Niemiecki system finansowania kościołów i innych związków wyznaniowych
Mirosław Kosek
Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw , Polskahttps://orcid.org/0000-0002-1915-3555
Abstrakt
W artykule przedstawiono niemiecki system finansowania kościołów i innych związków wyznaniowych z uwzględnieniem dwóch jego zasadniczych źródeł: świadczeń państwa na rzecz związków wyznaniowych oraz podatku kościelnego. Świadczenia państwa niemieckiego na rzecz związków wyznaniowych można podzielić na dwie grupy: świadczenia odszkodowawcze związane z przejęciem dóbr kościelnych w okresie sekularyzacji (art. 138 Konstytucji Weimarskiej, Weimerer Reichsverfassung, WRV) oraz dotacje. Rozważania dotyczące podatku kościelnego koncentrują się wokół jego podstaw prawnych (art. 137 pkt 6 WRV) oraz wybranych elementów jego struktury, w tym rodzajów podatku, podstawy opodatkowania oraz zakresu podmiotowego.
Rozważania zawarte w artykule pozwalają na sformułowanie kilku wniosków. Udział państwa w finansowaniu związków wyznaniowych w Niemczech w postaci świadczeń odszkodowawczych znajdujących swą podstawę prawną w art. 140 Ustawy Zasadniczej Republiki Federalnej Niemiec, Grundgesetz für die Bundesrepublik Deutschlan (art. 137 pkt 1 WRV) jest przedmiotem krytyki. Należy przyjąć, że nadal będą podejmowane próby likwidacji tych świadczeń państwa, czego wyrazem są projekty ustawy z 2020 r. Podobnych wątpliwości i dyskusji nie budzą świadczenia państwowe w postaci określonych subwencji na rzecz związków wyznaniowych, a także sam podatek kościelny jako podstawowa forma finansowania kościołów i związków wyznaniowych w Niemczech.
Trzeba jednak przypomnieć, że podatek kościelny w jego niemieckim kształcie, w szczególności integralne powiązanie przynależności wyznaniowej z obowiązkiem świadczenia, powodował spory i dyskusje w doktrynie prawa kanonicznego. Ten problem wymagałby jednak odrębnych i szczegółowych rozważań, które wykraczają poza ramy niniejszego artykułu.
Słowa kluczowe:
Kirchensteuer, podatek kościelny, świadczenia państwa na rzecz związków wyznaniowych, prawo wyznaniowe, relacje państwo–KościółBibliografia
Heckel, Martin, Alexander Hollerbach, Georg-Christoph von Unruh, Helmut Quaritsch. 1968. Die Kirchen unter dem Grundgestz. Führung und Organisation der Streitkräfte im demokratisch-parlamentarischen Staat. Berlin: Verlag Walter de Gruyter. https://doi.org/10.1515/9783110876376. (Crossref)
Engelhardt, Hanns. 1991. Die Kirchensteuer in den neuen Bundesländern. Köln: Verlag Dr Otto Schmidt KG.
Isensee, Joseph. 1994. „Staatsleistungen an die Kirchen und Religionsgemeinshaften”. W: Handbuch des Staatskirchenrechts der Bundesrepublik Deutschland. T. 2, red. Joseph Listl, Dietrich Pirson. Berlin: Verlag Duncker & Humblot.
Mangoldt, Hermann von, Friedrich Klein, Axel Freiherr von Campenhausen. 2010. Das Bonner Grundgesetz. GG, Kommentar. T. 14. München: Verlag Franz Vahlen.
Campenhausen, Axel Freiherr von. 1996. Staatskirchenrecht. München: C.H. Beck.
Marré, Heiner. 1991. Die Kirchenfinanzierung in Kirche und Staat der Gegenwart. Essen: Ludgerus Verlag.
Kosek, Mirosław. 2004. Podatek kościelny w niemieckim systemie prawnym. Płock: Płocki Instytut Wydawniczy.
Kosek, Mirosław. 2006. „Czy możliwa jest recepcja niemieckiego modelu podatku kościelnego w Polsce”. Forum Teologiczne 7: 49–62.
Giloy, Jörg, Walter König. 1993. Kirchensteuerrecht in der Praxis. Neuwied: Luchterhand Verlag.
Hollerbach, Alexander. 1983. „Kirchensteuer und Kirchenbeitrag”. W: Handbuch des katholischen Kirchenrechts, red. Josepf Listl, Hubert Müller, Heribert Schmitz, 889–900. Regensburg: Verlag Friedrich Pustet.
Feldhoff, Norbert. 1996. Kirchensteuer in der Diskussion. Publizistisch, politisch, volkswirtschaftlich, rechtlich und theologisch. Kölner Juristische Gesellschaft 19. Köln: Verlag Otto Schmidt. https://doi.org/10.9785/9783504384975-007. (Crossref)
Nientiedt, Klaus. 1994. „Bewährt, aber zunehmend begründungsbedürftig. Zur Diskussion über die Kirchenfinanzierung in Deutschland”. Herder Korrespondenz 2: 84–89.
Prantl, Heribert. 1996. „Der Staat – weltlicher Arm der Kirche?”. W: Kirchensteuer. Notwendigkeit und Problematik, red. Friedrich Fahr, 83–91. Regensburg: Verlag Friedrich Pustet.
Robbers, Gerhard. 1994. „Förderung der Kirchen durch den Staat”. W: Handbuch des Staatskirchenrechts der Bundesrepublik Deutschland. T. 1, red. Joseph Listl, Dietrich Pirson, 867–890. Berlin: Verlag Duncker & Humblot.
Wójtowicz, Wanda (red.). 1996. Prawo finansowe. Warszawa: Wydawnictwo C.H. Beck.
Cardinal Stefan Wyszyński University in Warsaw
Ks. dr hab. prof. UKSW, Katedra Prawa Rodzinnego i Prawa Nieletnich, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie, ul. Kazimierza Wóycickiego 1/3, 01-938 Warszawa
https://orcid.org/0000-0002-1915-3555
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
