LEGAL DETERMINANTS FOR ANIMAL SLAUGHTERING, WITH THE PARTICULAR FOCUS ON RITUAL SLAUGHTER, UNDER THE POLISH AND ESTONIAN LEGISLATIONS
Hanna Spasowska-Czarny
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie , Polskahttps://orcid.org/0000-0003-4000-5837
Abstrakt
Tzw. ubój rytualny należy do podstawowych zasad religijnych wyznawców judaizmu oraz islamu. Istotnym wymiarem wolności religijnej jest swoboda wypełniania aktów modlitewnych i kultycznych w wymiarze prywatnym i publicznym. A więc, jest to także składanie ofiar i pozyskiwanie mięsa zgodnie z tradycją, co w przypadku wyznawców judaizmu (szchita) i islamu (halal) wiąże się z praktyką uboju rytualnego.
W państwach członkowskich Unii Europejskiej od 1 stycznia 2013 r. obowiązuje rozporządzenie Rady (WE) nr 1099/2009 z 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas uśmiercania. Na jego podstawie zwierzęta mają być uśmiercane wyłącznie po uprzednim ogłuszeniu, zgodnie z metodami i szczegółowymi wymogami związanymi ze stosowaniem tych metod określonych w załączniku nr 1. Analiza przepisów prawa międzynarodowego wskazuje, że choć prawo międzynarodowe zezwala na swobodne praktykowanie kultu religijnego i związanych z nim obrzędów, to ustawodawca krajowy samodzielnie i indywidualnie reguluje treść tego prawa przy uwzględnieniu panujących w danym państwie obyczajów, zasad i wartości, a także ustawodawstwa mającego na celu ochronę zwierząt.
Słowa kluczowe:
prawa zwierząt, ubój rytualny, ogłuszanie, uśmiercanieBibliografia
Banaszak, Bogusław. 2014. „Prawo mniejszości narodowych do kultywowania własnej tożsamości kulinarnej”, „Gdańskie Studia Prawnicze” 2014, t. XXXI: 19-26.
Dziadzio, Andrzej, Zakaz uboju rytualnego jako naruszenie konstytucyjnej zasady wolności religii. Kontekst współczesny i historyczny, „Forum Prawnicze” 1/2014: 6-13.
Frieske, Anna, Sitkowska, Beata, Piwczyński, Dariusz, Mroczkowski, Sławomir. 2002. „Rytualny ubój zwierząt”, Przegląd Hodowlany, 2(2002): 2-33.
Gabriel-Węglowski, Michał. 2008. Przestępstwa przeciwko humanitarnej ochronie zwierząt, Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa "Dom Organizatora”.
Joanna Cukras-Stelągowska. 2015. „Wokół debaty nad ubojem rytualnym w Polsce- analiza dyskursów publicznych”, Społeczeństwo i polityka nr 4 (45)/2015: 139-157.
Kerikmae, Tanel, Joamets, Kristi, Pleps, Janis, Rodina, Anita, Berkmanas Tomas, Gruodyte, Edita. 2017. The Law of the Baltic States, Springer International Publishing.
Kraus, Hans Hermann, Amtsberg, Dirk.1998. Environmental policy in Estonia. Directorate- General for Research, Division of the Environment, Energy, research and STOA, DOC_ENDV354354237, PE 167.618, Briefing No. 5, p. 1.
Kuczma, Paweł. 2016. „Ubój rytualny jako prawo mniejszości narodowych w Polsce”, Przegląd Prawa Konstytucyjnego 5(33)2016: 181-201.
Kuusik Jannu, Miil Kart. 2008. „Guide to Estonian Legal System and Legal Research”. Maj 5, 2019 http://www.nyulawglobal.org/globalex/ESTONIA.html
Lipińska, Katarzyna. 2011. „Czy w Polsce jest dozwolony rytualny ubój zwierząt”, Przegląd Prawa Ochrony Środowiska, 1(2011): 9-31.
Lubeńczuk, Grzegorz, „Die Zulässigkeit der Schlachtung von Tieren ohne Betäubung im Lichte der Verordnung (EG) Nr. 1099/2009 des Rates vom 24. September 2009 über den Schutz von Tieren zum Zeitpunkt der Tötung – polnische Erfahrungen”, TiRuP 1/2019: B-12. DOI:10.25598/tirup/2019-2.
Łętowska, Ewa, Namysłowska Monika, Grochowski, Mateusz, Wiewiórowska-Domagalska Aneta, (EMMA). 2013. „Prawo UE o uboju zwierząt i jego polska implementacja: kolizje interesów i ich rozwiązywanie (cz. II)”, „Europejski Przegląd Sądowy” 11/2013: 13-19.
Łopatka, Adam. 1995. Prawo do wolności myśli, sumienia i religii, Warszawa: Agencja Scholar.
Murray, Rachel (ed.). 2002. „The African Charter on Human and Peoples’ Rights: the system in practice, 1986— 2000”, West Nyack, NY, USA: Cambridge University Press.
Osmańczyk, Edmund, J. 1986. Encyklopedia ONZ i stosunków międzynarodowych, Warszawa: Wiedza Powszechna.
Piechotka, Maria, Piechotka, Kazimierz. 2008. Krajobraz z menorą. Żydzi w miastach i miasteczkach dawnej Rzeczpospolitej, Wocław-Warszawa-Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Pietrzak, Michał. 2010. Prawo wyznaniowe. Warszawa: LexisNexis.
Pilarz, Łukasz, B.. „Ubój rytualny- aspekty prawne, regulacje krajowe i unijne”, „Weterynaria News.pl”, s. 5. https://weterynarianews.pl/uboj-rytualny-aspekty-prawne-regulacje-krajowe-unijne
Pyclik Krzysztof. 2013. „Kwestia uboju rytualnego w świetle Deklaracji ONZ o wyeliminowaniu wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji z powodu religii lub przekonań, Europejskiej konwencji o ochronie zwierząt przeznaczonych do uboju oraz Konwencji UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego”, http://www.mzr.pl (dostęp: 20 kwietnia 2019 r.);
Radecki, Wojciech. 1998. Ustawa o ochronie zwierząt z komentarzem, Wrocław: Difin.
Radecki, Wojciech. 2007. Ustawy: o ochronie zwierząt; o doświadczeniach na zwierzętach – z komentarzem, Warszawa: Difin.
Radecki, Wojciech. 2012. Ustawa o ochronie zwierząt. Komentarz, Warszawa: Difin.
Szelepajło, Agnieszka. 2010. Administracyjnoprawna ochrona zwierząt w Polsce. Praca magisterska napisana pod kierownictwem dr Renaty Raszewskiej-Skałeckiej, Wrocław, niepubl.,
Truuvali, Eerik-Juhan et al. 2008. Eesti Vabariigi põhiseadus. Kommenteeritud väljaanne, Tallinn: Juura.
Uruszczak, Wacław, Zarzycki, Zdzisław. 2003. Prawo wyznaniowe. Zbiór przepisów, Kraków: Zakamycze.
Veinla, Hannes, Relve, Kaarel. 2012. Environmental Law in Estonia, Wolters Kluwer Law and Business.
Warchałowski, Krzysztof. 2000. Prawo wyznaniowe. Wybór źródeł, Warszawa: Wydawnictwo Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
Zadykowicz, Tadeusz. 2010. „Wolność religijna jako prawo człowieka w kontekście współczesności”, [w:] Prawa człowieka. W 60. rocznicę uchwalenia Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. Przesłanie moralne Kościoła, red. Krzysztof Jeżyna, Tadeusz Zadykowicz, 141-176. Lublin: Wydawnictwo KUL.
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzona w Rzymie 4 XI 1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 z późn. zm.).
Konwencja o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284, z późn. zm.).
Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych, otwarty do podpisu w Nowym Jorku 19 XII 1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167, zał.).
Konwencja sporządzona w Paryżu 17 X 2003 r. Polska dokonała ratyfikacji przedmiotowej Konwencji bez zastrzeżeń 8 lutego 2011 r. (Dz.U. Nr 172, poz. 1018).
Deklaracja w sprawie wyeliminowania wszelkich form nietolerancji i dyskryminacji opartych na religii lub przekonaniach – Rezolucja nr 36/55 uchwalona 25 XI 1981 r. na XXXVI. Sesji Zgromadzenia Ogólnego NZ, Zbiór Dokumentów Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych 1981, nr 7-12.
Deklaracja przyjęta przez ONZ bez głosowania jako rezolucja Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 47/135 10 grudnia 1992 r., Polska Akademia Umiejętności, Kwartalnik Prawa Prywatnego Rok II: 1993 z. 3.
Oświadczenie rządowe w sprawie mocy obowiązującej Europejskiej Konwencji o ochronie zwierząt przeznaczonych do uboju, sporządzonej w Strasburgu dnia 10 maja 1979 r., z dnia 23 kwietnia 2008 r. (Dz.U. z 2008 r. Nr 126, poz. 810).
Dyrektywa PE i Rady 2008/1/EC z dnia 15 stycznia 2008 r. w sprawie zintegrowanego zapobiegania zanieczyszczeniom i ich kontroli, OJ L 24, 29.1.2008.
Dyrektywa Rady (WE) nr 74/577/WE z dnia 18 listopada 1974 r. w sprawie ogłuszania zwierząt przed ubojem.
Dyrektywa Rady (WE) nr 93/119/WE z dnia 22 grudnia 1993 r. w sprawie ochrony zwierząt.
Rozporządzenie Rady (WE) nr 1099/2009 z dnia 24 września 2009 r. w sprawie ochrony zwierząt podczas ich uśmiercania, Dz.Urz.UE.L Nr 303.
Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczania chorób zakaźnych, Dz. U. z 2004 r. Nr 11, poz. 94 ze zm.
Ustawa z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej, Dz. U. z 2019 r., poz. 59.
Ustawa z dnia 20 lutego 1997 r. o stosunku Państwa do gmin wyznaniowych żydowskich w Rzeczypospolitej Polskiej, Dz.U. 1997 Nr 41, poz. 251.
Arabska Karta Praw Człowieka z 15 września 1994 r., 18 Hum. Rts. L.J. 151 (1997), tekst zob. na http://hrlibrary.umn.edu/instree/arabcharter.html (dostęp: 20 kwietnia 2019 r.).
Environmental Policy and Enlargement, European Parliament, Briefing No 17, PE 167.402.
Sustainable Development Act, passed 22.02.1995, RT I 1995, 31, 384, Entry into force 01.04.1995.
Animal Protection Act passed on Dec. 13, 2000, RT I 2001, 3, 4,
Nature Conservation Act, RT I 2005, 61, 477 - entry into force 01.12.2005.
Wyrok TK z dnia 10 grudnia 2014 r., sygn. akt K 52/13, Dz.U. 2014, poz. 1794.
Marcin Szwed, cykl „Nie tylko Strasburg? Alternatywne międzynarodowe instrumenty ochrony praw człowieka realizowanego przez Helsińską Fundację Praw Człowieka i kancelarię Clifford Chance”, http://www.hfhr.pl/wp-content/uploads/2018/07/TSUE-orzeczenie-C%E2%80%91426-16.pdf
Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie https://orcid.org/0000-0003-4000-5837
