Desakralizacja miejsc kultu – adaptacja świątyń do funkcji świeckich w prawie polskim
Abstrakt
Desakralizacja jest procesem polegającym na pozbawieniu sakralnego charakteru obiektów dotychczas używanych do celów religijnych, a następnie nadaniu im nowych funkcji świeckich. Taka adaptacja miejsc kultu do funkcji świeckich może przyjąć różnorodne formy. Celem niniejszego opracowania jest omówienie kwestii wykorzystania budynków religijnych na cele świeckie i odniesienie się do konieczności poszanowania w tym procesie wartości konstytucyjnych. Podjęte rozważania prowadzą do kilku zasadniczych wniosków. Po pierwsze, regulacje powinny obejmować zgodę albo opinię właściwego kościoła lub innego związku wyznaniowego będącego właścicielem zdesakralizowanej świątyni, odnośnie do jej świeckiego użycia. Po drugie, w procesie desakralizacji powinna być zapewniona partycypacja lokalnej społeczności. Po trzecie, ustawodawca powinien wskazać ogólny kierunek, w jakim może zmierzać desakralizacja świątyń, wykorzystując do tego instytucję ładu przestrzennego. Przepisy polskiego prawa wymagają pilnych zmian mających na celu wprowadzenie stosownej procedury dotyczącej desakralizacji budynków kultu religijnego.
Słowa kluczowe:
desakralizacja, miejsce kultu, ład przestrzenny, świątynia, kościół, kult religijnyBibliografia
Arno, Maria, Anna Maria Wierzbicka. 2022. „Adaptacja obiektów sakralnych na kolumbaria jako działanie na rzecz zachowania dziedzictwa religijnego. Przykłady wybranych realizacji z Nadrenii Północnej–Westfalii”. Wiadomości Konserwatorskie 71: 65–78.
Coomans, Thomas. 2019. „What Can We Learn from Half a Century of Experience with Redundant Churches? A Critical Evaluation of a Heritage at Risk”. W: Doesn’t God Dwell Here Anymore? Decommissioning Places of Worship and Integrated Management of Ecclesiastical Cultural Heritage, red. Fabrizio Capanni, 59–76. Rzym: Artemide Edizioni.
Fedeńczuk, Mateusz. 2023. „Zwalczanie chaosu przestrzennego jako nakaz konstytucyjny”. W: Najlepsi z najlepszych, czyli Szkoła Orłów na Uniwersytecie Warszawskim, red. Andrzej Bilecki, Dariusz Szafrański, Marcin Wiącek, Sławomir Żółtek, 81–100. Warszawa: C.H. Beck.
Gerhards, Albert. 2019. „Dialogo interculturale e interreligioso attraverso i beni culturali”. W: Doesn’t God Dwell Here Anymore? Decommissioning Places of Worship and Integrated Management of Ecclesiastical Cultural Heritage, red. Fabrizio Capanni, 133–140. Rzym: Artemide Edizioni.
Kowalczyk, Marta. 2011. „Desakralizacja kościołów: rytuał „sacrum” czy „profanum”?”. Nurt SVD 2(130): 207–227.
Mariański, Janusz. 2017. „Sekularyzacja jako megatrend społeczno-kulturowy”. Relacje Międzykulturowe 1: 231–257. (Crossref)
Martin De Agar, José T. 2023. „Kościoły”. W: Kodeks Prawa Kanonicznego. Komentarz. Powszechne i partykularne ustawodawstwo Kościoła katolickiego. Podstawowe akty polskiego prawa wyznaniowego. Edycja polska na podstawie wydania hiszpańskiego, wyd. 2, red. Piotr Majer, 903–910. Kraków: Wolters Kluwer Polska.
Pietrzak, Michał. 2013. Prawo wyznaniowe. Warszawa: Wolters Kluwer Polska.
Radice, Flavia. 2019. „AURA: An Analytical Method for the Assessment of the Possible Transformation of Decommissioned Churches on an Urban Scale”. W: Doesn’t God Dwell Here Anymore? Decommissioning Places of Worship and Integrated Management of Ecclesiastical Cultural Heritage, red. Fabrizio Capanni, 311–322. Rzym: Artemide Edizioni.
Schöch, Nicholas. 2007. „Relegation of Churches to Profane Use (C. 1222, §2): Reasons and Procedure”. The Jurist 67: 485–502. (Crossref)
Trojniel, Piotr. 2015. „Problemy ochrony dziedzictwa architektury synagogalnej po II wojnie światowej na przykładzie wybranych miast Podlasia”. Tieorija i Praktika Architiektury i Gradostroitielstwa [Теория и Практика Архитектуры и Градостроительства] 313: 203–212.
Walencik, Dariusz. 2013. „Prawo kanoniczne (wewnętrzne) związków wyznaniowych a prawo polskie”. Przegląd Sądowy 5: 11–25.
de Wildt, Kim. 2020. „Ritual Void or Ritual Muddle? Deconsecration Rites of Roman Catholic Church Buildings”. Religions 11: 517. https://doi.org/10.3390/rel11100517. (Crossref)
Wojciechowski, Grzegorz. 2023. „Desakralizacja miejsc kultu. Przypadek francuski”. Roczniki Nauk Prawnych 30(3): 87–98. https://doi.org/10.18290/rnp23333.5. (Crossref)
Zubert, Bronisław, Mirosław Sitarz. 2019. „Ekssekracja”. W: Leksykon Prawa Kanonicznego, red. Mirosław Sitarz, kol. 725–728. Lublin–Sandomierz: Stowarzyszenie Absolwentów i Przyjaciół Wydziału Prawa Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Wydawnictwo Diecezjalne i Drukarnia w Sandomierzu.
Żywicki, Jerzy. 2018. „Adaptacje dawnych cerkwi na świątynie rzymskokatolickie w międzywojennym Lublinie”. Kwartalnik Historii Kultury Materialnej 66(3): 343–362.
University of Warsaw
Mgr prawa, absolwent Wydziału Prawa i Administracji, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 00-927 Warszawa, Uniwersytet Warszawski; student kierunku gospodarka przestrzenna, Wydział Geografii i Studiów Regionalnych, Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 30, 00-927 Warszawa
https://orcid.org/0009-0008-1248-0706Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
