Świecka a kanoniczna autentyczna wykładnia prawa
Abstrakt
W polskiej nauce prawa określenie różnych typów wykładni ze względu na jej moc wiążącą prowadzi do wyróżnienia wykładni autentycznej, wykładni legalnej (wykładnia wiążąca, jeśli prawo tak stanowi), operatywnej i doktrynalnej. Jeśli rezultat wykładni wiąże w określonym zakresie, to zbędne jest realizowanie zabiegów merytorycznych, które z kolei określa druga typologia. W jej ramach wyróżnia się wykładnię językową (w tym literalną), systematyczną, systemową, funkcjonalną, rozszerzającą, zwężającą, historyczną, prawnoporównawczą. Podobnie jest w nauce prawa kanonicznego, chociaż w kanonistyce inaczej traktuje się różne rodzaje wykładni prawa. Tak właśnie jest w przypadku wykładni autentycznej, która w ujęciu kanonicznym ściśle łączy się z wykładnią legalną, podczas gdy w nauce świeckiej relacja tych dwóch rodzajów wykładni jest odmienna. Właśnie wykładnia autentyczna, a z konieczności również wykładnia legalna i operatywna, jest przedmiotem tego opracowania. Jego celem jest uchwycenie różnic w zakresie roli świeckiej i kanonicznej wykładni autentycznej w praktyce wykładni prawa i sformułowanie wniosków de lege ferenda dla inspirowanej kanonicznym ujęciem nowej koncepcji tej wykładni w prawie świeckim. Koncepcja ta zakłada, że zapewnienie uznawania mocy wiążącej wykładni autentycznej realizowanej przez podmiot, który dany przepis ustanowił, wymaga stworzenia instytucjonalnego zorganizowania jej stosowania i uznawania za wiążącą.
Słowa kluczowe:
wykładnia autentyczna, interpretatio authentica, wykładnia legalna, wykładnia operatywna, prawo kanoniczneBibliografia
Aymans, Winfried, Eduard Eichmann, Klaus Mörsdorf. 1991. Kanonisches Recht. T. 1. Padeborn–München–Wien–Zürich: F. Schöningh.
Bator, Andrzej. 2020. „Założenie racjonalnego prawodawcy w polskiej debacie teoretycznoprawnej. Punkt wyjścia i jego krytyka”. Przegląd Prawa i Administracji 120/1: 21–34; DOI: https://doi.org/10.19195/0137-1134.120.2. (Crossref)
Castillo Lara, Jose Rosalio. 1988. „De iuris canonici authentica interpretatione in actuositate. Pontificiae Comminisionis adimplenda”. Communicationes 20: 265–287.
Chauvin, Tatiana, Tomasz Stawecki, Piotr Winczorek. 2017. Wstęp do prawoznawstwa. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
De Diego-Lora, Carmelo. 1984. “Las competentias normativas de las Conferentias Episcopales: Primer Decreto General en España”. Ius Canonicum 24: 527–570. (Crossref)
Dzierżon, Ginter. 2007. „Interpretacja autentyczna ustaw kościelnych”. Seminare 24: 191–204. DOI: https://doi.org/10.21852/sem.2007.24.16. (Crossref)
Endicott, Timothy. 2020. “Authentic Interpretation”. Ratio Juris 33/1: 6–23; https://doi.org/10.1111/raju.12271. (Crossref)
Frydman, Sawa. 1936. Dogmatyka prawa w świetle socjologii. Studjum pierwsze: o wykładni ustaw. Wilno: Księgarnia Kazimierza Rutskiego.
García Martín, Julio. 1999. Le norme generali del Codex Iuris Canonici. Roma: Ediurcla.
Jabłońska-Bonca, Jolanta. 1996. Wstęp do nauk prawnych. Poznań: Przedsiębiorstwo Wydawnicze Ars Boni et Aequi.
Kaczor, Adam. 2013. „Papieska Rada Tekstów Prawnych i interpretacje autentyczne”. Kościół i Prawo 15/2: 133–163.
Kaczor, Adam. 2014. Ewolucja interpretacji ustaw kościelnych w Kodeksach z 1917 i 1983 roku. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Kmita, Jerzy, Leszek Nowak. 1968. Studia nad teoretycznymi podstawami humanistyki. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Krukowski, Józef. 2004. Wstęp do nauki o państwie i prawie. Lublin: Towarzystwo Naukowe KUL.
Korybski, Andrzej, Leszek Leszczyński, Antoni Pieniążek. 2007. Wstęp do prawoznawstwa. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
Kroczek, Piotr. 2005. Zasada clara non sunt interpretanda w prawie kanonicznym. Kraków: Wydawnictwo Naukowe Papieskiej Akademii Teologicznej.
Kroczek, Piotr. 2017. „Regulacja wykładni w CIC 1917 i CIC 1983: status quo czy novum?”. W: Kodeks Pio-benedyktyński między tradycją a rozwojem, red. Zbigniew Janczewski, Jan Dohnalik, Igor Kalinowski, 93–114. Warszawa: Wydawnictwo Spes.
Kustra, Ewa. 1997. Wstęp do nauk o państwie i prawie. Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”.
Leszczyński, Leszek. 2001. Zagadnienia teorii stosowania prawa. Doktryna i tezy orzecznictwa. Kraków: Kantor Wydawniczy Zakamycze.
Leszczyński, Leszek. 2009. „Wykładnia operatywna (podstawowe właściwości)”. Państwo i Prawo 64/6: 11–23.
Łopatka, Adam. 2000. Prawoznawstwo. Warszawa–Poznań: Polskie Wydawnictwo Prawnicze Iuris.
Majer, Piotr (red.). 2023. Codex Iuris Canonici. Kodeks Prawa Kanonicznego. Komentarz. Warszawa: Wolters Kluwer.
Morawski, Lech. 2010. Zasady wykładni prawa. Toruń: Towarzystwo Naukowe Organizacji i Kierownictwa „Dom Organizatora”.
Moś, Urszula. 1987. „Wykładnia prawa i problem empirycznych badań w ujęciu Sawy Frydmana”. Państwo i Prawo 9: 75–85.
Nowacki, Józef, Zygmunt Tobor. 2012. Wstęp do prawoznawstwa. Warszawa: Wolters Kluwer.
Nowak, Leszek. 1968. Próba metodologicznej charakterystyki prawoznawstwa. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Nowak, Leszek. 1969. „Spór o definicje legalne a sposób «pojmowania prawodawcy»”. Państwo i Prawo 3: 511–515.
Nowak, Leszek. 1973. Interpretacja prawnicza. Studium z metodologii prawoznawstwa. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Otaduy, Javier. 1996. „Comentario al can. 16”. W: Institutio Martin de Azpilcueta Faculdad de Derecho Canónico Universidad de Navarra, Comentario exegético al Código de Derecho Canónico. T. 3, red. Ángel Marzoa Rodrígues, Jorge Manuel Miras Pouso, Rafael Rodríguez-Ocaña. Pamplona: EUNSA. Ediciones Universidad de Navarra.
Piekarczyk, Sławomir, Sławomir Tkacz. 2023. Wykładnia autentyczna w świetle nauki o wykładni prawa. Katowice: Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego.
Piszko, Robert. 2001. „Wykładnia prawa podatkowego”. W: Zarys systemu prawa podatkowego, red. Zbigniew Ofiarski, 59–98. Szczecin: Wyższa Szkoła Administracji Publicznej w Szczecinie.
Piszko, Robert, Maciej Zieliński. 2004. „Świecka a kanoniczna wykładnia prawa”. W: Księga jubileuszowa z okazji 15-lecia Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Szczecińskiego, red. Zbigniew Ofiarski, 133–163. Szczecin: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego.
Sarkowicz, Ryszard. 1995. Poziomowa interpretacja tekstu prawnego. Kraków: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie.
Seidler, Grzegorz L., Henryk Groszyk, Antoni Pieniążek. 2003. Wprowadzenie do nauki o państwie i prawie. Lublin: Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
Studnicki, Franciszek. 1985. „Wykładnia prawa w jej aspekcie komputacyjnym”. Studia Filozoficzne 23: 93–104.
Urrutia, Francisco Javier. 1985. „Responsa Pontificiae Commissionis Codicis Iuris Canonici authentice interpretando. Annotationes”. Periodica 74: 609–628.
Waśkowski, Eugeniusz. 1936. Teorja wykładni prawa cywilnego. Metodologja dogmatyki cywilistycznej w zarysie. Warszawa: Izba Adwokacka w Warszawie.
Woleński, Jan. 1972. Logiczne problemy wykładni prawa. Kraków: Uniwersytet Jagielloński w Krakowie.
Wójcik, Walenty. 1987. „Interpretacja ustaw według nowego Kodeksu Prawa Kanonicznego”. Prawo Kanoniczne 30/3-4: 75–116. (Crossref)
Wronkowska, Sławomira, Zygmunt Ziembiński. 2001. Zarys teorii prawa. Poznań: Przedsiębiorstwo Wydawnicze Ars Boni et Aequi.
Wróblewski, Jerzy. 1959. Zagadnienia teorii wykładni prawa ludowego. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Zieliński, Maciej. 1972. Interpretacja jako proces dekodowania tekstu prawnego. Poznań: Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu.
Zieliński, Maciej. 2017. Wykładnia prawa. Zasady, reguły, wskazówki. Warszawa: Wolters Kluwer.
Ziembiński, Zygmunt. 1966. Logiczne podstawy prawoznawstwa. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze.
Uniwersytet Szczeciński
Dr hab. prof. US, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Szczeciński, ul. Narutowicza 17a, 70-240 Szczecin
https://orcid.org/0000-0002-7113-4327Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
