Postępowanie egzekucyjne albo upadłościowe wobec osoby prawnej Kościoła Katolickiego w Polsce a mienie stanowiące przedmiot kultu religijnego
Abstrakt
Niniejsze opracowanie odnosi się do problemu ochrony prawnej przedmiotów kultu religijnego należących do kościelnej osoby prawnej w przypadku wszczęcia względem niej postępowania egzekucyjnego albo postępowania upadłościowego. W tekście postawiono tezę, że tzw. mienie kościelne (mienie należące do kościelnych osób prawnych) może podlegać likwidacji w ramach postępowania egzekucyjnego albo postępowania upadłościowego. Sformułowano też wniosek de lege ferenda sprowadzający się do postulatu wprowadzenia w takiej sytuacji prawa pierwokupu dla innych kościelnych osób prawnych. W odniesieniu do mienia sakralnego wskazano na istniejący immunitet egzekucyjny w przepisach o postępowaniu egzekucyjnym w administracji. W przypadku egzekucji sądowej powołano się na poglądy doktrynalne wskazujące na immunitet egzekucyjny przynależny kościelnym osobom prawnym. Formułując argumenty uzasadniające ten immunitet, dostrzeżono również niedoskonałość regulacji normatywnej. Jednocześnie wskazano na okoliczność, że składniki mienia, które nie podlegają egzekucji, nie wchodzą do masy upadłości.
Słowa kluczowe:
postępowanie egzekucyjne, postępowanie upadłościowe, kościelna osoba prawna, Kościół Katolicki, dług, niewypłacalność, przedmioty kultu religijnego, mienie sakralne, mienie kościelne, cmentarz wyznaniowyBibliografia
Adamus, Rafał. 2007. „Upadłość likwidacyjna a umowne prawo pierwokupu”. Gazeta Sądowa 11: 35–40.
Adamus, Rafał. 2020a. „Legally protected cultural goods and bankruptcy proceedings”. Opolskie Studia Administracyjno-Prawne 18(2): 9–26. DOI: https://doi.org/10.25167/osap.2177. (Crossref)
Adamus, Rafał. 2020b. Toksyczny dług XXI wieku. Warszawa: Difin.
Adamus, Rafał. 2021. Prawo upadłościowe. Komentarz. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Adamus, Rafał. 2022. „Uprawnienia zastawnika zastawu rejestrowego w postępowaniu sanacyjnym”. Transformacje Prawa Prywatnego 1: 5–27.
Borecki, Paweł. 2012. „Autonomia kościołów i innych związków wyznaniowych we współczesnym prawie polskim”. Studia z Prawa Wyznaniowego 15: 85–109.
Borecki, Paweł. 2020. „Odpowiedzialność kościelnych osób prawnych za czyny pedofilskie duchownego – wyrok na miarę precedensu. Uwagi w sprawie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 2020 r., sygn. II CSK 124/19”. Studia Prawa Publicznego 3: 33–52. DOI: https://doi.org/10.14746/spp.2020.3.31.2. (Crossref)
Chrapoński, Dariusz. 2010. Wyłączenia z masy upadłości. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Dębiński, Antoni. 2003. Rzymskie prawo prywatne. Kompendium. Warszawa: Wydawnictwo LexisNexis.
Gil, Izabela. 2023. „Komentarz do art. 829”. W: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. Elwira Marszałkowska-Krześ, Izabela Gil. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck [Legalis].
Głowacka, Aleksandra. 2015. „Odpowiedzialność osób prawnych Kościoła katolickiego za czyny niedozwolone”. Acta Erasmiana. Varia II 9: 137–156.
Gura, Grzegorz. 2018. Fundacje kościelne w prawie polskim i niemieckim. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Hauser, Roman, Wojciech Piątek. 2021. „Komentarz do art. 8”. W: Postępowanie egzekucyjne w administracji. Komentarz, red. Roman Hauser, Marek Wierzbowski. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck [Legalis].
Kaleta, Paweł. 2016. „Transakcje, które mogą pogorszyć stan majątkowy kościelnej osoby prawnej (kan. 1295)”. Studia Prawnicze KUL 2: 63–80. DOI: https://doi.org/10.31743/sp.5039. (Crossref)
Kolańczyk, Kazimierz. 1986. Prawo rzymskie. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Kościołek, Anna. 2023. „Komentarz do art. 829”. W: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, red. Piotr Rylski. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck [Legalis].
Kroczek, Piotr. 2021. „Kilka uwag o upadłości związków wyznaniowych i ich osób prawnych”. Przegląd Prawa Wyznaniowego 13: 181–196. DOI: https://doi.org/10.34888/ppw.2021.181-196.
Kuryłowicz, Marek, Adam Wiliński. 2005. Rzymskie prawo prywatne. Zarys wykładu. Kraków: Zakamycze.
Litewski, Wiesław. 1990. Rzymskie prawo prywatne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Malesa, Wojciech, Aneta Wawrzaszek. 2014. „Rejestr wyznaniowych osób prawnych – wybrane zagadnienia na przykładzie jednostek Kościoła Katolickiego”. Studia z Prawa Wyznaniowego 17: 275–309. DOI: https://doi.org/10.31743/spw.5123. (Crossref)
Marciniak, Andrzej. 2020. „Komentarz do art. 829”. W: Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. T. 4: Art. 730–10951, red. Andrzej Marciniak. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck [Legalis].
Michowicz, Przemysław. 2021. „Aktualna linia orzecznicza w zakresie odpowiedzialności odszkodowawczej kościelnych osób prawnych za przestępstwa pedofilii osób duchowych i konsekrowanych”. Zeszyty Prawnicze 21(4): 189–212. (Crossref)
Olczak–Dąbrowska, Dagmara. 2023. „Komentarz do art. 829”. W: Kodeks postępowania cywilnego. T. 2: Komentarz. Art. 506–1217, red. Tomasz Szanciło. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck [Legalis].
Osuchowski, Wiesław. 1971. Zarys rzymskiego prawa prywatnego. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Pietraszewski, Mateusz, Magdalena Tyrakowska. 2011. „Status kościelnych osób prawnych jako przedsiębiorców”. Acta Universitatis Wratislaviensis – Przegląd Prawa i Administracji 84: 249–270.
Pietrzak, Helena. 2008. „Postępowanie i egzekucja podatkowa wobec kościelnych osób fizycznych i prawnych w okresie Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej”. Prawo Kanoniczne 51(1/2): 183–209. (Crossref)
Rakoczy, Bartosz. 2006. „Zdolność upadłościowa kościelnych osób prawnych”. Przegląd Sądowy 3: 83–92.
Skubisz, Ryszard, Marcin Trzebiatowski. 2002. „Kościelne osoby prawne jako przedsiębiorcy rejestrowi (na przykładzie osób prawnych Kościoła Katolickiego)”. Przegląd Prawa Handlowego 3: 8–21.
Sobański, Remigiusz. 1999. „Prawo kanoniczne a krajowy porządek prawny”. Państwo i Prawo 6: 3–17.
Sobański, Remigiusz. 2002. „Czy prawo kanoniczne jest dziwne?”. Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne 35(2): 426–431.
Świto, Lucjan. 2022. „Działalność gospodarcza kościelnych osób prawnych a alienacja majątku Kościoła Katolickiego w Polsce. Problem spółek z ograniczoną odpowiedzialnością”. Studia z Prawa Wyznaniowego 25: 195–216. DOI: https://doi.org/10.31743/spw.13577. (Crossref)
Taubenschlag, Rafał. 1955. Rzymskie prawo prywatne na tle państw antycznych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Telenga, Przemysław. 2022. „O genezie współczesnych ograniczeń egzekucji sądowej. Zarys problematyki na tle prawa rzymskiego”. W: Symbolae Andreae Marciniak dedicate. Księga jubileuszowa dedykowana Profesorowi Andrzejowi Marciniakowi, red. Józef Jagieła, Robert Kulski, 775–783. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Uruszczak, Wacław. 2016. „Konfiskata czy sekwestr nieruchomości klasztornych w Królestwie Polskim w 1864 r.?”. Studia Iuridica Lublinensia 25(3): 933–944. DOI: 10.17951/sil.2016.25.3.933. (Crossref)
Walencik, Dariusz. 2004. „Nabywanie dóbr doczesnych przez osoby prawne Kościoła Katolickiego w świetle prawa polskiego i prawa kanonicznego”. Studia z Prawa Wyznaniowego 7: 157–179.
Walencik, Dariusz. 2009. „Zabór mienia kościelnych osób prawnych w latach 1944–1989”. W: Zakony żeńskie w PRL. Prawo instrumentem walki władz komunistycznych z Kościołem i zakonami w Polsce, red. Agata Mirek, 31–65. Lublin: Instytut Europy Środkowo-Wschodniej.
Wilk, Anna. 2021. Odpowiedzialność odszkodowawcza z tytułu szkód wyrządzonych przez cudze czyny zabronione o charakterze seksualnym. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Wiśniewski, Adam. 2019. „Komentarz do art. 829”. W: Kodeks postępowania cywilnego. T. 2: Komentarz. Art. 730-1217, red. Janusz Jankowski. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck [Legalis].
Wiśniewski, Piotr. 2010. „Problematyka uzyskiwania osobowości prawnej w prawie polskim przez kościelne jednostki organizacyjne na przykładzie kościelnych rozgłośni radiowych i stacji telewizyjnych”. Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL 6(1): 105–129.
Zarzycki, Zdzisław. 2014. „Tryby nabywania osobowości prawnej przez kościelne osoby prawne w Polsce”. W: Kościoły i inne związki wyznaniowe w służbie dobru wspólnemu, red. Wacław Uruszczak, Katarzyna Krzysztofek, Maciej Mikuła, 71–90. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Zawiślak, Michał. 2015. „Współzależność i współodpowiedzialność finansowa członków wspólnoty religijnej”. Opolskie Studia Administracyjno-Prawne 13(4): 23–43.
Uniwersytet Opolski
Prof. dr hab., Katedra Prawa Gospodarczego i Finansowego, Instytut Nauk Prawnych, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Opolski, ul. Katowicka 87a, 45-060 Opole
https://orcid.org/0000-0003-4968-459XLicencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
