Błonnik pokarmowy i jego wpływ na funkcjonowanie organizmu człowieka
Ewa Czekirda
Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie , PolskaWaldemar Biaduń
Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie , PolskaAbstrakt
Z racji niejednorodnego charakteru błonnik pokarmowy przysparza wielu trudności w jego dokładnym zdefiniowaniu i precyzyjnym określaniu jego funkcji w organizmie. Wiadomo, że jego działanie koncentruje się głównie na układzie pokarmowym. Wpływa on jednak na cały metabolizm człowieka, w bardzo znacznej mierze poprzez kształtowanie i utrzymanie prawidłowego mikrobiomu. Jego wpływ może mieć charakter zarówno pozytywny jak i negatywny.
Wprowadzenie błonnika pokarmowego do diety jest łatwe, ponieważ występuje on we wszystkich produktach pochodzenia roślinnego. Jednak przy komponowaniu diety należy uwzględniać różne źródła, gdyż jego zawartość w poszczególnych grupach produktów jest niejednakowa.
Spożywanie błonnika pokarmowego jest zalecane dla zachowania zdrowia, a także wspomagająco w terapii chorób metabolicznych. Badania kliniczne dowodzą, że błonnik ma pozytywny wpływ na profil glukozowy u pacjentów ze zdiagnozowaną cukrzycą. Zatem odpowiednio skomponowana dieta jest bardzo dobrym narzędziem do kontroli glikemii u diabetyków. Spożywanie optymalnych ilości błonnika ma również pozytywny wpływ w profilaktyce chorób układu sercowo-naczyniowego. Błonnik redukuje ryzyko zgonu z powodu choroby wieńcowej, ma wpływ na poprawę gospodarki lipidowej i ogranicza ryzyko rozwoju miażdżycy. Błonnik pozwala kontrolować i redukować nadmierną masę ciała oraz ma zastosowanie w zapobieganiu i leczeniu zaparć.
Słowa kluczowe:
błonnik, mikrobiom, cukrzyca, choroby układu sercowo-naczyniowego, otyłość, zaparciaBibliografia
American Diabetes Association (2002), Evidence-based nutrition principles and recommendations for the treatment and prevention of diabetes and related complications. Diabetes Care, 25: s. 202-212.
Anderson J.W., Zeigler J.A., Deakins D.A., Floore T.L., Dillon D.W., Wood C.L., Oeltgen P.R., Whitley R.J. (1991), Metabolic effects of high- carbohydrate high- fiber diets for insulin- dependent diabetic individuals. American Journal of Clinical Nutrition, 54: s. 936-943.
Bartnikowska E. (1996), Błonnik pokarmowy w żywieniu. Wiadomości Zielarskie, 38 (9): s. 15-17.
Bienkiewicz M., Bator E., Bronkowska M. (2015), Błonnik pokarmowy i jego znaczenie w profilaktyce zdrowotnej. Problemy Higieny i Epidemiologii, 96 (1): s. 57-63.
Biesalski H.K., Grimm P. (2012), Żywienie. Atlas i podręcznik, s. 76-79.
Ciborowska H., Rudnicka A. (2009), Dietetyka. Żywienie zdrowego i chorego człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Cummings J.H., Hill M.J., Jenkins D.J.A., Pearson J.R., Wiggins H.S. (1976), Changes in fecal composition and colonic function due to cereal fiber. American Journal of Clinical Nutrition, 29: s. 1468.
Czajkowska A., Szponar B. (2018), Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA) jako produkty metabolizmu bakterii jelitowych oraz ich znaczenie dla organizmu gospodarza. Postępy Higieny i Medycyny Doświadczalnej, 72: s. 131-142.
Eshak E.S., Iso H., Date C., Kikuchi S., Watanabe Y., Wada Y., Wakai K., Tamakoshi A. (2010), Dietary fiber intake is associated with reduced risk of mortality from cardiovascular disease among Japanese men and women. The Journal of Nutrition, 140 (8): s. 1445–1453.
Gawęcki J. (1998), Współczesna wiedza o węglowodanach. Wydawnictwo AR, Poznań.
Gawęcki J. (2012), Żywienie człowieka. Podstawy nauki o żywieniu. PWN Warszawa.
Górecka D. (2008), Błonnik pokarmowy. Znaczenie żywieniowe i technologiczne. Przegląd Zbożowo - Młynarski, 11: s. 23-26.
Ihnatowicz P., Ptak-Kasica E. (2016), Błonnik – czy rzeczywiście odchudza ? Food Forum 2(12): s. 74-79.
Jarosz M. (2013), Normy żywienia dla populacji polskiej – nowelizacja. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa.
Jarosz M., Bułhak-Jachymczuk B. (2008), Normy żywienia człowieka. Podstawy prewencji otyłości i chorób niezakaźnych. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Jarosz M., Dzieniszewski J. (2003), Zaparcia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Jarosz M., Kłosiewicz-Latoszek L. (2007), Cukrzyca. Zapobieganie i leczenie: Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Jarosz M., Kłosiewicz-Latoszek L. (2019), Otyłość. Zapobieganie i leczenie. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Kania M., Derebecka N., Mikołajczak P.Ł., Kujawski R., Mrozikiewicz P.M. (2013), Glukomannan i inne substancje pochodzenia roślinnego stosowane w leczeniu otyłości oraz chorób towarzyszących. Postępy Fitoterapii, 2: s. 132-139.
Karwowska Z., Majchrzak K. (2015), Wpływ błonnika na zróżnicowanie mikroflory jelitowej (mikrobiota jelit ). Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, nr 4: s. 701-709.
Kozłowska L. (2010), Rola błonnika pokarmowego w utrzymaniu prawidłowej pracy jelit. Żywn. Zdr., 13: s. 23-27.
Krakowiak O., Nowak R. (2015), Mikroflora przewodu pokarmowego człowieka- znaczenie, rozwój, modyfikacja. Postępy Fitoterapii, 3: s. 193-198.
Kuczyńska B., Wasilewska A., Biczysko M., Banasiewicz T., Drews M. (2011), Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe – mechanizmy działania, potencjalne zastosowania kliniczne oraz zalecenia dietetyczne. Nowiny Lekarskie, 80 (4): s. 299-304.
Langley-Evans S (2014), Żywienie. Wpływ na zdrowie człowieka. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Lasota B (2011), Problem zaparć – jak pomóc pacjentom. Szczególna rola błonnika. Świat Medycyny i Farmacji, nr 8: s. 38-45.
Liu S., Stampfer M.J., Hu F.B., Giovannucci E., Rimm E., Manson J.E., Hennekens C.H., Willett W.C. (1999), Whole-grain consumption and risk of coronary heart disease: results from the Nurses’ Health Study. American Journal of Clinical Nutrition, 70 (3): s. 412–419.
Noworolnik K., Wirkijowska A., Rzezicki Z. (2013), Znaczenie błonnika pokarmowego w diecie oraz jego zawartość w ziarnie jęczmienia jarego w zależności od odmian i gęstości siewu. Fragmenta Agronomica, 30 (3): s. 132-139.
Obesity & overweight (2018), http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs311/en/ index.html [dostęp 23.09.2019].
Olszewska J., Jagusztyn-Krynicka E.K. (2012), Human Microbiome Project – mikroflora jelit oraz jej wpływ na fizjologię i zdrowie człowieka. Postępy Mikrobiologii, 51, 4: s. 243-256.
Pachocka L., Grzebuła M. (2014), Znaczenie błonnika rozpuszczalnego dla zdrowia człowieka i jego występowanie w produktach dostępnych na rynku. Postępy Nauk Medycznych, 27 (11B): s. 33.
Peckenpaugh N.J. (2010), Podstawy żywienia i dietoterapia, Wydawnictwo Elsevier Urban & Partner, Wrocław.
Pereira M.A., O'Reilly E., Augustsson K., Fraser G.E. , Goldbourt U., Heitmann B.L., Hallmans G., Knekt P., Liu S., Pietinen P., Spiegelman D., Stevens J., Virtamo J., Willett W.C. (2004), Dietary fiber and risk of coronary heart disease. Archives of Internal Medicine, 164 (4): s. 370–376.
Piecyk M., Cichocka J., Worobiej E. (2016), Ocena wiedzy konsumentów na temat skrobi opornej. Bromatologia i Chemia Toksykologiczna, XLIX: s. 598-603.
Platta A. (2014), Rola diety bogatoresztkowej w profilaktyce i leczeniu zaparć, otyłości, cukrzycy i chorób układu sercowo-naczyniowego. Zeszyty Naukowe Akademii Morskiej w Gdyni, 86: s. 154-163.
Pollmer U. (2016), Kto nam podkłada świnię? Wydawnictwa „Znak Literanova”, Kraków.
Rak K., Piotrowska E., Bronkowska M. (2016): Błonnik pokarmowy w profilaktyce i leczeniu wybranych chorób dietozależnych. Żywienie Człowieka i Metabolizm, 43 (30):198-203.
Rossner S. (1987), Weight reduction with dietary fibre supplements. Results of two double- blind randomized studies. Acta Medica Scandinavica, 222: s. 83.
Sauvaget C, Nagano J, Allen N (2003), Vegetables and fruit intake and stroke mortality in the Hiroshima/Nagasaki Life Span Study. Stroke, 34, 10: s. 2355-2360.
Sikorski Z, Staroszczyk H (2017), Chemia żywności. Biologiczne właściwości składników żywności. Wydawnictwo PWN.
Slavin J.L. (2005), Dietary fiber and body weight. Nutrition, 21: s. 411-418.
Sobotka L. (2013), Podstawy żywienia klinicznego. Scientifica: s. 174-176.
Streppel M., Ocké M.C., Boshuizen H.C., Kok F.J., Kromhout D. (2008), Dietary fiber intake in relation to coronary heart disease and all-cause mortality over 40 y: the Zutphen Study, American Journal of Clinical Nutrition, 88 (4): s. 1119-25.
Styczyńska M (2013), Wpływ wzbogacania diety skrobią oporną RS4 na organizm szczurów przy narażeniu na toksyczne pierwiastki, Praca doktorska, Uniwersytet Przyrodniczy, Wrocław.
Tatoń J., Czech A., Bernas M. (2012), Otyłość. Zespół metaboliczny. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Tatoń J., Czech A., Idaszak D. (2007), Żywienie w cukrzycy. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Włodarczyk D, Lange E, Kozłowska L, Głąbska D (2014), Dietoterapia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Wolk A, Manson JE, Stampfer MJ, Colditz GA, Hu FB, Speizer FE, Hennekens CH, Willett WC (1999), Long-term intake of dietary fiber and decreased risk of coronary heart disease among women. Journal of the American Medical Association, 281 (21): s. 1998–2004.
Ziemlański Ś (2001), Normy żywienia człowieka – fizjologiczne podstawy. Wydawnictwo Lekarskie PZWL.
Ziółkowski B., Pacholec A., Kudlicka M., Ehrmann A., Muszyński .J (2012), Prevalence of abdominal symptoms in the Polish population. Przegląd Gastroenterologiczny, 7(1): s. 20-25.
Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie
Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
