnosprawnością jako wyznacznik koncepcji praw człowieka, „Człowiek – Niepełnosprawność – Społeczeństwo”, nr 3, s.29-49.
Szczupał B. (2014), Godność osoby z niepełnosprawnością w poglądach Marii Grzegorzewskiej oraz we współczesnej pedagogice specjalnej, w: Idee Marii Grzegorzewskiej jako inspiracje rozwoju współczesnej pedagogiki specjalnej, red. E. Dyduch, A. Mikrut, J. Zielińska, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Pedagogicznego, Kraków, s. 162-173.
Szostek A. (2014), Śladami myśli świętego. Osoba ludzka pasją Jana Pawła II, Instytut Jana Pawła II KUL, Lublin.
Sztaba M. (2019), Etyczno-moralne podstawy życia społecznego w świetle nauczania Karola Wojtyły – Św. Jana Pawła II. Wybrane aspekty, Wydawnictwo Naukowe Wyższego Instytutu Teologicznego w Częstochowie, Mysłowice.
Tomkiewicz A. (2010), Wartość osoby niepełnosprawnej w rodzinie, w: Rodzina jako Kościół Domowy, red. A. Tomkiewicz, W. Wieczorek, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 323-331.
Viafora C. (2006), Godność człowieka umierającego, tł. P. Borkowski, „Społeczeństwo. Studia, prace badawcze, dokumenty z zakresu nauki społecznej Kościoła”, nr 2, s. 327-340.
W centrum: godność człowieka. Działalność polityczna na gruncie odpowiedzialności chrześcijańskiej. Etyka chrześcijańska jako drogowskaz. (2009), red. B. Vogel, Fundacja Konrada Adenauera – Przedstawicielstwo w Polsce, tł. P. Żwak, M. Kurkowska, Wydawnictwo ,,Jedność”, Kielce – Warszawa.
W trosce o życie. Wybrane dokumenty Stolicy Apostolskiej. (2012), t. II, red. J. Brusiło, Wydawnictwo Diecezji Tarnowskiej Biblos, Tarnów.
Wadowski D. (2009), Niepełnosprawny (aspekt socjologiczny), w: Encyklopedia katolicka, t. XIII, red. E. Gigilewicz, Towarzystwo Naukowe KUL, Lublin, kol. 1157-1159.
Wyszowadzki W. (2020), Starość jako dar i wyzwanie, „Ateneum Kapłańskie”, nr 3 s. 547-558.
Żebrowski J. (2009), Godność dziecka podstawową wartością moralną, w: Edukacja w dobie przemian kulturowych. Księga Jubileuszowa dedykowana profesorowi Januszowi Sztumskiemu, red. K. Rędziński, M. Łapot, Wydawnictwo im. Stanisława Podobińskiego Akademii im. Jana Długosza w Częstochowie, Częstochowa, s. 299-314.
Ziembiński I. (2007), O godności umierania, w: Z dziejów filozoficznej refleksji nad człowiekiem. Księga Pamiątkowa ku czci Profesora Jana Czerkawskiego (1939-2007), red. P. Gutowski, P. Gut, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 389-408.
Życiński J. (2004), Godność i medycyna, Wydawnictwo Archidiecezji Lubelskiej „Gaudium”, Lublin.
Życiński J. (2004), Między Hipokratesem a Singerem. Godność człowieka jako podstawa etyki medycznej, wykład wygłoszony podczas II Międzynarodowego Kongresu Polskiego Towarzystwa Medycyny Ratunkowej pt. Medycyna ratunkowa w Europie Środkowo-Wschodniej, Lublin, 12-15 września 2004 r. (mps).
Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.