Chrześniacy Prezydenta Mościckiego w świetle akt Kancelarii Cywilnej Prezydenta RP z lat 1926–1939
Abstrakt
Celem artykułu jest omówienie instytucji chrześniaków Prezydenta Mościckiego w świetle akt Kancelarii Cywilnej Prezydenta Rzeczypospolitej z lat 1926–1939. Inicjując w 1926 r. prywatny program honorowych chrześniaków, Prezydent RP Ignacy Mościcki chciał zwrócić uwagę na konieczność szczególnej troski o kapitał ludzki w odrodzonym po 123 latach rozbiorów państwie polskim poprzez pomoc w należytym wychowaniu i wykształceniu przedstawicieli młodego pokolenia. Bazował w tym względzie na podobnych rozwiązaniach europejskich, a w szczególności niemieckich i pruskich z XIX w. i odnowionych w 1926 i 1928 r.
W dotychczasowych opracowaniach publicystycznych dotyczących omawianej problematyki podkreślano, że honorowymi chrześniakami Prezydenta Mościckiego zostało 912 chłopców, którzy urodzili się jako siódmi synowie w rodzinie obywateli polskich, niekaranych sądownie, narodowości polskiej i wyznania katolickiego. Tymczasem wynik przeprowadzonej kwerendy archiwalnej stawia tę instytucję w zupełnie nowym świetle i pozwala zakwestionować niektóre z dotychczasowych ustaleń. W artykule uwaga skoncentrowana jest przede wszystkim na omówieniu kryteriów, jakie musiał spełnić potencjalny kandydat na prezydenckiego chrześniaka oraz jego rodzina, a także na przebiegu procedury zgłaszania kandydata i praktyki z tym związanej oraz dostrzeżonych odstępstw od utrwalonych kryteriów i procedur.
Słowa kluczowe:
chrześniacy prezydenta Mościckiego, ojciec chrzestny, chrześniak, chrzest katolicki, Prezydent Ignacy Mościcki, Druga RzeczpospolitaBibliografia
Adolf, Katarzyna. 2021. „Wywiad-rozmowa z Ignacym Gumulskim z Grajowa, «Jestem chrześniakiem prezydenta Mościckiego»”. Puls Wieliczki, nr 10(95): 26–27.
Augustowski, Grzegorz. 2022. „«Chrześniak prezydenta…». Relacja o Ignacym Róg z Biecza opublikowana na stronie Bieckiego Centrum Kultury (BCK) 28 października 2022 r.” Gazeta Gorlicka, 9.12.2016. https://bck.biecz.pl/chrzesniak–prezydenta [dostęp: 18.04.2025].
Boruch, Aneta. 2009. „«Jego ojcem chrzestnym był sam prezydent Ignacy Mościcki!», Wspomnienia Ignacego Bolesława Jagaczewskiego z Białegostoku”. Kurier Poranny, 24.04.2009. http://www.poranny.pl/magazyn/art/5202388,jego–ojcem–chrzestnym–byl–sam–prezydent–ignacy–moscicki,id,t.html [dostęp: 14.04.2025].
Bukowski, Jerzy. 2014. „«Chrześniak prezydenta Mościckiego chce zwrotu honorowego długu». Wspomnienia Wojciecha Krzywdy z Krasieńca Zakupnego”. Nasz Dziennik.pl, 16.08.2014. https://naszdziennik.pl/wpis/1191,chrzesniak–prezydenta–moscickiego–chce–zwrotu–honorowego–dlugu.html [dostęp: 14.04.2025].
Chojnowski, Andrzej, Piotr Wróbel. 1992. Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczypospolitej. Wrocław–Warszawa–Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Długoszewska-Nadratowska, Hanna, Marek Piotrowski. 1996. Pan Prezydent. Rzecz o Ignacym Mościckim. Ciechanów: Muzeum Okręgowe; Pruszków: „Ajaks”.
Gurgul, Kamila. 2025. „Chrześniacy Mościckiego walczą o miliony. Sejm podjął decyzję”. WP Wiadomości, 7.09.2025, https://wiadomosci.wp.pl/chrzesniacy-moscickiego-walcza-o-miliony-sejm-podjal-decyzje-7197595108277184a [dostęp: 08.09.2025].
Kolarczyk, Józef. 2014. „Chrześniacy prezydenta Mościckiego”. eNowiny.pl, 12.11.2014. http://www.nowiny.rybnik.pl/artykul,36456,chrzesniacy–prezydenta–moscickiego.html [dostęp: 17.04.2025].
Koper, Sławomir. 2009. Życie prywatne elit Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa: Bellona.
Malcher-Nowak, Sylwia. „Mit szczęśliwej siódemki”. kaziuborucki.com. http://kaziuborucki.com/Mit.htm [dostęp: 17.04.2025].
Matusz, Józef. 2008. „«Chrześniacy prezydenta Mościckiego». Wspomnienia Kazimierza Ignacego Plucińskiego”. Rzeczpospolita. http://www.rp.pl/artykul/217245–Chrzesniacy–prezydenta–Moscickiego.html#ap–1 [dostęp: 14.04.2025].
Nadolski, Kamil. 2013. „Jaśnie Pan Prezydent”. Onet Wiadomości, 24.01.2013. http://wiadomosci.onet.pl/prasa/jasnie–pan–prezydent/cwz15 [dostęp: 19.04.2025].
Nowinowski, Sławomir. 1994. Prezydent Ignacy Mościcki. Warszawa: „BGW”.
Reczkin, Agnieszka. 2016a. „«Chrześniak prezydenta Mościckiego». Wspomnienia Karola Piwowarka z Tarnowskich Gór”. Gwarek, 10.01.2016, https://gwarek.com.pl/pl/11_wiadomosci/4614_chrzesniak–prezydenta–moscickiego.html [dostęp: 19.04.2025].
Reczkin, Agnieszka. 2016b. „«Książeczka na pamiątkę». Wspomnienia Ignacego Badory z Piekar Śląskich”. Gwarek, https://gwarek.com.pl/pl/11_wiadomosci/4832_ksiazeczka–na–pamiatke.html [dostęp: 18.04.2025].
Stańczyk, Elżbieta. 2009. „Rodność i umieralność na ziemiach polskich w kontekście teorii przejścia demograficznego”. Wiadomości Statystyczne 54(9): 16–32. (Crossref)
Stegemann, Wolf, red. 2016. „Ehrenpatenschaften | Dorsten–Lexikon.de”. Dorsten–lexikon.de. http://www.dorsten-lexikon.de/ehrenpatenschaften/ [dostęp: 18.04.2025].
Sternal, Karolina. 2005. „Wszystkie dzieci prezydenta”. Wspomnienia Władysława Ignacego Ratajczaka z Kościana i innych. Wielkopolskie nasze miasto, 10.06.2005, http://wielkopolskie.naszemiasto.pl/artykul/wszystkie–dzieci–prezydenta,161101,art,t,id,tm.html [dostęp: 18.04.2025].
Stolarzewski, Ludwik. 1937. Włodarz Rzeczypospolitej Polskiej Ignacy Mościcki, człowiek – uczony. Warszawa–Katowice: Książnica Polska.
Węcek, Justyna. 2024a. „Rodziny 900 chrześniaków byłego prezydenta czekają na pieniądze od państwa. Jest decyzja”. Fakt, 26.03.2024, https://www.fakt.pl/pieniadze/emerytury/chrzesniacy–prezydenta–moscickiego–czekaja–na–pieniadze–poplyna–miliony/qzkjqlb [dostęp: 19.04.2025].
Węcek, Justyna. 2024b. „Pół miliona dla chrześniaka prezydenta. Premier Tusk znajdzie pieniądze w budżecie?”. Fakt, 26.12.2024. https://www.fakt.pl/pieniadze/pol–miliona–dla–chrzesniaka–prezydenta–tusk–poszuka–pieniedze–w–budzecie/ltjnk9h [dostęp: 19.04.2025].
Witkowski, Zbigniew. 1987. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej, 1921–1935. Warszawa–Poznań: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wyszyńska, Małgorzata. 2003. „Obietnica ojca chrzestnego”. Gazeta Wyborcza, 16.10.2023, https://poznan.wyborcza.pl/poznan/7,36001,1725955.html [dostęp: 19.04.2025].
Zarzycki, Zdzisław. 2024. „The Godsons of Ignacy Mościcki, President of the Second Republic of Poland”. Krakowskie Studia z Historii Państwa i Prawa 27(3): 327–344. https://doi.org/10.4467/20844131KS.24.025.21009 (Crossref)
Jagiellonian University
Dr hab., Pracownia Prawa Kościelnego i Wyznaniowego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet Jagielloński, ul. Gołębia 9, 31-007 Kraków
https://orcid.org/0000-0002-4013-886XLicencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
