LEGAL ISSUES RELATED TO THE FLIGHT OF PEASANTS IN OLD POLAND (14th-19th CENTURY)
Marcin Jerzy Konarski
Wyższa Szkoła Menedżerska w Warszawie , PolandAbstract
In the light of old Polish law, based on the system of norms of peasant slavery, understood as a legal institution, the flight of peasants was qualified as an illegal act, which was subject various legal sanctions. The reason why peasants chose to become fugitives was usually their desire to improve living conditions. The direction the fugitives took was another village (a different demesne), a town (private or royal); peasants even crossed state borders. This analysis draws attention to the most important legal problems related to the flight of peasants in former Poland concerning the sources of law as regards the flight of peasants, ways of seeking to release a peasant by means of court proceedings, types of sanctions for such flight, and forms of peasants' abandonment of master's property other than flight.
Keywords:
First Polish Republic, feudalism, peasants, flight of peasants, slave trade, old Polish lawReferences
REFERENCES
SOURCES
Akta grodzkie i ziemskie. 1911. Prep. by Antoni Prochaska. Vol. XXI, Lwów: Galicyjski Wydział Krajowy.
Akta grodzkie i ziemskie. 1914. Prep. by Antoni Prochaska. Vol. XXII, Lwów: Towarzystwo Naukowe we Lwowie.
Akta grodzkie i ziemskie. 1928. Prep. by Antoni Prochaska. Vol. XXIII, Lwów: Towarzystwo Naukowe we Lwowie.
Akta grodzkie i ziemskie. 1935. Prep. by Wojciech Hejnosz. Vol. XXV, Lwów: Towarzystwo Naukowe we Lwowie.
Akta sejmikowe województwa krakowskiego 1932. Prep. by Stanisław Kutrzeba. Vol. I, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Akta sejmikowe województwa krakowskiego. 1953. Prep. by Adam Przyboś. Vol. II, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Akta sejmikowe województwa krakowskiego 1959. Prep. by Adam Przyboś. Vol. III, Wrocław-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Księgi sądowe wiejskie 1921. Prep. by Bolesław Ulanowski. Vol. I-II, Starodawne prawa polskiego pomniki, vol. XI-XII, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Księga sądowa Uszwi dla wsi Zawady z lat 1619-1788. 1957. Prep. by Adam Vetulani, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Księgi sądowe wiejskie klucza łąckiego z lat 1744-1811 1963. Prep. by Adam Vetulani, Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Księgi sądowe wiejskie klucza jazowskiego z lat 1663-1808. 1967. Prep. by Stanisław Grodziski, Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Księga sądowa wsi Iwkowej z lat 1581-1809. 1969. Prep. by Stanisław Płaza, Wrocław- Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Volumina Legum. 1859. Vol. I-II, Petersburg: J. Ohryzko.
LITERATURE
Baranowski, Bohdan. 1953. Ludzie luźni w południowo-wschodniej Wielkopolsce w XVII- XVIII wieku, Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Baranowski, Ignacy Tadeusz. 1909. „Sądy referendarskie”, Przegląd Historyczny 1:82-96.
Baranowski, Ignacy Tadeusz. 1912. „Ze studiów nad dziejami agrarnymi Polski. Stosunek chłopa do ziemi we wsi Małopolskiej w ostatnich wiekach Rzeczypospolitej”, Przegląd Historyczny 1:55-69.
Bardach, Juliusz. 1964. Historia państwa i prawa Polski do połowy XV wieku, vol. I, ed. II, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bobińska, Celina. 1979. Wieś niespokojna. Studia małopolskie z XVIII-XIX wieku, Warszawa: Książka i Wiedza.
Chamerska, Halina. 1957. O położeniu i zbiegostwie czeladzi folwarcznej w Królestwie Polskim 1830- 1864, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Chłopskie poddaństwo w Polsce. 1898. Lwów: Naprzód.
Czernik, Stanisław. 1955. Z życia pańszczyźnianego w XVII wieku: materiały i szkice, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Deresiewicz, Janusz. 1958. Handel chłopami w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa: Książka i Wiedza.
Dworzaczek, Włodzimierz. 1952. „Dobrowolne” poddaństwo chłopów, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Dworzaczek, Włodzimierz. 1953. „Zagadnienie dobrowolnego przyjmowania poddaństwa w XVII i XVIII w.”, In: Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich. Przemówienia, referaty, dyskusja, vol. I, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe .
Grodziski, Stanisław. 1961. Ludzie luźni: studium z historii państwa i prawa polskiego, Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Grodziski, Stanisław. 2000. „Poddani mieszani (sujets mixtes) na ziemiach polskich w latach 1772-1815”, In: Prawo wczoraj i dziś. Studia dedykowane Profesor Katarzynie Sójce-Zielińskiej w czterdziestolecie pracy naukowej. Ed. Grażyna Bałtruszajtys, Warszawa: „Liber”.
Grynwaser, Hipolit. 1951. „Kwestia agrarna i ruch włościan w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX wieku (1807-1860). Studium archiwalne”, In: Hipolit Grynwaser, Pisma, vol. II, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Grynwaser, Hipolit. 1951. „Przywódcy i „burzyciele” włościan”, In: Hipolit Grynwaser, Pisma, vol. II, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Grzybowski, Konstanty. 1956. „Burżuazja a obszarnicy w państwie obszarniczo- burżuazyjnym (Z zagadnień ustroju społeczno-gospodarczego)”, Kwartalnik Historyczny 4-5:221-244.
Hejnosz, Wojciech. 1953. „Przypisanie chłopów do ziemi”, In: Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich. Przemówienia, referaty, dyskusja, vol. I, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Helcel, Antoni Zygmunt. 1856. „tarodawne prawa polskiego pomniki, vol. I, Warszawa: Księgarnia Gustawa Sennewalda.
Historia chłopów śląskich. 1979. Ed. Stefan Inglot, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Horn, Maurycy. 1972. Walka klasowa i konflikty społeczne w miastach Rusi Czerwonej w latach 1600-1647 na tle stosunków gospodarczych, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Horn, Maurycy. 1974. Walka chłopów czerwonoruskich z wyzyskiem feudalnym w latach 1600-1648. Część I: zbiegostwo i zbójnictwo karpackie, Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu.
Hoszowski, Stanisław. 1953. „Rola folwarku pańszczyźnianego”, In: Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich. Przemówienia, referaty, dyskusja, vol. I, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hube, Romuald. 1881. Ustawodawstwo Kazimierza Wielkiego, Warszawa: Biblioteka Umiejętności Prawnych.
Hube, Romuald. 1886. Sądy: ich praktyka i stosunki prawne społeczeństwa w Polsce ku schyłkowi 14 wieku, Warszawa: Biblioteka Umiejętności Prawnych.
Kaczmarczyk, Zdzisław. 1939. Monarchia Kazimierza Wielkiego. Tom I: organizacja państwa, Poznań: Księgarnia Akademicka.
Kaczmarczyk, Zdzisław. 1948. Kazimierz Wielki (1333-1370), Warszawa: Wydawnictwo S. Arcta.
Kolankowski, Ludwik. 1936. Polska Jagiellonów. Dzieje polityczne, Lwów: Księgarnia Gubrynowicz i Syn.
Kuliszer, Józef. 1961. Powszechna historia gospodarcza średniowiecza i czasów nowożytnych, vol. I, Warszawa: Książka i Wiedza.
Kutrzeba, Stanisław. 1925. Historia źródeł dawnego prawa polskiego, vol. I, Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Manteuffel, Tadeusz. 1948. „Problem feodalizmu polskiego”, „Przegląd Historyczny” 37:62-71.
Opas, Tomasz. 1974. “O kierunkach awansu społecznego chłopów z dóbr prywatnych w XVIII wieku”, In: Społeczeństwo polskie w XVIII i XIX w., vol. VI, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Orłowski, Ryszard. 1959. „Opór włościan i formy walki klasowej w Ordynacji Zamojskiej w drugiej połowie XVIII stulecia”, Annales Universitatis Mariae Curie- Skłodowska. Sectio F 5:139-177.
Putek, Józef. 1969. Miłościwe pany i krnąbrne chłopy włościany. Szkice i sylwetki z dziejów poddaństwa, pańszczyzny, grabieży wojskowych, procesów sądowych i innych form ucisku społecznego na dawnym pograniczu śląsko-polskim, Kraków: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Rafacz. Józef. 1920. “Sprawa niewoli chłopskiej w dawnej Polsce”, Przewodnik Naukowy i Literacki 48.
Rafacz, Józef. 1922. Ustrój wsi samorządnej małopolskiej w XVIII wieku, Lublin: Uniwersytet Lubelski.
Ruszel, Krzysztof. 1989. Sprawy chłopskie przed sądem dominialnym w Ninadowej w latach 1806-1843, Przemyśl: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Rutkowski, Jan. 1947. Historia gospodarcza Polski, Vol. I: Czasy przedrozbiorowe, Poznań: Księgarnia Akademicka.
Rutkowski, Jan. 1956. Studia z dziejów wsi polskiej XVI-XVIII w., Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Szczotka, Stanisław. 1949. „Uwagi o zbiegostwie włościan w dawnej Polsce”, Rocznik Dziejów Społecznych i Gospodarczych 1949, vol. XI.
Szczotka, Stanisław. 1951. Z dziejów chłopów polskich, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Szczotka, Stanisław. 1951. „Zwalnianie chłopów z poddaństwa w województwie krakowskim w latach 1572-1794”, Czasopismo Prawno-Historyczne 3:243-303.
Szczotka, Stanisław. 1953. “Ocena folwarku. Przyczynki do formy oporu klasowego chłopów. Przyczynki do społecznych zagadnień reformacji”, In: Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich. Przemówienia, referaty, dyskusja, vol. I, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Śreniowski, Stanisław. 1948. Zbiegostwo chłopów w dawnej Polsce jako zagadnienie ustroju społecznego, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”.
Tymieniecki, Kazimierz. 1922. Sądownictwo w sprawach kmiecych a ustalanie się stanów na Mazowszu pod koniec wieków średnich, Poznań: Księgarnia Gebethner i Wolf.
Tymieniecki, Kazimierz. 1933. Zagadnienie niewoli w Polsce u schyłku wieków średnich, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Tymieniecki, Kazimierz. 1953. Sprawa chłopska w Polsce na przełomie XV i XVI w., In: Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich. Przemówienia, referaty, dyskusja, vol. I, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Ulanowski, Bolesław. 1894. Wieś polska pod względem prawnym od wieku XVI do XVIII, Kraków: Akademia Umiejętności.
Uruszczak, Wacław. 1999. „Statuty Kazimierza Wielkiego jako źródło prawa polskiego”, Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 3:97-115.
Wróbel, Zdzisław. 1929. Zbójnictwo na Podhalu, Częstochowa: Drukarnia Udziałowa.
Zbiegostwo chłopów w województwie krakowskim na przełomie XVI i XVII wieku. 1989. Prep. by Aniela Kiełbicka, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
SOURCES
Akta grodzkie i ziemskie. 1911. Prep. by Antoni Prochaska. Vol. XXI, Lwów: Galicyjski Wydział Krajowy.
Akta grodzkie i ziemskie. 1914. Prep. by Antoni Prochaska. Vol. XXII, Lwów: Towarzystwo Naukowe we Lwowie.
Akta grodzkie i ziemskie. 1928. Prep. by Antoni Prochaska. Vol. XXIII, Lwów: Towarzystwo Naukowe we Lwowie.
Akta grodzkie i ziemskie. 1935. Prep. by Wojciech Hejnosz. Vol. XXV, Lwów: Towarzystwo Naukowe we Lwowie.
Akta sejmikowe województwa krakowskiego 1932. Prep. by Stanisław Kutrzeba. Vol. I, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Akta sejmikowe województwa krakowskiego. 1953. Prep. by Adam Przyboś. Vol. II, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Akta sejmikowe województwa krakowskiego 1959. Prep. by Adam Przyboś. Vol. III, Wrocław-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Księgi sądowe wiejskie 1921. Prep. by Bolesław Ulanowski. Vol. I-II, Starodawne prawa polskiego pomniki, vol. XI-XII, Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Księga sądowa Uszwi dla wsi Zawady z lat 1619-1788. 1957. Prep. by Adam Vetulani, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Księgi sądowe wiejskie klucza łąckiego z lat 1744-1811 1963. Prep. by Adam Vetulani, Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Księgi sądowe wiejskie klucza jazowskiego z lat 1663-1808. 1967. Prep. by Stanisław Grodziski, Wrocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk.
Księga sądowa wsi Iwkowej z lat 1581-1809. 1969. Prep. by Stanisław Płaza, Wrocław- Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Volumina Legum. 1859. Vol. I-II, Petersburg: J. Ohryzko.
LITERATURE
Baranowski, Bohdan. 1953. Ludzie luźni w południowo-wschodniej Wielkopolsce w XVII- XVIII wieku, Łódź: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Baranowski, Ignacy Tadeusz. 1909. „Sądy referendarskie”, Przegląd Historyczny 1:82-96.
Baranowski, Ignacy Tadeusz. 1912. „Ze studiów nad dziejami agrarnymi Polski. Stosunek chłopa do ziemi we wsi Małopolskiej w ostatnich wiekach Rzeczypospolitej”, Przegląd Historyczny 1:55-69.
Bardach, Juliusz. 1964. Historia państwa i prawa Polski do połowy XV wieku, vol. I, ed. II, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Bobińska, Celina. 1979. Wieś niespokojna. Studia małopolskie z XVIII-XIX wieku, Warszawa: Książka i Wiedza.
Chamerska, Halina. 1957. O położeniu i zbiegostwie czeladzi folwarcznej w Królestwie Polskim 1830- 1864, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Chłopskie poddaństwo w Polsce. 1898. Lwów: Naprzód.
Czernik, Stanisław. 1955. Z życia pańszczyźnianego w XVII wieku: materiały i szkice, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Deresiewicz, Janusz. 1958. Handel chłopami w dawnej Rzeczypospolitej, Warszawa: Książka i Wiedza.
Dworzaczek, Włodzimierz. 1952. „Dobrowolne” poddaństwo chłopów, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Dworzaczek, Włodzimierz. 1953. „Zagadnienie dobrowolnego przyjmowania poddaństwa w XVII i XVIII w.”, In: Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich. Przemówienia, referaty, dyskusja, vol. I, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe .
Grodziski, Stanisław. 1961. Ludzie luźni: studium z historii państwa i prawa polskiego, Kraków: Uniwersytet Jagielloński.
Grodziski, Stanisław. 2000. „Poddani mieszani (sujets mixtes) na ziemiach polskich w latach 1772-1815”, In: Prawo wczoraj i dziś. Studia dedykowane Profesor Katarzynie Sójce-Zielińskiej w czterdziestolecie pracy naukowej. Ed. Grażyna Bałtruszajtys, Warszawa: „Liber”.
Grynwaser, Hipolit. 1951. „Kwestia agrarna i ruch włościan w Królestwie Polskim w pierwszej połowie XIX wieku (1807-1860). Studium archiwalne”, In: Hipolit Grynwaser, Pisma, vol. II, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Grynwaser, Hipolit. 1951. „Przywódcy i „burzyciele” włościan”, In: Hipolit Grynwaser, Pisma, vol. II, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Grzybowski, Konstanty. 1956. „Burżuazja a obszarnicy w państwie obszarniczo- burżuazyjnym (Z zagadnień ustroju społeczno-gospodarczego)”, Kwartalnik Historyczny 4-5:221-244.
Hejnosz, Wojciech. 1953. „Przypisanie chłopów do ziemi”, In: Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich. Przemówienia, referaty, dyskusja, vol. I, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Helcel, Antoni Zygmunt. 1856. „tarodawne prawa polskiego pomniki, vol. I, Warszawa: Księgarnia Gustawa Sennewalda.
Historia chłopów śląskich. 1979. Ed. Stefan Inglot, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Horn, Maurycy. 1972. Walka klasowa i konflikty społeczne w miastach Rusi Czerwonej w latach 1600-1647 na tle stosunków gospodarczych, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Horn, Maurycy. 1974. Walka chłopów czerwonoruskich z wyzyskiem feudalnym w latach 1600-1648. Część I: zbiegostwo i zbójnictwo karpackie, Opole: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Powstańców Śląskich w Opolu.
Hoszowski, Stanisław. 1953. „Rola folwarku pańszczyźnianego”, In: Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich. Przemówienia, referaty, dyskusja, vol. I, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Hube, Romuald. 1881. Ustawodawstwo Kazimierza Wielkiego, Warszawa: Biblioteka Umiejętności Prawnych.
Hube, Romuald. 1886. Sądy: ich praktyka i stosunki prawne społeczeństwa w Polsce ku schyłkowi 14 wieku, Warszawa: Biblioteka Umiejętności Prawnych.
Kaczmarczyk, Zdzisław. 1939. Monarchia Kazimierza Wielkiego. Tom I: organizacja państwa, Poznań: Księgarnia Akademicka.
Kaczmarczyk, Zdzisław. 1948. Kazimierz Wielki (1333-1370), Warszawa: Wydawnictwo S. Arcta.
Kolankowski, Ludwik. 1936. Polska Jagiellonów. Dzieje polityczne, Lwów: Księgarnia Gubrynowicz i Syn.
Kuliszer, Józef. 1961. Powszechna historia gospodarcza średniowiecza i czasów nowożytnych, vol. I, Warszawa: Książka i Wiedza.
Kutrzeba, Stanisław. 1925. Historia źródeł dawnego prawa polskiego, vol. I, Lwów: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Manteuffel, Tadeusz. 1948. „Problem feodalizmu polskiego”, „Przegląd Historyczny” 37:62-71.
Opas, Tomasz. 1974. “O kierunkach awansu społecznego chłopów z dóbr prywatnych w XVIII wieku”, In: Społeczeństwo polskie w XVIII i XIX w., vol. VI, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Orłowski, Ryszard. 1959. „Opór włościan i formy walki klasowej w Ordynacji Zamojskiej w drugiej połowie XVIII stulecia”, Annales Universitatis Mariae Curie- Skłodowska. Sectio F 5:139-177.
Putek, Józef. 1969. Miłościwe pany i krnąbrne chłopy włościany. Szkice i sylwetki z dziejów poddaństwa, pańszczyzny, grabieży wojskowych, procesów sądowych i innych form ucisku społecznego na dawnym pograniczu śląsko-polskim, Kraków: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Rafacz. Józef. 1920. “Sprawa niewoli chłopskiej w dawnej Polsce”, Przewodnik Naukowy i Literacki 48.
Rafacz, Józef. 1922. Ustrój wsi samorządnej małopolskiej w XVIII wieku, Lublin: Uniwersytet Lubelski.
Ruszel, Krzysztof. 1989. Sprawy chłopskie przed sądem dominialnym w Ninadowej w latach 1806-1843, Przemyśl: Krajowa Agencja Wydawnicza.
Rutkowski, Jan. 1947. Historia gospodarcza Polski, Vol. I: Czasy przedrozbiorowe, Poznań: Księgarnia Akademicka.
Rutkowski, Jan. 1956. Studia z dziejów wsi polskiej XVI-XVIII w., Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Szczotka, Stanisław. 1949. „Uwagi o zbiegostwie włościan w dawnej Polsce”, Rocznik Dziejów Społecznych i Gospodarczych 1949, vol. XI.
Szczotka, Stanisław. 1951. Z dziejów chłopów polskich, Warszawa: Ludowa Spółdzielnia Wydawnicza.
Szczotka, Stanisław. 1951. „Zwalnianie chłopów z poddaństwa w województwie krakowskim w latach 1572-1794”, Czasopismo Prawno-Historyczne 3:243-303.
Szczotka, Stanisław. 1953. “Ocena folwarku. Przyczynki do formy oporu klasowego chłopów. Przyczynki do społecznych zagadnień reformacji”, In: Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich. Przemówienia, referaty, dyskusja, vol. I, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Śreniowski, Stanisław. 1948. Zbiegostwo chłopów w dawnej Polsce jako zagadnienie ustroju społecznego, Warszawa: Spółdzielnia Wydawnicza „Książka”.
Tymieniecki, Kazimierz. 1922. Sądownictwo w sprawach kmiecych a ustalanie się stanów na Mazowszu pod koniec wieków średnich, Poznań: Księgarnia Gebethner i Wolf.
Tymieniecki, Kazimierz. 1933. Zagadnienie niewoli w Polsce u schyłku wieków średnich, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.
Tymieniecki, Kazimierz. 1953. Sprawa chłopska w Polsce na przełomie XV i XVI w., In: Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich. Przemówienia, referaty, dyskusja, vol. I, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Ulanowski, Bolesław. 1894. Wieś polska pod względem prawnym od wieku XVI do XVIII, Kraków: Akademia Umiejętności.
Uruszczak, Wacław. 1999. „Statuty Kazimierza Wielkiego jako źródło prawa polskiego”, Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego 3:97-115.
Wróbel, Zdzisław. 1929. Zbójnictwo na Podhalu, Częstochowa: Drukarnia Udziałowa.
Zbiegostwo chłopów w województwie krakowskim na przełomie XVI i XVII wieku. 1989. Prep. by Aniela Kiełbicka, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Konarski, M. J. (2019). LEGAL ISSUES RELATED TO THE FLIGHT OF PEASANTS IN OLD POLAND (14th-19th CENTURY). Review of European and Comparative Law, 38(3), 7–32. https://doi.org/10.31743/recl.4753
