Zmienne terytoria religii: zmieniające się paradygmaty, błędne teorie i niestabilne realia?
Lionel Obadia
Université de Lyon II , FrancjaAbstrakt
Autor artykułu podejmuje próbę zarysu problemu „terytorium” i innych powiązanych kategorii pojęciowych, takich jak „przestrzeń”, w religioznawstwie. Na podstawie ostatnio wydanych jak i starszych publikacji, krytycznie odnosi się do bieżących debat na temat dwuznacznego statusu „terytorium”. W takich dyskusjach świat jest ogólnie opisany jako kulturowe i religijne przepływy poddane procesom deterytorializacji. Wymogiem współczesności jest jednak uczynienie z „przestrzeni” i „terytorium” pierwszoplanowych przedmiotów zainteresowania nauk społecznych i religioznawstwa, co znajduje uzasadnienie w racjach o charakterze empirycznym i teoretycznym. Wydaje się, że zmieniające się paradygmaty „deterytorializacji” z jednej strony i swego rodzaju „zwrot przestrzenny” z drugiej, wynikają z epistemologicznych nieścisłości, a nie z solidnej, empirycznie potwierdzonej obserwacji rzeczywistości religijnych. Stąd też Autor formułuje szereg krytycznych ocen dotyczących przeciwnych paradygmatów „deterytorializacji” i „zwrotu przestrzennego”.
Słowa kluczowe:
religia w przestrzeni publicznej, pluralizm religijny, deterytorializacja, nowoczesność, globalizacja, terytoriumBibliografia
Appadurai, Arjun. “Disjuncture and difference in the global culture economy.” Theory, Culture, and Society 7(1990): 295-310.
Appadurai, Arjun. “Grassroots Globalization and the Research Imagination.” In Globalization, edited by Arjun Appadurai, 1-21. Durham, London: Duke University Press, 2001.
Augé, Marc. Non-Lieux. Introduction à une anthropologie de la surmodernité. Paris: le Seuil 1992.
Balandier, George. Le détour. Paris: Fayard 1985.
Bauman, Zygmunt. Liquid Modernity. Cambridge: Polity 2000.
Bauman, Zygmunt. “Identity in the globalising world.” Social Anthropology 9(02) 2001: 121-129.
Beyer, Peter. Religion and Globalization. London: Sage 1994.
Beyer, Peter. “The Religious System of Global Society: a Sociological Look at Contemporary Religion and Religions.” Numen 45(1998): 1-29.
Blunt, Allison. “Cultural Geographies of Migration: Mobility, Transnationality and Diaspora.” Progress in Human Geography 31(5) 2007: 684-694.
de Certeau, Michel. L'invention du quotidien. 1 Arts de faire. Paris: Gallimard, 1980.
de Certeau, Michel. La faiblesse de croire. Paris: Editions du Seuil, 1987.
Clifford, James. “Travelling Cultures.” In Cultural Studies, edited by Lawrence Grossberg, Cary Nelson, and Paula Treichler, 96-116. New York: Routledge, 1992.
Corbin, Alain. Les cloches de la Terre. Paris: Albin Michel, 1994.
Csordas, Thomas J. “Modalities of transnational transcendence.” In Modalities of transnational transcendence. Essays on Religion and Globalization, edited by Thomas J. Csordas, 1-29. Berkeley, Los Angeles, London: University of California Press, 2009.
Debray, Régis. Dieu, un itinéraire, Paris: Odile Jacob, 2001.
Deffontaines, Pierre. Géographie et religions. Paris: Gallimard, 1948.
Eliade, Mircéa. Le sacré et le profane. Paris: Gallimard, 1950.
Foucault, Michel. Des espaces autres. Architectures. Mouvements. Continuité, n°5, octobre 1984, 46-49 (Republished in Dits et écrits, t. IV, n°360).
Friedman, Jonathan. Cultural Identity and Global Process. London: Sage, 1994.
Friedman, Jonathan. “From roots to routes. Tropes for trippers.” Anthropological Theory 2(1) 2002: 21-36.
Guillén, Mauro. “Is globalization civilizing, destructive or feeble? A critique of five key debates in the social science literature.” Annual Review of Sociology 27(2002): 235-260.
Hannam, Kevin, Mimi Sheller, and John Urry. “Editorial: Mobilities, Immobilities and Moorings.” Mobilities 1(2006): 1-22.
Hannerz, Ulf. Transnational Connections: Culture, People, Places. London: Routledge, 1996.
Hannerz, Ulf. “Frontières.” Revue Internationale des Sciences Sociales 154(1997): 597-609.
Helland, Christopher. “Online-religion/religion-online and virtual communitas.” In Religion on the Internet: Research prospects and promises, edited by Jeffrey K. Hadden and Douglas E. Cowan, 205-224. New York: JAI Press, 2000.
Hefner, Robert. “Multiple modernities: Christianity, Islam and Hinduism in a Globalizing Age.” Annual Review of Anthropology 27(1998): 83-104.
Hervieu-Léger, Danièle. La religion pour mémoire. Paris: le Cerf, 1993.
Hervieu-Léger, Danièle. La religion en miettes ou la question des sectes. Paris: Calmann-Lévy, 2001.
Huntington, Samuel. “The clash of civilisations.” Foreign Affairs, summer (1993): 22-49.
Knott, Kim. “Spatial Theory and Method for the Study of Religion.” Temenos 41(2) 2005: 153-184.
Kong, Lily. “Mapping 'new' geographies of religion: politics and poetics in modernity.” Progress in Human Geography 25(2) 2001: 211-233.
Kong, Lily. “Global shifts, theoretical shifts: Changing geographies of religion.” Progress in Human Geography 34(6) 2010: 755-776.
Meintel, Deirde, Marie Nathalie LeBlanc. “La mobilité du religieux à l'ère de la globalisation.” Anthropologie et sociétés XXVII (1)2003: 5-11.
Lefebvre, Henry. La production de l'espace. Paris: Anthropos, 1974.
Liogier, Raphaël. Souci de soi, Conscience du Monde: vers une religion Globale?. Paris: Armand Colin, 2012.
Luca, Nathalie. “Borrowings go Round and Round. Transcending Borders and Religious Flexibility.” Diogenes 47(187) 1999: 3-10.
Massey, Doreen. For Space. London: Sage 2005.
Middell, Matthias, and Katja Naumann. “Global History and the spatial turn: from the impact of area studies to the study of critical junctures of globalization.” Journal of Global History 1(2010): 149-170.
Obadia, Lionel. “Globalization and New Geographies of Religion. New regimes in the movement, circulation and territoriality of cults and beliefs.” International Social Science Journal 63(209-210) 2014: 147-157.
Obadia, Lionel. “Globalization and the Sociology of Religion.” In The New Companion for the Sociology of Religion, edited by Bryan Turner, 477-497. Oxford: Blackwell, 2010.
Ritzer, George. The Globalization of Nothing. Thousand Oaks: Pine Forge Press,2004.
Robertson, Roland. Globalization. Social Theory and Global Culture. London: Sage, 1992.
Roy, Olivier. Globalized Islam: The Search for a New Ummah. New York: Columbia University Press, 2004.
Roy, Olivier. “La communauté virtuelle. L'internet et la déterritorialisation de l'islam,” Réseaux 18(99) 2000: 219-237.
Tomlinson, John. Globalization and Culture. Chicago: University of Chicago Press, 1999.
Warnier, Jean-Pierre. La mondialisation de la culture. Paris: La Découverte, 1999.
Waters, Malcolm. Globalization, 2nd edition. London: Routledge 2001.
Zuckerman, Phil (Ed.). Atheism and Secularity. Vol. 1: Issues, Concepts and Definitions. Santa-Barbara, Denver, Oxford: Praeger/ABC-Clio, 2010.
Zuckerman, Phil (Ed.), Atheism and Secularity. Vol. 2: Global Expressions. Santa-Barbara, Denver, Oxford, Praeger/ABC-Clio, 2010.
Université de Lyon II
PhD, professor in anthropology at the University of Lyon 2, France, fellow of the Institute of Advanced Studies of Strasbourg, France, 10 rue Monsieur le Prince, 75006 Paris
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa 4.0 Międzynarodowe.
- Zgodnie z ustawą z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych, autor publikacji przenosi na wydawcę autorskie prawa majątkowe do utworu na wszelkich polach eksploatacji znanych w chwili zawarcia umowy.
- Teksty składane do publikacji w „Studiach z Prawa Wyznaniowego" nie mogą naruszać praw autorskich osób trzecich. Oryginalność publikacji naukowej autor potwierdza w oświadczeniu składanym w trakcie zgłaszania tekstu oraz w podpisywanej umowie wydawniczej.
- Autorzy mają prawo zamieszczać swoje prace (w wersji udostępnionej przez wydawcę) w Internecie (np. w repozytoriach instytucjonalnych, academia.edu, researchgate.net lub na własnej stronie internetowej) dopiero po ich opublikowaniu w niniejszym czasopiśmie.
- Za zgodą redakcji opublikowane w czasopiśmie teksty mogą być przedrukowywane w innych publikacjach (ze wskazaniem miejsca ich pierwotnej publikacji).
- Redakcja zapewnia bezpłatny i otwarty dostęp (ang. open access) do całej zawartości czasopisma, zgodnie z definicją otwartego dostępu BOAI (Budapest Open Access Initiative).
