REFLECTIONS ON THE REFORM OF THE LEGAL SITUATION OF PEASANTS DURING THE KOŚCIUSZKO UPRISING OF 1794

Marcin Konarski

Doctor of legal sciences – Assistant Professor at the Department of Administration, Faculty of Social Sciences and Administration, Warsaw Academy of Management , Poland
https://orcid.org/0000-0001-8791-884X


Abstract

The aim of this article is to analyse issues related to the reform of the legal status of the rural population during the Kościuszko Uprising, which was the first Polish national uprising. The analysis concerns the fundamental reform of the legal situation of peasants introduced by the uprising authorities in 1794, whose aim was to make this social group join the Uprising. The Commander-in-Chief – Tadeusz Kościuszko – announced the reduction of serfdom loathed by Polish peasants and lifted the ban on leaving the land without the permission of the owner. The defeat of the Uprising destroyed peasants’ hopes to be liberated from serfdom. However, it fostered their awareness of being members of the Polish Nation, contrary to the claims of the nobility and the magnates, who considered only their estate to be the Polish Nation and peasants to be their subjects, refusing them the attribute of being Polish.

Keywords:

peasants, Polish-Lithuanian Commonwealth, Third of may Constitution, Tadeusz Kościuszko, Hugo Kołłątaj, Kościuszko Uprising, Supreme National council, Proclamation of Połaniec, levée-en-masse

Akty Powstania Kościuszki: Protokoły i dzienniki Rady Zastępczej Tymczasowej i Rady Najwyższej Narodowej. Part I. 1918. Ed. Sz. Askenazy, ed. W. Dzwonkowski, vol. I, Kraków.

Akty Powstania Kościuszki. 1955. Ed. W. Dzwonkowski, ed. E. Kipa, ed. R. Morcinek, vol. III, Wrocław.

Askenazy, Szymon. 1901. Dwa stulecia. XVIII i XIX: badania i przyczynki, vol. I, Warszawa.

Badouin de Courtenay, Jan. 1789. Uwagi ogólne nad stanem rolniczym i miejskim z powodu przyszłej rządu narodowego formy, Warszawa.

Badouin de Courtenay, Jan. 1959. Ciąg dalszy uwag nad stanem rolniczym i miejskim, In: Materiały do dziejów Sejmu Czteroletniego, published by Jerzy Michalski, Emanuel Rostworowski, J. Woliński, vol. I, Wrocław.

Balzer, Oswald. 1891. Reformy społeczne i polityczne Konstytucyi Trzeciego Maja, Kraków.

Bartel, Wojciech. 1959. Ustrój władz cywilnych powstania kościuszkowskiego, Wrocław.

Bauer, Krzysztof. 1982. Blaski i cienie insurekcji kościuszkowskiej, Warszawa.

Bednarczuk, Monika. 2009. Rozumienie narodu i jego profilowanie we współczesnym języku polskim, „Etnolingwistyka” 21:85-101.

Białynia, Ewa. 1922. Włościanie za Kościuszki, Warszawa.

Bobińska, Celina. 1951. Społeczno-ekonomiczne idee polskiego Oświecenia, “Przegląd Historyczny” 42:82-106.

Broda, Józef. 1951. Andrzej Zamojski a sprawa chłopska w drugiej połowie XVIII w., Warszawa. Brodowska-Kubicz, Helena. 1996. Świadomość społeczna i narodowa chłopów w Królestwie Polskim w połowie XIX wieku, In: Ksiądz Piotr Ściegienny:

epoka, dzieło, pokłosie, ed. W. Caban, Kielce.

Butterwick-Pawlikowski, Richard. 2005. Political Discourses of the Polish Revolution 1788-1792, „English Historical Review” 120:695-731.

Dihm, Jan. 1961. O sprawie chłopskiej, Konstytucji Ekonomicznej i Michale Ossowskim na marginesie uwag Emanuela Rostworowskiego, „Przegląd Historyczny” 4(52):775-792.

Dudziński, Jarosław. 2010. Rada Zastępcza Tymczasowa – pierwszy rząd insurekcji kościuszkowskiej 1794 r.: zarys działalności, „Roczniki Humanistyczne” 2:161-201.

Fabre, Jean. 1952. Stanislav-Auguste Poniatowski et l’Europe des Lumieres, Paris.

Frančic˙, Mirosław. 1997. Sprawa chłopska w insurekcji kościuszkowskiej, In: Powstanie kościuszkowskie 1794: z dziejów polityczno-społecznych, ed. J. Wojtasik, Warszawa.

„Gazeta Wolna Warszawska” of 25 October 1794, no. 53.

„Gazeta Rządowa” of 20 July 1794, pp. 77-78: Sessya Rady Najwyższey Narodowej dnia 18 lipca. Prezydencya Ob. X. Franciszka Dmochowskiego, In: Próby reform włościańskich w Polsce XVIII wieku. 1952. Ed. S. Inglot, Wrocław.

Góralski, Zbigniew. 1988. Stanisław August w insurekcji kościuszkowskiej, Warszawa.

Grzybowski, Stefan. 1977. Ojczyzna, naród, państwo, Warszawa.

Ihnatowicz, Ireneusz. 1965. Gospodarka polska od rozbiorów do upadku Księstwa Warszawskiego. Kształtowanie się układu kapitalistycznego, In: B. Zientara, A. Mączak, I. Ihnatowicz, Z. Landau, Dzieje gospodarcze Polski do 1939 r., Warszawa.

Jaeger, Marek. 2002. Działalność propagandowo-informacyjna władz powstańczych (1794, 1830-1831, 1863-1864), Lublin.

Jędrzejewski, Przemysław. 2015. Krakowska Komisja Porządkowa w dobie powstania kościuszkowskiego, „Krakowski Rocznik Archiwalny” 21:53-74.

Kamieniecki, Witold. 1916. Konstytucya 3 Maja 1791 r. jako reforma państwowa, „Przegląd Historyczny” 3:257-268.

Kądziela, Łukasz. 1994. Prymas Michał Poniatowski wobec Targowicy, „Przegląd Historyczny” 4:433- 442.

Kiliński, Jan. 1958. Pamiętniki, Warszawa.

Kołłątaj, Hugo. 1954. Listy Anonima, vol. II, Warszawa.

Kołłątaj, Hugo. 1954. Prawo polityczne narodu polskiego, part II, Warszawa.

Kołłątaj, Hugo. 2006. Prawa i obowiązki naturalne człowieka rozwinięte i dowiedzione według wiecznych, niezmiennych i koniecznych praw natury, In: H. Kołłątaj Prawa i obowiązki naturalne człowieka oraz O konstytucji wolności, Warszawa 2006.

Kocój, Henryk. 1987. Wielka Rewolucja Francuska a Polska. Zarys stosunków dyplomatycznych polsko- francuskich w okresie Sejmu Wielkiego i powstania kościuszkowskiego (problemy wybrane), Warszawa.

Kocój, Henryk. 2004. W 210 rocznicę powstania kościuszkowskiego, „Niepodległość i Pamięć” 20:9-18.

Konarski, Stanisław. 1960. O uszczęśliwieniu własnej ojczyzny, In: Pisma wybrane, vol. II, Warszawa.

Korta, Adam. 1951. Hugo Kołłątaj, „Przegląd Historyczny” 42:7-25.

Kościuszko, Tadeusz. 1917. Napomknienia względem poprawy losu włościan w dawniejszym Księstwie Warszawskiem, In: T. Kościuszko, Napomknienia względem poprawy losu włościan i uniwersał połaniecki, foreword by I. Baranowski, Warszawa.

Kowecki, Jerzy. 1957. Uniwersał Połaniecki i sprawa jego realizacji, Warszawa.

Kowecki, Jerzy. 1963. Pospolite ruszenie w insurekcji 1794, Warszawa.

Kowecki, Jerzy. 1964. Chłopi czynszowi w reformach Insurekcji 1794 roku, „Przegląd Historyczny” 1:100-103.

Kozłowski, Władysław Mieczysław. 1926. Poglądy filozoficzne Stanisława Staszica, Lublin.

Kraushar, Aleksander. 1904. Barss. Palestrant warszawski i jego misya polityczna we Francji (1793- 1800), Warszawa.

Kukiel, Marian. 1919. Próby powstańcze po trzecim rozbiorze, In: Monografie w zakresie dziejów nowożytnych, vol. XIX, Warszawa.

Leśnodorski, Bogusław. 1960. Polscy jakobini. Karta z dziejów insurekcji 1794 roku, Warszawa.

Lipiński, Edward. 1956. Studia nad historią polskiej myśli ekonomicznej, Warszawa.

Lipiński, Edward. 1975. Historia polskiej myśli społeczno-ekonomicznej do końca XVIII wieku, Wrocław.

Lityński, Adam. 1989. Sądy i prawo w powstaniu kościuszkowskim, Wrocław.

Łojek, Jerzy. 1986. Geneza i obalenie Konstytucji 3 Maja. Polityka zagraniczna Rzeczypospolitej 1787- 1792, Lublin.

Mathiez, Albert. 1956. Rewolucja Francuska, translated by W. Dzwonkowski, W. Łukaszewicz, T. Landecki, Warszawa.

Michalkiewicz, Stanisław. 1979. Stosunki społeczne i prawne chłopów do 1807 r., In: Historia chłopów śląskich, ed. S. Inglot, Warszawa.

Michalski, Jerzy. 1952. Propaganda konserwatywna w walce z reformą w początkach panowania Stanisława Augusta, „Przegląd Historyczny” 3-4:536-562.

Michalski, Jerzy. 1954. Sprawa chłopska na sejmie 1773-1775, “Przegląd Historyczny” 1(45):3-13.

Michalski, Jerzy. 2003. “Wolność” i “własność” chłopska w polskiej myśli reformatorskiej XVIII wieku. Część I, „Kwartalnik Historyczny” 4:5-45.

Michalski, Jerzy. 2004. “Wolność” i “własność” chłopska w polskiej myśli reformatorskiej XVIII wieku. Część II, „Kwartalnik Historyczny” 1:69-103.

Moraczewski, Jędrzej. 1844. Włościanin polski ze względu historycznego, statystycznego i politycznego, Poznań.

Mruszczyk, Magdalena. 2012. Społeczeństwo i państwo z perspektywy „rodu ludzkiego” Stanisława Staszica, „Doctrina. Studia społeczno-polityczne” 9:189-201.

Położenie chłopów u schyłku Rzeczypospolitej szlacheckiej: wybór tekstów źródłowych. 1953. Ed. R. Baranowski, Z. Libiszowska, R. Rosin, Warszawa.

Próchnik, Adam. 1920. Demokracja kościuszkowska, Lwów.

Próchnik, Adam. 1922. Dzieje chłopów w Polsce, Lwów.

Rawski, Tadeusz. 1960. Polska wojna rewolucyjna 1794 roku na tle wojen XVIII wieku, In: VIII Powszechny Zjazd Historyków Polskich w Krakowie 14-17 września 1958. Referaty i dyskusja. VIII. Historia wojskowości, ed. S. Okęcki, Warszawa.

Rolnik, Dariusz. 2012. Wokół stereotypu magnata czasów stanisławowskich: wizerunek Andrzeja Zamoyskiego (1717-1792) w polskich memuarach, „Wieki Stare i Nowe” 4:44-68.

Rostworowski, Emanuel. 1955. Sprawa milicji mieszczańskich w ostatnim roku Sejmu Czteroletniego, „Przegląd Historyczny” 4:561-584.

Rostworowski, Emanuel. 1960. W sprawie Konstytucji Ekonomicznej 1791 r.: (na marginesie książki Jana Dihma), „Przegląd Historyczny” 4:732-736.

Rutkowski, Jan. 1922. Sprawa włościańska w Polsce w XVIII i XIX wieku, Warszawa.

Rutkowski, Jan. 1946. Uniwersał Połaniecki w świetle europejskich reform rolnych XVIII wieku, Kraków.

Rutkowski, Jan. 1947. Historia gospodarcza Polski, vol. I, Poznań.

Rzadkowska, Helena. 1948. Stosunek polskiej opinii publicznej do rewolucji francuskiej, Warszawa.

Schnür-Pepłowski, Stanisław. 1895. Z przeszłości Galicji, Lwów.

Skałkowski, Adam. 1926. Z dziejów insurekcji 1794 r., Warszawa.

Smoleński, Władysław. 1893. Franciszek Barss (notatka biograficzna), In: Upominek. Książka zbiorowa na cześć Elizy Orzeszkowej (1866-1899), Kraków.

Srogosz, Tadeusz. 1995. Geneza i funkcjonowanie komisji dobrego porządku, „Studia z Dziejów Państwa i Prawa Polskiego” 2:152-163.

Staszic, Stanisław. 1926. Uwagi na życiem Jana Zamoyskiego, Kraków.

Staszic, Stanisław. 2003. Przestrogi dla Polski, Wrocław.

Staszic, Stanisław. 1819-1820. Ród ludzki, Warszawa.

Stroynowski, Andrzej. 1979. Reforma królewszczyzn na Sejmie Czteroletnim, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Łódzkiego. Seria 1, Nauki Humanistyczno-Społeczne” no. 69.

Stroynowski, Andrzej. 1981. Metody walki parlamentarnej w toku dyskusji nad reformą królewszczyzn na Sejmie Czteroletnim, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica” 10:35-48.

Suchodolski, Witold. 1910. Przyczynek źródłowy do roli Stanisława Augusta w wypadkach 1794 r., „Przegląd Historyczny” 2:204-212.

Sułek, Zdzisław. 1966. Wojskowość polska w latach 1764-1794, In: Zarys dziejów wojskowości polskiej do roku 1864, vol. II (1648-1864), ed. J. Sikorski, Warszawa.

Szafrański, Wojciech. 2007. Kodeks Stanisława Augusta, Poznań.

Szafrański, Wojciech. 2008. Projekt ad codicem iudiciarium Wojciecha Prus Olszowskiego, Poznań.

Szczygielski, Wojciech. 1975. Cele lewicy polskiej u schyłku XVIII wieku, Łódź.

Szczygielski, Wojciech. 2008. Rozważania na temat Sejmu Wielkiego (w 220. rocznicę inauguracji obrad), „Przegląd Nauk Historycznych” 2:5-60.

Szelągowski, Adam. 1927. Monarchia a rewolucja, Warszawa.

Szelągowski, Adam. 1934. Rewolucja Francuska 1789-1793, Lwów.

Szyndler, Bartłomiej. 1977. Radoszycki finał powstania kościuszkowskiego, „Rocznik Muzeum Narodowego w Kielcach” 10:267-284.

Szyndler, Bartłomiej. 1991. Tadeusz Kościuszko 1746-1817, Warszawa.

Szyndler, Bartłomiej. 1994. Powstanie kościuszkowskie 1794, Warszawa.

Śliwiński, Artur. 1917. Powstanie kościuszkowskie, Warszawa.

Śreniowski, Stanisław. 1947. Dwa teksty Uniwersału Połanieckiego, „Państwo i Prawo” 3:50-66.

Śreniowski, Stanisław. 1952. Rzeczpospolita i Galicja w latach 1772-1795: uwagi o programie politycznym ziemiaństwa polskiego, “Przegląd Historyczny” 43:83-104.

Świętochowski, Aleksander. 1928. Historia chłopów polskich, Poznań.

Thiers, Marie Adolphe. 1845. The History of the French Revolution, London.

Topolski, Jerzy. 1994. Uniwersał Połaniecki, Lublin.

Tylińska, Ewelina. Stanisław Staszic w opiniach i badaniach uczonych w II Rzeczypospolitej, „Rozprawy z Dziejów Oświaty” 2006, no. 45, pp. 125-133.

Uniwersały i rozporządzenia w sprawie chłopskiej z okresu insurekcji kościuszkowskiej 1794 r. 1946. Poznań.

Wegner, Leon. 1869. Hugo Kołłątaj na posiedzeniu rady królewskiej z dnia 23 lipca 1792 r., „Roczniki Towarzystwa Przyjaciół Nauk Poznańskiego”, vol. V:1-68.

Wilkoszewski, Aleksander. 1929. Komisje Porządkowe Koronne za powstania Kościuszkowskiego, „Przegląd Historyczny” 2(28):219-286.

Woltanowski, Andrzej. 1987. Tadeusz Kościuszko i pierwszy etap reform włościańskich (28 marca-1 maja 1794 r.), „Przegląd Historyczny” 1(7)8:19-44.

Vetulani, Adam. 1947. Jeden czy dwa teksty Uniwersału Połanieckiego, „Państwo i Prawo” 10:27-37.

Volumina Legum, vol. IX, Kraków 1889.

Zahorski, Andrzej. 1985. Warszawa w powstaniu kościuszkowskim, Warszawa.

Zahorski, Andrzej. 1994. Powstanie kościuszkowskie 1794, In: Trzy powstania narodowe, ed. S. Kieniewicz, ed. A. Zahorski, ed. W. Zajewski, Warszawa.

Zielińska, Zofia. 1978. Stanisław August, Konstytucja i Targowica: (w związku z pracą Jerzego Łojka, Upadek Konstytucji 3 Maja, Wrocław [etc.] 1976), „Przegląd Historyczny” 2(69):317-336.

Ziółek, Jan. 1991. Konstytucja 3 Maja: kościelno-narodowe tradycje święta, Lublin.

Żytkowicz, Leonid. 1953. Czynszowanie i folwark pańszczyźniany w XVII-XIII w. Znaczenie uniwersału połanieckiego, [w:] Pierwsza Konferencja Metodologiczna Historyków Polskich. Przemówienia, referaty, dyskusja, vol. II, Warszawa.

Download

Published
2018-12-31


Konarski, M. (2018). REFLECTIONS ON THE REFORM OF THE LEGAL SITUATION OF PEASANTS DURING THE KOŚCIUSZKO UPRISING OF 1794. Review of European and Comparative Law, 35(4), 41–72. https://doi.org/10.31743/recl.4809

Marcin Konarski 
Doctor of legal sciences – Assistant Professor at the Department of Administration, Faculty of Social Sciences and Administration, Warsaw Academy of Management https://orcid.org/0000-0001-8791-884X