Postawy maturzystów puławskich wobec śmierci (1994-2016)
Janusz Mariański
Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie , PolskaAbstrakt
W niniejszym artykule prezentujemy niektóre aspekty wielowymiarowej problematyki umierania i śmierci: częstotliwość myślenia o śmierci, laicka koncepcja śmierci, wpływ religii na umieranie oraz postawy maturzystów wobec cierpienia. Podstawą analiz empirycznych są wyniki trzykrotnych badań socjologicznych zrealizowanych w Puławach, w wybranych szkołach ponadgimnazjalnych (licea i technika), w klasach maturalnych. Śmierć jest rzadko przedmiotem refleksji, tylko co czwarty ankietowany maturzysta myśli bardzo często lub często o śmierci. W latach 1994-2016 zmniejszył się wskaźnik aprobaty religijnego sensu umierania o 16,1%, co świadczy o powolnym sekularyzowaniu się świadomości tanatologicznej i o 15,0% tych, którzy dostrzegają konieczny związek pomiędzy wiarą w Boga a usensownieniem ludzkiego cierpienia.
Słowa kluczowe:
śmierć i umieranie, cierpienie, laickie i religijne postawy wobec śmierciBibliografia
Bauman Z. (2000), Ponowoczesność jako źródło cierpień, Wydawnictwo Sic! Warszawa.
Berger P. L., Zijderveld A. C. (2010), Pochwała wątpliwości. Jak mieć przekonania i nie stać się fanatykiem, tł. S. Baranowski, Wydawnictwo vis – à – vis, Kraków.
Davie G. (2010), Socjologia religii, tł. R. Babińska, Zakład Wydawniczy NOMOS, Kraków.
Döbertin W. (1986), Autworten auf die Sinnfrage, Universitas, München.
Dyczewski L. (1994), Ludzie starzy i starość w społeczeństwie i kulturze, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin.
Fiefel H. (1979), Śmierć – istotna zmienna w psychologii, w: Psychologia humanistyczna, Zeszyt drugi, Wybór tekstów, red. K. Starczewska, tł. K. Gebert, Warszawa, s. 399-407.
Hipsz N. (2012), W obliczu śmierci, Komunikat z badań CBOS, BS/165/2012, Warszawa.
Jaworski R. (2015), Godne umieranie, w: Sztuka modlitwy. Życie duchowe w praktyce, red. J. Augustyn, Wydawnictwo WAM, Kraków, s. 603-609.
Juczyński Z. (2010), Co daje człowiekowi siłę do zmagania się z cierpieniem, w: Człowiek i dzieło. Księga jubileuszowa dedykowana Księdzu Profesorowi Kazimierzowi Popielskiemu z okazji 75. rocznicy urodzin, 50. rocznicy kapłaństwa oraz 45-lecia pracy naukowo-dydaktycznej, red. L. Suchocka, R. Sztembis, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 255-268.
Komorowska J. (1984), Świąteczne zwyczaje domowe w wielkim mieście. Studium na przykładzie Warszawy, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa.
Korczyński T. M. (2016), Milczenie i lament. Szkice z socjologii śmierci, Warszawskie Wydawnictwo Socjologiczne, Warszawa.
Królikowska A. M. (2009), Zachowywanie – porzucanie – dekonstrukcja. Religia w świadomości młodzieży studenckiej. Studium socjologiczne, Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego, Szczecin.
Makselon J. (1980), Skala postawy wobec śmierci, „Summarium”, nr 9, s. 253-260.
Makselon J. (1983), Poczucie sensu życia a postawa wobec śmierci, ,,Analecta Cracoviensia”, t. 15, s. 73-91.
Makselon J. (2006-2007), Psychologia religii a tanatopsychologia, „Analecta Cracoviensia”, t. 38-39, s. 151-159.
Mielicka-Pawłowska H. (2016), Parametry współczesnej wiary religijnej, w: Globalny i lokalny wymiar religii. Polska w kontekście europejskim, red. I. Borowik, A. Górny, W. Świątkiewicz, Zakład Wydawniczy NOMOS. Uniwersytet Śląski w Katowicach, Kraków, s. 189-202.
O cierpieniu i sensie istnienia. Rozmowa z prof. Janem Szczepańskim, w: W. Osiatyński (1988), Zrozumieć świat. Rozmowy z uczonymi polskimi, Czytelnik, Warszawa, s. 317-331.
Pabich R. (2015), Nadzieja podstawowa a poczucie sensu życia i lęk przed śmiercią u młodzieży akademickiej, „Forum Pedagogiczne”, nr 1, s. 119-134.
Pawełczyńska A. (2011), Czas człowieka, Wydawnictwo Matrix, Warszawa.
Pawliszyn M. (2016), Śmierć jako produkt marketingowy, „Homo Dei. Przegląd Teologiczno-Duszpasterski”, nr 4, s. 26-39.
Popielski K. (1987), Tezy o sensie życia, w: Człowiek – pytanie otwarte. Studia z logoteorii i logoterapii, red. K. Popielski, Redakcja Wydawnictw KUL, Lublin, s. 313-318.
Rudnicki Z. (2012), Wychowawcze aspekty refleksji o umieraniu i śmierci, w: Religijno-moralny wymiar rozwoju i wychowania, red. A. Rynio, K. Braun, A. Lendzion, D. Opozda, Wydawnictwo KUL, Lublin, s. 273-282.
Stochmiałek J. (2015), Kryzysy życiowe osób dorosłych. Refleksje andragogiczne i edukacyjne, Wydawnictwo UKSW, Warszawa, s.135-146.
Szczepański J. (1980), Sprawy ludzkie, Czytelnik, Warszawa.
Szczepański J. (1988), O indywidualności, Instytut Wydawniczy Związków Zawodowych, Warszawa.
Szczepański J. (1995), Wizje naszego życia, Wydawnictwa Prywatnej Wyższej Szkoły Businessu i Administracji, Warszawa.
Szczepański J. (1999), Fantazje na temat czasu, Wydawnictwo Towarzystwa Naukowego KUL, Lublin.
Wysoczańska A. (1988), Problemy śmierci w poglądach młodych ludzi, ,,Zdrowie Psychiczne”, nr 3-4, s. 157-169.
Zawiła M. (2006), Postawy wobec śmierci i umierania a sekularyzacja, w: Sekularyzacja jako wyzwanie dla religii i Kościoła. Mity i rzeczywistość, red. J. Baniak, Redakcja Wydawnictw UAM – Wydział Teologiczny, Poznań, s. 263-272.
Ziemiński I. (2016), Dlaczego śmierć: filozofia i mity wobec śmierci, w: Problematyka umierania i śmierci w perspektywie medyczno-kulturowej, red. J. Hartman, M. Szabat, Wolters Kluver, Warszawa, s. 19-34.
Wyższa Szkoła Nauk Społecznych z siedzibą w Lublinie
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne 4.0 Międzynarodowe.
