Być kobietą i być mężczyzną, czy być człowiekiem po Edenie? Rdz 3,16-19 raz jeszcze przemyślane
Abstrakt
Rdz 3,(14-)16-19 w tradycyjnej interpretacji rozumiane jest jako opis wyroku za złamanie Bożego zakazu. Wypowiedzi zawarte w tych wierszach najczęściej rozumiane są więc jako kara nałożona na węża (w. 14-15), kobietę (w. 16) i mężczyznę (ww. 17-19). W artykule podjęta jest jednak i analizowana sugestia, aby wypowiedzi te interpretować najpierw wyłącznie jako etiologię rzeczywistości społecznej aktualnej w czasach autor biblijnego, a potem także jako opis sytuacji dotyczący całej ludzkości (w obu wypadkach kobiet i mężczyzn), a nie samej kobiety (cierpienie z powodu licznych ciąż), czy samego tylko mężczyzny (ciężka praca na roli i śmierć).
Słowa kluczowe:
płeć, kobieta, mężczyzna, ludzkość, rola społeczna, etiologiaBibliografia
Aurelius, E., „Du bist der Mann”. Zum Charakter biblischer Texte (Biblisch-theologische Schwerpunkte 23; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 2004).
Bührer, W., Am Anfang…Untersuchungen zur Textgenese und zur relativ-chronologischen Einordnung von Gen 1–3 (Forschungen zur Religion und Literatur des Alten und Neuen Testaments 256; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 2014). (Crossref)
Cassuto, U., A Commentary on Genesis. I. From Adam to Noah (Jerusalem: Magne Press 1961).
Collins, C.J., Genesis 1–4. A Linguistic, Literary, and Theological Commentary (Phillipsburg, NJ: P & R 2006).
Day, J., From Creation to Babel. Studies in Genesis 1–11 (London: Bloomsbury 2013).
Dieckmann, D., „Viel vervielfachen werde ich deine Mühe – und deine Schwangerschaft. Mit Mühe wirst du Kinder gebären, Du hast mich aus meiner Mutter Leib gezogen (red. D. Dieckmann – D. Erbele-Küster; Biblisch-theologische Studien 75; Neukirchen:
Neukirchener Verlag 2006) 11–38.
Fischer, G., Genesis 1–11 (Herders Theologischer Kommentar zum Alten Testament; Freiburg – Basel – Wien: Herder 2018)
Fischer, I., „Verhältnis der Geschlechter”, Die Welt der Hebräischen Bibel. Umfeld – Inhalte – Grundthemen (red. W. Dietrich; Stuttgart: Kohlhammer 2017) 309–324.
Gertz, J.C., Das erste Buch Mose (Genesis). Die Urgeschichte Gen 1–11 (Das Alte Testament Deutsch 1; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 2018). (Crossref)
Hendel, R.S., The Text of Genesis 1–11. Textual Studies and Critical Edition (New York – Oxford: Oxford University Press 1998).
Jacob, B., Das Buch Genesis (Stuttgart: Calwer 2000).
Janowski, B., Anthropologie des Alten Testaments. Grundfragen – Kontexte – Themenfelder (Tübingen: Mohr Siebeck 2019). (Crossref)
Kautzsch, E. – Cowley, A.E. (red.), Gesenius’ Hebrew Grammar (wyd. 2; Oxford: Clarendon Press 1910) (= GKC).
Koehler, L. et al. (red.) Wielki słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu (Warszawa: Vocatio 2008) I–II (= KBL).
Lemański, J., „Opis stworzenia jako conditio humana (Rdz 2,7)”, Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 39/1 (2006) 5–24.
Lemański, J., Księga Rodzaju. Rozdziały 1–11 (Komentarz Biblijny Stary Testament 1/1; Częstochowa: Edycja Świętego Pawła 2013).
Lemański, J., „Imago Dei. W poszukiwaniu źródeł i znaczenia pewnej biblijnej koncepcji antropologicznej”, Powstanie człowieka w ujęciu interdyscyplinarnym (red. T. Maziarka; Kraków: Copernicus Center Press 2019) 121–154.
Lemański, J., „(Post-)deuteronomistyczny zakaz transwestytyzmu (Pwt 22,5)? Pytanie o jego
właściwy sens i motywacje”, Collectanea Theologica 90/1 (2020) 77–104. DOI: https://doi.org/10.21697/ct.2020.90.1.03. (Crossref)
Lemański, J., „Człowiek jako mężczyzna i kobieta. Fundamenty antropologii biblijnej. Ich źródła i konsekwencje”, VerbumVitae 39/1 (2021) 97–118. DOI: https://doi.org/10.31743/vv.9699. (Crossref)
Levin, C., Der Jahwist (Forschungen zur Religion und Literatur des Alten und Neuen Testaments 157; Göttingen: Vandenhoeck & Ruprecht 1993).
Magonet, J., „The Themes of Genesis 2–3”, A Walk in the Garden (red. P. Morris – D. Sawyer; Journal for the Study of the Old Testament Supplement Series 136; Sheffield: Academic Press 1992) 39–46.
Mathews, K.A., Genesis 1–11,26 (New American Commentary; Nashville: Broadman & Holman 1996).
Mazzinghi, L., Weisheit (Internationaler exegetischer Kommentar zum Alten Testament; Stuttgart: Kohlhammer 2018).
Meyers, C., „‘āṣab”, Theological Dictionary of the Old Testament (red. G.J. Botterweck – H. Ringgren; tł. J.T. Willis – G.W. Bromiley – D.E. Green; Grand Rapids, MI: Eerdmans 2001) XI, 278–280.
Meyers, C., „Gender Roles and Genesis 3.16 Revisited”, A Feminist Companion to Genesis (red. A. Brenner; Sheffield: Sheffield Academic Press 1993) 118–141.
Napora, K., „«Odpowiednia dla niego pomoc»? Kobieta w Rdz 1–2”, Sympozjum 21 (2017) 33–48.
Ravasi, G., Il Cantico dei Cantici (Bologa: Edizione Dehoniane 1992); tł. pol. Pieśń nad Pieśniami (tł. K. Stopa; Kraków: Salwator 2005).
van Ruiten, J., „Eve’s Pain in Childbearing? Interpretations of Gen 3,16a in Biblical and Early Jewish Texts”, Eve’s Children (red. G.P. Luttikhuizen; Themes in Biblical Narrative 5; Leiden: Brill 2003) 3–26. (Crossref)
Schüle, A., Die Urgeschichte (Genesis 1–11) (Zürcher Bibelkommentare. AT 1/1; wyd. 2; Zürich: TZV 2020).
Seebass, H., Genesis. I. Urgeschichte (1,1–11,26) (Neukirchen-Vluyn: Neukirchener Verlag 1996).
Vílchez Líndez, J., Sapienza (Roma: Borla 1990).
Wenham, G.J., Genesis 1–15 (Word Biblical Commentary 1; Waco, TX: Word Book 1987).
Westermann, C., Genesis 1–11 (Biblischer Kommentar 1/1; NeukirchenVluyn: Neukirchener Verlag 1983).
Zakovitch, Y., Das Hohelied (Herders Theologischer Kommentar zum Alten Testament; Freiburg – Basel – Wien: Herder 2004).
Zevit, Z., „Of What Was Eve guilty?”, Built by Wisdom. Established by Understanding. Essays on Biblical and Near Eastern Literature in Honor of Adele Berlin (red. M.L. Grossman; Bethesda, MD: University Press of Meryland 2013) 29–38.
Zevit, Z., What Really Happened in the Garden of Eden (New Haven, CT: Yale University Press 2013).
Zimmerli, W., 1. Mose 1–11. Urgeschichte (Zürich: TVZ 1943; wyd. 5; 1991).
Uniwersytet Szczeciński
Ks. Janusz Lemański, prezbiter diecezji koszalińsko-kołobrzeskiej, profesor nauk teologicznych, kierownik Katedry Egzegezy i Teologii Biblijnej na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Szczecińskiego, autor wielu artykułów i monografii z zakresu Starego Testamentu. Specjalizuje się w zagadnieniach dotyczących Pięcioksięgu i eschatologii biblijnej. Napisał m.in.: Pięcioksiąg dzisiaj (Studia Biblica 4; Kielce: Verbum 2002); Księga Wyjścia (NKB.ST 2; Częstochowa: Edycja Świętego Pawła 2009); „Niech przyjdzie do mnie, a dowie się, że jest prorok w Izraelu” (2 Krl 5,8b). Wprowadzenie do profetyzmu starotestamentalnego. I. Profetyzm przedklasyczny. Prorocy więksi (Studia i Rozprawy 28; Szczecin: Wydawnictwo Naukowe US 2011); „Szukajcie dobra, a nie zła, abyście żyli” (Am 5,14a). Wprowadzenie do profetyzmu starotestamentalnego. II. Dwunastu proroków mniejszych. Księga Barucha. List Jeremiasza (Studia i Rozprawy 31; Szczecin: Wydawnictwo Naukowe US 2012); Księga Rodzaju (NKB.ST 1/1-3; Częstochowa: Edycja Świętego Pawła 2013-2015); Prawo Pana doskonałe – krzepi życie (Ps 19,8a). Kilka refleksji na temat istoty prawa i sprawiedliwości w Starym Testamencie (Studia i Rozprawy 54; Szczecin: Wydawnictwo US 2019).
https://orcid.org/0000-0002-1512-997XLicencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
Autor/Autorzy udziela/ją Licencjobiorcy niewyłącznej i nieodpłatnej licencji, zgodnie z postanowieniami załącznika: LICENCJA NA KORZYSTANIE Z UTWORU
